معمولا در شرایط این‌چنینی، سلبریتی‌ها نیز وارد میدان می‌شوند و در واکنش به این اتفاقات مختلف مواضع مختلفی می‌گیرند. در روزهای گذشته برخی از مجریان تلویزیون و بازیگران از حضور در صدا و سیما استعفا کردند و گفتند دیگر به تلویزیون برنخواهند گشت. با این حال مهمترین اتفاق، انصراف معی از حضور در جشنواره فیلم فجر بود.اولین چراغ انصراف را مسعود کیمیایی روشن کرد. او در پیامی تصویری خطاب به مردم ایران و برگزار کنندگان جشنواره گفت: «مردم روزگار سختی می‌گذرانند. روزی نیست که خبر بد نشنویم. به هرجهت دلم نمی‌خواهد که فیلمم در جشنواره فجر نشان داده شود. به دلیل اینکه تسلیت به این همه آدم دارم. مردمی که مسافر بودند».
این اظهار نظر واکنش وحید یامین‌پور فعال فرهنگی اصول‌گرا را به دنبال داشت. او در توئیتی بدون نام بردن از مسعود کیمیایی خطاب به وزارت ارشاد نوشت: «یک آدم منقضی شده در همصدایی با ترامپ گفته برای اعلام اعتراض فیلمم را از جشنواره می‌کشم بیرون. تعدادی از داور‌ها هم استعفا داده‌اند. ضمن ابراز تاسف برای وزارت ارشاد پیشنهاد می‌دهم هرکسی به این شیوه به جشنواره اهانت کرد برای همیشه از شرکت در آن محروم شود».جواد نوروزبیگی تهیه کننده فیلم، اما بلافاصله اعلام کرد فیلم «خون شد» ساخته مسعود کیمیایی حتماً در جشنواره شرکت داده می‌شود و فقط به احترام استاد کیمیایی از هیئت داوران خواهش می‌کنیم این فیلم را در بخش کارگردانی داوری نکند. حرکت مسعود کیمیایی سرآغاز اقدام بعدی هنرمندان عرصه نمایش برای انصراف از جشنواره‌های مختلف فجر بود. پگاه آهنگرانی و سارا بهرامی بازیگران سینما هم اعلام کرده‌اند از هرگونه حضور در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر صرف‌نظر می‌کنند.
انصراف بازیگران و کارگردانان سینما از حضور در جشنواره فیلم فجر
سارا بهرامی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «من به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستم‌دیده سرزمینم، امسال در هیچ‌یک از جشنواره‌های هنری فجر حضور نخواهم داشت.» پیمان معادی دیگر بازیگری بود که از حضور در جشنواره فیلم فجر انصراف داد و در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «همه سیاه‌پوشیم و عزادار. دلهایمان شکسته ... جشنواره باشد برای روز‌هایی روشن.»بیشتر بخوانید: سکوت سلبریتی‌های وطنی در بزنگاه‌ها/ وقتی دستمزد بازیگران مهمتر از زندگی معلمان و کارگران است!
سازندگان مستند «کامی» به تهیه‌کنندگی پیمان قاسمخانی و کارگردانی میترا ابراهیمی هم از حضور در جشنواره انصراف دادند. میترا ابراهیمی درباره دلایل انصرافش در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «پیش از این با افتخار گفتم که فیلم را در جشنواره فجر اکران خواهم کرد. چون «کامی» برای این مردم است. چون نمی‌خواهم با پز‌های روشنفکری ببرمش آن طرف و جایی اکرانش بکنم که درکش نمی‌کنند، اما حالا برایم هیچ افتخاری نیست. حالا پنج سال تلاشم را کوچک می‌بینم در مقابل داغی که بر دل مردم ایران است. «کامی» هم به نوعی قربانی شد، اما اکرانش بماند برای زمانی بهتر با دلی خوش‌تر. این کمترین کاری بود که از دست من برمی‌آمد. با عذرخواهی از عوامل فیلم که بسیار زحمت کشیدند. این که اولین فیلمت به اکران مهمترین جشنواره کشورت برسد، شاید آرزو باشد، اما انسان سوگوار آرزویی ندارد».
انصراف گروه‌های تئاتر از جشنواره فجر
گروه‌های مختلف نمایشی هم از حضور در جشنواره تئاتر فجر انصراف دادند. تا به امروز آرش دادگر کارگردان نمایش «مکبث»، گروه اجرایی نمایش «آواز قو» به کارگردانی پریزاد سیف، گروه اجرایی نمایش «من» به کارگردانی سیاوش پاکراه، امیراحمد قزوینی بازیگر نمایش «پروانه الجزایری»، علی صفری کارگردان نمایش «کرونوس»، مژگان خالقی نویسنده و بازیگر نمایش «بیوه سیاه، بیوه سفید»، امیر نجفی کارگردان و تمامی اعضای گروه نمایش «مشق شب»، سجاد تابش کارگردان نمایش «در اتاق باد می‌وزد»، مهدی شفیعی زرگر نویسنده» همه فرزندان مکبث»، سه گروه نمایشی گروه‌های «آدیداس»، «جانی سکیکی» و «خدای جنگ» از مشهد، مانی جعفرزاده و محمدحسین معارف هنرمندانی هستند که تاکنون از حضور در جشنواره تئاتر فجر انصراف داده‌اند.
مهدی کوشکی طراح و کارگردان نمایش شک هم از حضور در جشنواره تئاتر فجر انصراف داد و در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «اینجانب مهدی کوشکی طراح و نویسنده و کارگردان نمایش (شک) با احترام، انصراف خود و گروهم را از اجرای این نمایش در سی‌وهشتمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر فجر اعلام می‌کنم اکنون در مقابل صورت غمگین کشور و این قلب‌های شکسته، علاقه‌ای به شرکت در این جشنواره ندارم و با همدلی تمام اعضای گروه نمایش، از جشنواره تئاتر فجر و این رویداد کناره‌گیری می‌کنیم.»
داوران تجسمی هم کنار کشیدند
موج انصراف‌ها صرفاً به کارگردانان و بازیگران اختصاص پیدا نکرد. دبیران و داوران بخش‌های مختلف جشنواره تجسمی فجر هم از داوری این رویداد فرهنگی کنار کشیدند. کامبیز درمبخش، علی درخشی، جمال رحمتی و کیارش زندی از کارتونیست‌های معروف و داوران بخش کارتون جشنواره فجر از حضور در جشنواره فجر امسال کناره‌گیری کرده و گفته‌اند: «کاری از ما بر نمی‌آید و تلخی قلم‌هایمان از تلخی کام‌هایمان نمی‌کاهد. پس کناره گیری می‌کنیم.» ابراهیم حقیقی دبیر بخش تجسمی جشنواره فجر هم ضمن انصراف از سمت دبیری جشنواره در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «با چشم اشک‌بار و رنج غمبار از دست رفتن هم‌وطنان و فرزندان بلندقامت‌مان و با روحی آزرده، من هم بی‌یاری شما، فضای تلخ‌کامی و دروغ، ناتوانم از برگزاری جشنواره‌ای که قرار بود نشان شادمانی باشد و پیوند. چراکه شادمان نیستم و نیستیم.»
انصراف داوران بخش گرافیک
هیأت داوران بخش گرافیک جشنواره تئاتر فجر هم از حضور در جشنواره فجر کناره‌گیری کرده‌اند. آنها در پیام اینستاگرامی خود نوشته‌اند: «رنج از حد توانمان افزون شده! در شرایط فعلی نه تاب ادامه دادن داریم و نه توان خاموش نگریستن. ازاین‌رو ما دبیر و داوران بخش گرافیک جشنواره‌ی فجر، با احترام به روح درگذشتگان فجایع اخیر و با پوزش از کسانی که در این جشنواره شرکت کرده‌اند، انصراف خود را از ادامه همکاری در این جشنواره اعلام کرده، آرزوی روزهای بهتری برای ایران عزیزمان داریم.»
داوران عکاسی انصراف دادند
داوران عکاسی جشنواره فیلم فجر هم یک صدا از حضور در جشنواره انصراف دادند. کیارنگ علایی، یکی از داوران در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «در همدلی با قربانیان فاجعه اخیر و درک شرایط اجتماعی و حال عمومی جامعه انسانی و فرهنگی، ما، دبیر و هیأت داوران بخش عکس دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر از ادامه همکاری با این رویداد معذوریم.»رضا رینه‌ای، دبیر بخش خوشنویسی جشنواره فجر نیز در راستای همدلی با مردم ایران، از حضور در این جشنواره انصراف داده است.
کنسرت‌های موسیقی لغو شد
خوانندگان بسیاری هم کنسرت‌های خود را به مناسبت بروز این واقعه لغو کردند. علیرضا قربانی با لغو کنسرت خود در صفحه اینستاگرامش نوشت: «بیان آنچه در این روز‌ها بر جان و جهان ما ایرانیان گذشته است، با بضاعت واژه‌ها حتی در شعر نمی‌گنجد. چگونه شرح باید داد اندوه مادران و پدران داغدار، همسران دل‌سوخته، فرزندان بی‌پناه و مهمتر مام میهن را که اینچنین به عزای فرزندان رعنای خود نشسته است. چه عشق‌ها، چه دانایی‌ها و چه جوان‌هایی که اسطوره شدند. پیش از به ثمر نشستن. مگر می‌شود دید و دم بر نیاورد؟»
به جز علیرضا قربانی علیرضا عصار و کیوان ساکت هم کنسرت‌های خودشان را لغو کردند. اما دامنه این انصراف‌ها به صدا و سیما هم کشیده شد و تعدادی از مجریان سازمان از ادامه کار در صدا و سیما انصراف دادند. صبا راد، زهرا خاتمی‌راد و شهرام لاسمی از جمله مجریان و برنامه سازانی بودند که از حضور در صدا و سیما انصراف دادند، انصرافی که البته با واکنش صریح رسایی روبه‌رو شد. رسایی در تویتر خود نوشت: «خاک بر سرتان اگر مجددا به این افراد آنتن بدهید!»
رفتار سلبریتی‌ها در انصراف از جشنواره چقدر واقعی است؟
انصراف هنرمندان و سلبریتی‌ها از جشنواره برای بسیاری از افراد اتفاقی مناسب تلقی شد. افراد بسیاری در شبکه‌های اجتماعی خبر این موضوع را برای دیگران به اشتراک گذاشتند و نوشتند هنرمندان واقعی همیشه کنار مردم هستند. با این حال برخی منتقدان معتقد بودند رفتار برخی از سلبریتی‌ها ریاکارانه است. یکی از کاربران توییتر در واکنش به ترانه علیدوستی که از جشنواره انصراف داده بود و خود را زندانی می‌دانست، نوشت: «همین خانم که می‌گوید من سرکوب شده‌ام و زندانی‌ام، چند وقت پیش فرزندش را در کانادا به دنیا آورده و قبل از آن میلیاردها تومان از سریال شهرزاد دریافت کرده است؛ در حالی که پول‌های این سریال مشکوک بوده است.»
از دیگر افرادی که در شبکه‌های اجتماعی گفته شد از حضور در صدا و سیما انصراف داده، مهران مدیری بود. آنگونه که در اخبار منتشر شد، ضبط برنامه دورهمی نیز تعطیل شد. در بیانیه‌ای که توسط عوامل برنامه دورهمی منتشر شد، آمده است: «با توجه به اتفاقات اخیر، ضبط برنامه «دورهمی» متوقف و قرار با تمامی میهمانان برنامه کنسل شد.» سیامک رحمانی روزنامه‌نگار اما در توییتی خبر داد که توقف ضبط برنامه دورهمی نه به خاطر همراهی با مردم، بلکه به خاطر نزدیک شدن به ایام فاطمیه بوده است و در حقیقت آنها روغن ریخته را نذر امامزاده کرده‌اند.
سلبریتی‌های ایرانی معمولا بین دو گانه «دستمزدهای نجومی»و «اپوزیسیون» ایستاده‌اند. مهران مدیری برای برنامه دورهمی دستمزدهای چند صد میلیونی می‌گیرد و از آن سو گفته می‌شود، در همراهی با مردم، اقدام می‌کند. مورد عجیب دیگر، محسن تنابنده بود که اخبار دستمزدهای چند صد میلیونی او برای سریال پایتخت منتشر شد. تهیه کننده این سریال موسسه رسانه‌ای اوج وابسته به سپاه بود. تنابنده در روزهای گذشته اعلام کرده به تلویزیون بر نخواهد گشت.
حامیان سلبریتی‌ها وطنی می‌گفتند تحریم جشنواره‌ها در همه جای دنیا سابقه داشته است. شاهد مثال آنها تحریم جشنواره کن در سال ۱۹۶۸ به دنبال وقایع ماه می آن سال است. در جریان اعتراضات، فرانسوا تروفو و ژان لوک گدار تلاش کردند جشنواره کن را تعطیل کنند و حتی ژان پل سارتر و سیمون دوبوار دستگیر شدند. با این حال باید پذیرفت که تحریم سلبریتی‌های ایرانی را نمی‌توان به اندازه تحریم همتایان فرانسوی جدی گرفت. جشنواره فجر برگزار خواهد شد و تجربه می‌گوید این جشنواره هم تفاوتی با سال‌های قبل نخواهد داشت و در بزنگاه‌های حساس، بسیاری از سلبریتی‌ها با دستمزدهای میلیاردی، گزینه مناسبی برای ایستادن در کنار مردم نیستند. تغییر اساسی در این چرخه همت بلندتر و شجاعت بیشتری می‌خواهد که سلبریتی‌ها به دلیل برخورداری از نفع اقتصادی از سیستم موجود، از آن برخوردار نیستند.
مازیار وکیلی