از همان سال 90 که کلنگ این پروژه به زمین خورد، تا همین حالا که حدود 9سال از آن می‌گذرد، روایت‌های مختلفی در رسانه‌ها درباره وضعیت به سرانجام رسیدن این مجتمع تعریف شده که هر یک به نوعی داستان تخلفات گسترده در این پروژه را به تصویر می‌کشند. هر چه که هست، این مجتمع این‌روزها به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و بهترین پروژه‌های تجاری، فرهنگی و اجتماعی ایران شناخته می‌شود و به عنوان یکی از پنج مال بزرگ خاورمیانه، از امکانات بسیار و بی‌نظیری در منطقه برخوردار است؛ مساحتی برابر با یک میلیون و ۶۶۹ هزار و ۵۰۴ مترمربع را به خود اختصاص داده و یکی از بهترین پروژه‌های گردشگری کشور به شمار می‌رود و شاید یکی از حاشیه‌سازترین پروژه‌های تجاری‌ای باشد که با گذشت سال‌ها از کلنگ‌زنی آن هنوز مجوز پایان‌کار نگرفته است.
گفته می‌شود در مجموع، 32درصد این پروژه بزرگ که توسط بانک آینده پشتیبانی می‌شود، به بخش عمومی و تفریحی، 25درصد، بخش تجاری و بازارهای مجموعه، 19درصد بخش فرهنگی، 19 درصد پارکینگ و 5 درصد هتل را به خود اختصاص داده است. قطعا وجود چنین پروژه عظیمی در هر کشوری می‌تواند منبع خوبی برای توسعه گردشگری، اشتغال و درآمدزایی باشد، اما ماجرای این پروژه بخت‌برگشته که گویی تخلفات گسترده‌ای در پشت پرده آن نهفته است، از سال 97 که بازرسی شهرداری تهران، خبر از تخلفات این مجتمع داده تا همین حالا، بر سر زبان‌ها افتاده و حاشیه‌ها و سوالات زیادی را با خود همراه کرده است.
اواسط اردیبهشت۹۷ بود که بازرسی شهرداری تهران خبر از ده‌ها هزار متر تخلف ایران‌مال داد. پس از آن مدیریت شهری از برخی دیگر از تخلفات این پروژه پرده برداشتند و حالا مجتمع ایران‌مال، در میان کاربران توئیتر، پروژه‌ای نام گرفته که ارزش آن حتی از جیب ثروتمندان دنیا هم بیشتر است.
آن‌طور که یکی از منابع موثق در این‌باره می‌گوید: «ایران‌مال خلافی بالایی دارد؛ سازندگان این پروژه مدت‌هاست که به دنبال شهردار تهران هستند تا از وی تایید پایان کار را دریافت کنند، اما ظاهرا به دلیل تخلفات زیادی که وجود دارد، هنوز موفق به این کار نشده‌اند». به گفته این فرد که نخواست نامش فاش شود: «حتی در یکی از برنامه‌های تلویزیونی که در خود ایران‌مال برگزار شد، شهردار تهران نیز قرار بود شرکت کند، ولی به محض ورود شهردار، افراد زیادی که در برنامه حضور داشتند دور شهردار حلقه زدند تا از وی امضای پایان کار را بگیرند، اما شهردار فوراً صحنه را ترک کرد...».
ایران‌مال در مزایده
البته در این مدت بازار حاشیه‌ها نیز داغ بوده و بر اساس خبری که چند وقت پیش مبنی بر ارزش سه‌ونیم میلیارد دلاری این پروژه منتشر شد، توجه اذهان عمومی به سوی ثروتمندترین افراد دنیا از قبیل دونالد ترامپ، و رونالدو متوجه شد تا ارزش این مجتمع را با ثروت این افراد مقایسه کنند و به این نتیجه برسند که حتی این افراد نیز قدرت خرید این مجتمع را ندارند. هر چه که هست، در میان کاربران توئیتر این باور وجود دارد که ایران‌مال تبدیل به یکی از پروژه‌های غیرقابل تخریب شهرداری شده است.
برخی می‌گویند، بانک آینده 34.5هزار میلیارد تومان از سپرده‌هایش را در ایران‌مال هزینه کرده؛ در واکنش به چنین صحبت‌هایی عده‌ای هم استفاده بانک‌ها از سپرده‌های مردم را زیرسوال برده و می‌پرسند چرا باید در یک چنین وضعیت اقتصادی، بانکی برای استفاده مالی از سپرده‌های افراد تاسیس شود و تامین مالی این گونه پروژه‌ها را به عهده بگیرد و بعد اعلام ورشکستگی کند تا تامین منابع لازم برای پرداخت خسارت به عهده بانک مرکزی باشد و..
یکی می‌نویسد، ایران‌مال گران‌تر از جیب ثروتمندان جهان است و بانک آینده پروژه ایران‌مال را به قیمت پایه 85 هزار میلیارد تومان معادل حدود 3.4میلیارد دلار برای فروش گذاشته است؛ در میان این صحبت‌ها اما خیلی‌ها می‌پرسند، اصلا این پروژه متعلق به چه کسی است؟ و چرا شهرداری بابت چنین تخلفات گسترده‌ای این مجتمع را تاکنون تخریب نکرده است؟ دیگری می‌گوید، ایران‌مال مجوز دو میلیون متر مربع ساختمان داشت که فقط یک میلیون و 600 هزار متر آن را ساخته بود؛ شهرداری به بهانه‌های مختلف برای این پروژه خلافی برید و آخرسر هم موفق شد حدود 500میلیارد تومان جریمه و عوارض بابت تخلفات بعضا اتفاق نیفتاده بگیرد. یکی هم این‌طور توئیت کرده، ایران‌مال در چند سال اخیر عملیات ساختش انجام شده نه در 10 سال؛ در این چند سال شش بار به خاطر تذکرهای شهرداری تغییر نقشه داشته، دست آخر هم 500 میلیارد عوارض و خلافی پرداخت کرده و در نهایت 22هزار از آن تخریب شده...
تخلفات ایران‌مال
بر اساس گزارش‌ها، از جمله کلکسیون‌های تخلفاتی ایران‌مال می‌توان به احداث یک تونل در بخش شمال شرقی این پروژه عظیم تجاری، فرهنگی و ورزشی اشاره کرد که سبب تصرف اختصاصی بخشی از اتوبان شهید خرازی به وسعت بیش از ۵ هزار متر مربع در غرب پایتخت شده است. از دیگر تخلفات این پروژه، ساخت معبر اختصاصی است تا حمل و نقل تجهیزات و کالا و منابع انسانی به پروژه، تسهیل و تسریع شود. اقدامی که به فهرست تخلفات ایران‌مال اضافه شده است. کلیه تونل‌هایی که کارفرمای ایران‌مال برای دسترسی غرب به شرق و شرق به غرب پروژه احداث کرده، غیر قانونی بوده و هیچ گونه هزینه‌ای بابت احداث این راه‌های دسترسی زیر زمینی به شهرداری منطقه ۲۲ تهران پرداخت نشده است. بر همین اساس، اواسط اردیبهشت ۹۷ بود که بازرسی شهرداری تهران خبر از ده‌ها هزار متر تخلف ایران‌مال داد.
پس از آن مدیریت شهری از برخی دیگر از تخلفات این پروژه پرده برداشتند. در واکنش به بازرسی از این تخلفات نیز رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران اعلام کرده بود: «یک روز پیش از افتتاح مجتمع ایران‌مال، نسبت به تخلفات آشکار ده‌ها هزار متری این پروژه به مسئولان از طریق رسانه ملی هشدار دادم، اما در عین ناباوری، شاهد پخش تبلیغات ایران‌مال در شبکه‌های سیما بودیم و آگهی تبلیغاتی آن نیز در رسانه شهرداری تهران و دولت منتشر می‌شود! او از رسانه ملی خواست نسبت به پخش تخلفات این پروژه عظیم تجاری غرب تهران پاسخگو باشد». از سوی دیگر بر اساس گزارش سخنگوی شورای شهر تهران: «بخشی از فضای پارکینگ این پروژه به رستوران تبدیل شده که باید قلع و قمع (تخریب) شود و به حالت اولیه برگردد».
200 هزار متر مربع تخلف ساختمانی پروژه ایران‌مال
بعد از آن محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با برنا و در رابطه با وضعیت پروژه ایران‌مال گفت: «بررسی‌هایی در رابطه با این پروژه انجام شد و نهایتا گزارشی شهرداری تهران و سازمان بازرسی شهرداری تهران ارائه دادند. در این گزارش عنوان شده بود این پروژه حدود دویست هزار متر مربع تخلف ساختمانی داشته است». او با اشاره به جزئیات این تخلفات عنوان کرد: «این تخلفات در اصل تغییر کاربری بوده است. بدین معنا که کاربری یکسری فضاها تغییر پیدا کرده است. مثلا 40هزار متر مربع به لابی‌های هتل اضافه شده و یکسری فضاهای دیگر به همین نحو تغییر داده شده است. تخلفات صورت گرفته در حوزه مشاعات بوده همچنین در پروانه‌ای که برای این پروژه صادر شده باید یک مجموعه اداری ساخته می‌شد که تاکنون این اتفاق نیفتاده است».
عضو شورای شهر تهران در خصوص سایر تخلفات پروژه ایران‌مال اظهار کرد: «بیشتر تخلفات انجام شده در مشاعات بوده است. بخشی از تخلفات دیگر ایران‌مال که به نظرم تخلف عمده‌اش بوده ایجاد یکسری رمپ رومپ‌ها و مسیرهای دسترسی از اتوبان‌ها برای این پروژه است، در صورتی که این محدوده‌ها مربوط به شهر است». سالاری ضمن انتقاد از اختصاص فضاهای شهری برای پروژه‌ای شخصی گفت: «چگونه می‌شود پروژه‌ای دسترسی برای خود ایجاد و از عرصه‌هایی که متعلق به معابر عمومی است، استفاده کند».
تحقیق و تفحص از ایران‌مال در بهارستان
پروژه ایران‌مال، این نام جنجالی که این روزها حتی اخبار یا تبلیغاتش از صفحه اول روزنامه‌ها و جراید نیز سردر آورده، کلکسیونی از تخلفات را در کارنامه خود دارد که حتی موضوع آن تا صحن مجلس نیز کشیده شده است. اواخر مرداد ماه ۹۷ بود که یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس دهم شورای اسلامی نیز در نطق پیش از دستور در جلسه صحن علنی، نسبت به تخلفات ایران‌مال واکنش نشان داد. احمد بیگدلی گفته بود که بر اساس تحقیق و تفحص صورت گرفته از پروژه ایران‌مال، تخلف شهرداری منطقه۲۲ از نظر کمیسیون محرز است و این تخلف به واسطه نحوه قیمت‌گذاری، نحوه و نوع واگذاری زمین و مدت زمان تسویه با شهرداری منطقه۲۲ است.
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی گفته بود قیمت زمین‌های واگذاری شده به کارفرما پروژه ایران‌مال، بسیار پایین‌تر از قیمت واقعی محاسبه شده و هزینه‌های صدور جواز ساخت و عوارض شهرداری نیز در مورد این پروژه لوکس تجاری عظیم غرب تهران، بسیار کم‌تر از قیمت روز بوده است. آن‌طور که گزارش رسانه‌های مختلف نشان می‌دهد این ماجرا هنوز خروجی دقیقی از سوی بهارستان نداشته است. هشتم خرداد ماه ۹۷، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر پنجم پایتخت اعلام کرد که ایران‌مال، بیش از دویست و ده هزار متر مربع، تخلف در ساخت داشته است. از سوی دیگر، گزارشی در این زمینه از سوی مجلس یازدهمی وجود ندارد.
مزایده؛ راهکار آخر
بر اساس آخرین خبرها، سرنوشت ایران‌مال گره خورده به خبرهایی درباره فروش و مزایده این مجتمع تجاری بزرگ خاورمیانه. گفته می‌شود بانک آینده ۱۰۰درصد سهام شرکت توسعه بین‌الملل ایران‌مال (مالک پروژه بازار بزرگ ایران – ایران‌مال) را از طریق مزایده به شکل نقد و اقساط می‌خواهد بفروشد. این آگهی توسط بانک آینده درحالی منتشر شده که پیش از این نیز بحث واگذاری ایران‌مال مطرح بود.
قیمت پایه برای فروش ایران‌مال ۸۵هزار میلیارد تومان، معادل حدود ۳.4میلیارد دلار و حدود ۳برابر بودجه سالانه شهرداری تهران و یک بیستم بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۹ است. پیش از انتشار آگهی این مزایده که چند روز پیش در بورس‌نیوز منتشر شد، مدیر عامل بانک آینده از عرضه اولیه سهام ایران‌مال در بورس خبر داده بود. محمد فطانت نیمه شهریور ماه امسال اعلام کرده بود:«اصلاح ساختار مالی و نسبت‌های نظارتی به ویژه نسبت کفایت سرمایه و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی و سایر روش‌ها و ثبت شرکت توسعه بین‌الملل ایران‌مال نزد سازمان بورس و دستور کار هیات مدیره بانک آینده بوده که نتیجه آن پس از تایید مراجع نظارتی در زمان تحقق از طریق سامانه کدال اطلاع‌رسانی خواهد شد». با این حال به نظر می‌رسد بانک آینده تصمیم گرفته به جای عرضه اولیه سهام ایران‌مال، 100درصد آن را به شکل مزایده واگذار کند. این آگهی حالا با واکنش‌های زیادی همراه شده است.
داود سوری استاد اقتصاد و پژوهشگر در حساب توئیتری خود در واکنش به آگهی مزایده ایران‌مال به ارزش هشتاد و پنج هزار میلیارد تومان از سوی بانک آینده، نوشت: «ایران‌مال با پولی که از بانک‌مرکزی قرض گرفته می‌شد ساخته شد و تورم ناشی از آن را ما تحمل کردیم. حال فروخته می‌شود و همان تورم جیبی پر از پول برای مالک به ارمغان می‌آورد! بازنده من و شمائیم که هر روز با خرید گران اجناس، پول ساخت آن را فراهم آوردیم و واسطه و محلل این شعبده‌بازی...». سعید لواسانی امام جمعه لواسانات که در پرونده‌های تخلفات شهرداری تهران در سال‌های گذشته بارها ورود کرده بود نیز در واکنشی نوشت: «فاجعه سرمایه‌داری لجام‌گسیخته. آگهی فروش ایران‌مال به پایه ۸۵ میلیارد تومان معادل ۳.۴ میلیارد دلار، حدود سه برابر بودجه سالانه شهرداری تهران. سیاستگذاران، قانون‌گذاران، مجریان، ناظران بیدار شوند و نگران. قرار ما در انقلاب اسلامی این نبود. فعلا از تخلفات ایران‌مال حرفی نمی‌زنیم».
پس از واکنش‌های بسیار به این آگهی بانک آینده در یک اطلاعیه نوشت: «بر اساس «دستور العمل نحوه واگذاری اموال مازاد موسسات اعتباری» که یکی از بندهای آن «الزام به واگذاری اموال مازاد موسسات اعتباری، صرفا از طریق برگزاری مزایده» است، بانک آینده نیز به درج بیست و سومین آگهی مزایده اقدام کرد، که در آن، فروش تا صددرصد سهام شرکت توسعه بین‌الملل ایران‌مال، اطلاع‌رسانی شد». در ادامه این بیانیه، بانک آینده منتقدان را متهم به ناآگاهی کرده و نوشته است: «با وجود ایراد برخی شبهات ازسوی افراد ناآگاه، بانک آینده با افتخار به اطلاع عموم میرساند که این بانک نه تنها ایران‌مال را یکی از پروژه‌های موفق در مسیر ارتقای ارزش افزوده میداند، بلکه دارایی‌های ارزنده دیگری را در اختیار دارد که پشتوانه محکمی برای تضمین سود سپرده گذاران و حفظ اعتماد مردم خواهد بود.»