به گزارش روابط عمومی بانک قرض الحسنه مهر ایران، قرضالحسنه، یکی از انواع تسهيلات ارزان‌قيمت براي متقاضيان وام در نظام بانکي کشور است و از طرف ديگر، يك سپرده ارزان‌قيمت براي بانك‌ها نيز به‌شمار مي‌آيد؛ زيرا بانك‌ها با توجه به ماهيت اين سپرده‌ها، سودي به آن‌ها پرداخت نمي‌كنند. بر اساس قانون عمليات بانكي بدون ربا كه در سال ۱۳۶۲ تصويب شده و عقود اسلامي را به بانكداري كشور وارد كرده، در عقد قرضالحسنه، رابطه دائن و مديون يا بدهكار و طلب‌كار، بين بانك و سپرده‌گذار، برقرار مي‌شود، يعني سپرده‌گذار مبلغ مورد نظر را به بانك قرض مي‌دهد و بانك هم از طرف سپرده‌گذار، اين وجوه را به‌صورت وام، به متقاضيان مي‌دهد.
بنابراین با توجه به ماهیت قرض، نه سودی از طرف بانک به سپرده‌گذار داده می‌شود و نه سودي از وام‌گيرنده دريافت مي‌شود و تنها درصدي به‌عنوان کارمزد و براي جبران هزينه‌هاي بانک، از متقاضي وام، گرفته مي‌شود. بانک قرضالحسنه مهر ايران، به‌عنوان بانكي كه به‌طور تخصصي در اين حوزه كار مي‌كند و تمامي تسهيلاتش از نوع قرضالحسنه است، الگوي خوبي براي ترويج اين شيوه از بانكداري است كه در آن هم تطابق بيشتر و دقيق‌تري با عقود اسلامي وجود دارد و هم در نهايت رضايت مشتري بيشتر جلب مي‌شود.
مهر ایران و هنر بانکداری بدون ربا
بانک قرضالحسنه مهر ایران عملیات بانکی خود را به‌صورت قرضالحسنه انجام می‌دهد. جالب است بدانيد تمامي تسهيلات اين بانک به‌صورت قرضالحسنه و با کارمزد صفر تا چهار درصد پرداخت مي‌شود. اين مبلغ نيز براي هزينه‌هاي كاركنان، اجاره شعب، تجهيزات، آب و برق و مواردي از اين دست صرف مي‌شود. حال سؤال اینجاست که این بانک، چگونه توانسته بدون ارائه یکی از انگيزه‌هاي اقتصادي، يعني سود سپرده، مشتريان را به افتتاح سپرده قرضالحسنه دعوت کند؟ تنها در يك مورد بانك قرضالحسنه مهر ايران در سال ۱۳۹۶ با رشد ۸۲ درصدي منابع، از طرف مسعود كرباسيان، وزير وقت امور اقتصادي و دارايي، شايسته تقدير شناخته شد. البته دو موفقيت بين‌المللي اين بانك را كه اخيراً به دست آمد، از خاطر نبرده‌ايم. بانك قرض الحسنه مهر ايران، از سوي نشريه بنكر به‌عنوان نخستين بانك ايران و رتبه سوم برترين مؤسسات كاملاً اسلامي جهان از نظر رشد دارايي‌هاي منطبق بر شريعت انتخاب شد و همچنين سازمان همكاري اسلامي از مديرعامل اين بانك به‌عنوان نخبه اقتصادي جهان اسلام تقدير كرد كه يكي از اصلي‌ترين دلايل اين تقدير ترويج بانكداري اسلامي بوده است.
اعتماد، کلید بانکداری قرضالحسنه
چه عواملی در جذب نقدینگی لازم برای تسهيلات قرضالحسنه با استفاده از منابع مردمي، مؤثر بوده است؟ در نظام بانکي کنوني، حتي سودهاي قابل توجه و خدمات متنوع نيز براي جذب منابع سپرده‌گذاران، کافي نيستند. تجربه جهاني بحران بانکي و همين‌طور تجربه شكست مؤسسات مالي و اعتباري در داخل كشور، سپرده‌گذاران را بيش از پيش محتاط و اهميت اعتماد را پر رنگ‌تر كرده است. در واقع امروزه، اعتماد مردم به نظام بانكي، يكي از عوامل تأثيرگذار بر جذب منابع مردمي است.
در مورد سپرده‌های قرضالحسنه نیز، افرایش اعتماد افراد درباره کارکردهای قرضالحسنه، موجب رشد تعداد و حجم سپرده‌هاي قرضالحسنه خواهد شد. با اين حال، مجموع نظام بانکي کشور در اين زمينه عملكرد قابل قبولي نداشته و در جلب اعتماد عمومي براي سپرده‌گذاري قرضالحسنه، موفق نبوده است. در اين ميان، بانك قرض‌الحسه مهر ايران به‌عنوان نخستين بانك تخصصي قرضالحسنه در كشور، در راستاي قوانين پولي و بانكي كشور فعاليت كرده؛ به اين صورت كه توانسته با جلب اعتماد عمومي، موفق به جذب منابع قرضالحسنه شده و عملكرد موفقيت‌آميزي در اين زمينه داشته باشد.در واقع در ۳۴ سال منتهی به ۱۳۹۷، تنها نیمی از سپرده‌های قرضالحسنه به وام قرضالحسنه تبديل شده است. اين در حالي است که بانک قرضالحسنه مهر ايران، در سال ۱۳۹۶، بيش از ۹۰ درصد وجوه جذب‌شده در قالب سپرده قرضالحسنه را به اعطاي تسهيلات قرضالحسنه تخصيص داده و ۱۰ درصد باقي‌مانده نيز به‌شکل ذخيره قانوني نزد بانک مركزي سپرده‌گذاري شده است.
حرکت بر خلاف نظام بانکی
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ يعني در دوره آغازين اجراي قانون عمليات بانکي بدون ربا، به‌ترتيب حدود ۲۵ و ۱۳ درصد از کل سپرده‌هاي بانكي را سپرده قرضالحسنه تشكيل مي‌داد، اما اين نسبت در سال‌هاي بعد به كمتر از ۱۰ درصد رسيده است. این در حالی است که عامل تعیین‌کننده «اعتماد» توانسته با وجود وضعيت فعلي قرضالحسنه در نظام بانکي کشور، منابع مردمي بيشتري را به بانك قرضالحسنه مهر ايران روانه كند؛ به‌طوري كه منابع جذب شده اين بانك در سال ۱۳۹۶، ۱۱۰ هزار و ۳۶۱ ميليارد ريال بوده كه نسبت به سال ۱۳۹۵، رشد ۸۲ درصدي را تجربه كرده است. منابع بانك قرضالحسنه مهر ايران كه بر پايه اعتماد از طريق وجوه مردمي تأمين شده، در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶، ۵۵ درصد رشد داشته است.
افزايش منابع، به‌معناي امكان اعطاي تسهيلات بيشتر به متقاضيان و دسترسي بخش بيشتري از جامعه به وام قرضالحسنه است. بر همين اساس، در سال ۱۳۹۷، تسهيلات اعطايي اين بانك كه همگي به‌صورت وام قرضالحسنه و با كارمزد صفر تا چهار درصد است، نسبت به سال ۱۳۹۶، افزايش ۶۴ درصدي داشته است. بانك قرضالحسنه مهر ايران در سال ۱۳۹۷، به بيش از يك ميليون و ۲۳۰ هزار درخواست وام قرضالحسنه پاسخ داده كه در مجموع ارزشي معادل ۱۳۰ هزار ميليارد ريال داشته است. بانک قرض الحسنه مهر ایران تنها ۵ درصد منابع قرض الحسنه کشور را به خود اختصاص داده است، در حالی که بیش از ۲۵ درصد تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شده توسط شبکه بانكي كشور از طريق بانك قرض الحسنه مهر ايران اعطاء شده است.