فقر در میان ایرانیان
وزارت کار در گزارشی در آبان ماه امسال اعلام کرد که بیش از یک سوم ایرانیان در فقر مطلق زندگی می‌کنند همچنین دو نهاد وزارت رفاه و مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش‌های جداگانه‌ای نسبت به سوء تغذیه در میان حداقل ۷ دهک جامعه هشدار دادند. وزارت رفاه اجتماعی در گزارشی اعلام کرده است مصرف گوشت در کلیه دهک‌ها نصف شده و مردم نسبت به سال ۹۰ مردم کمتر برنج، مرغ و لبنیات خورده‌اند.
همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرده است ۷ دهک درآمدی در ایران دچار سوء تغذیه هستند به طوری که میانگین حداقل کالری موردنیاز روزانه بر مبنای گزارش وزارت بهداشت دو هزار و ۳۶۷ کالری در روز است، اما براساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده فقط سه دهک بالایی جامعه توانسته‌اند کالری موردنیاز روزانه خود را دریافت کنند. به عبارت دیگر هفت دهک جامعه، کمتر از استاندارد اعلامی وزارت بهداشت کالری مصرف کرده‌اند.
مرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره)، در مردادماه امسال خط فقر را ۱۰ میلیون تومان اعلام کرد و گفت: نتایج به دست آمده در مطالعه حوزه فقر از سال ۸۰ تا ۹۸ نشان می‌دهد هزینه خانوار در طول این ۱۸ سال ۲۲ برابر شده است. در این دوره نرخ تورم به عنوان عامل فزاینده فقر و کاهش قدرت خرید تا سال ۱۳۹۸ به ۴۱ درصد رسیده است. همچنین سرعت متوسط سالیانه خط فقر مطلق در کل کشور برابر با ۲۰ درصد بوده و مقدار این شاخص در طول دوره مورد بررسی بیش از ۲۷ برابر شده است.
به طور متوسط در طول دوره زمانی مورد بررسی بیش از ۳۰ درصد مردم در مناطق روستایی در فقر به سر می‌بردند در حالی که این نسبت در مناطق شهری برابر با رقم ۱۵.۵ درصد و در کل کشور برابر با ۱۶ درصد است.برآورد‌ها نشان‌دهنده آن است که به طور متوسط در دوره زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۸ حدود ۳۳ درصد از جمعیت، زیر خط فقر چند بعدی قرار گرفته‌اند و خط فقر از ۹۵۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۰ به ۱۰ میلیون تومان در سال ۱۳۹۹ رسیده است. برای نمونه این مطالعه نشان می‌دهد در حالی که جمعیت زیر خط فقر مطلق از سال ۹۲ تا ۹۶ به ۱۵ درصد رسیده است، اما از سال ۹۶ تا ۹۸ به ۳۰ درصد افزایش یافته است.
فقر مطلق چیست؟
امروزه فقر معنای گسترده‌تری از فقر مادی شامل عدم دسترسی به آب سالم، تغذیه، خدمات بهداشتی، آموزش، پوشاک و سرپناه، استاندارد‌های زندگی، بیمه اجتماعی و اشتغال را در بر می‌گیرد.فقر مطلق مسأله‌ای چند بعدی است و معنای عدم دسترسی به حداقل‌های معیشت است که با توجه به هزینه‌های زندگی که در نقاط مختلف کشور متفاوت است، کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم در کنار کاهش قابل توجه درآمد سرانه منجر به رشد نرخ فقر در سال‌های اخیر شده است. حال پرسش این است که این شرایط که در طول زمان به وجود آمده است می‌تواند در مدت زمان یک هفته‌ای حل شود یا اینکه تنها می‌توان در مورد آن شعار داد.
نبود برنامه‌ریزی برای کاهش فقر
احسان آقاپور، جامعه‌شناس سلامت و رفاه اجتماعی با بیان اینکه موضوع فقر در کشور بسیار جدی است، گفت: با اینکه ایران کشور بسیار ثروتمندی است، اما وقتی مردم توانایی تأمین نیاز‌های اولیه را نداشته باشند فقر رخ داده است.وی افزود: کشور ما دارای منابع غنی طبیعی و فرصت‌های بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاری است، این مسئله نشان می‌دهد که باید سطح دیگری از رفاه در کشور ما باشد. جمعیت کشور نیز در برابر این منابع قابل توجه نیست، لذا اگر به گونه‌ای مناسب و علمی برای آن برنامه‌ریزی می‌شد الان چیزی به عنوان فقر مطلق در کشور وجود نداشت.آقاپور با بیان اینکه با یک نگاه رفاه محور نباید چیزی به اسم فقر مطلق در ایران وجود می‌داشت تا امروز به گونه‌ای شعارگونه در رابطه با ریشه کنی آن صحبت کرد، گفت: ما هیچ برنامه‌ریزی برای ریشه‌کنی فقر نداشته‌ایم.
زمانبندی برای ریشه‌کنی فقر غلط است
وی با تأکید بر اینکه نباید برای ریشه‌کردن فقر مطلق زمانبندی تعیین کرد، اظهار کرد: باید زمان را برای اشتغال، توسعه و برنامه‌ریزی افزایش سطح رفاه عمومی داشت. باید عواملی را که منجر به رشد فقر در جامعه می‌شود، در سیستم‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … از بین برد. اینکه فقر تا چه حد می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد به برنامه‌های ساختارمند اقتصادی و اجتماعی باز می‌گردد که می‌توانیم پیاده کنیم و پس از اجرای آن‌ها می‌توان به زمانبندی برای پایان و یا کاهش فقر اندیشید و برای آن زمان تعیین کرد.این جامعه‌شناس حوزه رفاه اظهار کرد: نکته دیگری که وجود دارد این است که وقتی می‌گوییم می‌خواهیم فقر را ریشه‌کن کنیم باید روشن کنیم از چه طریقی و با ساختاری می‌خواهیم این کار را انجام دهیم. اینکه تنها با توزیع پول و بسته‌های معیشتی می‌خواهیم این کار را انجام دهیم که تنها یک مسکن موقت است یا اینکه با توسعه و ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و سطح دستمزد، توسعه امکانات اولیه برای معیشت می‌خواهیم این کار را انجام دهیم که خود به خود سطح رفاه را افزایش داده و عملا فقر کم خواهد شد.
شعار ریشه‌کنی فقر مطلق غیر علمی است
آقاپور یادآور شد: شعار ریشه‌کنی فقر تا قبل از پایان سال نمی‌تواند علمی باشد، ما اگر بتوانیم تمام برنامه‌های سیاسی و سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاست‌های جمعیتی خود را منطبق با یک اصول علمی و با یک زمانبندی مناسب اجرا کنیم، آنگاه فقر آرام آرام از جامعه رخت خواهد بست. وی تأکید کرد: اصلا نمی‌بایست فقری حاصل می‌شد تا امروز در مورد آن شعار دهیم اما حال که این اتفاق رخ داده با سیاست‌های حمایتی نمی‌توان به جنگ فقر و ریشه‌کنی آن رفت بلکه باید سیاست‌های حفاظتی داشته باشیم. به جای حمایت از فقرا با توزیع سبد‌های معیشتی و تخصیص منابع حمایتی، باید برای ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد که از مردم حفاظت می‌کند منابع تخصیص داد آن وقت می‌توان ادعا کرد که ما کمک کرده‌ایم تا فقر کاهش پیدا کند. ما هیچگاه نمی‌توانیم فقر را ریشه کن کنیم، مرفه‌ترین کشور‌ها نیز نمی‌توانند این کار را انجام دهند.