انتشار این تصویر به واکنش‌های سیاسی محدود شد، اما شواهد نشان می‌دهد که مهاجرت پزشکان و پرستاران ایرانی به وزیر اسبق محدود نمی‌شود.«حسین مقدم» یکی از فعالان گردشگری در عمان از برگزاری آزمون استخدامی پرستاری توسط آژانس گردشگری که در آن مشغول است، خبر می‌دهد. شرکتی که او از آن حرف می‌زند نمایندگی یکی از هتل‌های چهار ستاره مسقط را به عهده دارد. پرستاران در قالب این تور هزینه‌ای را پرداخت می‌کنند، به مسقط برده می‌شوند تا در آزمون شرکت کنند.

به گفته او هزینه آزمون پرومتریک برای پرستاران، پزشکان و پیراپزشکانی که در این تور شرکت می‌کنند ۲۵۰۰ دلار است. این شرکت تنها شرکت فعال در حوزه استخدام پرستاران و پزشکان ایران نیست. جست‌وجو در فضای مجازی نشان می‌دهد که شرکت‌های دیگری هم تور‌های گردشگری سلامت و تجارت را برای مهاجرت پزشکان و پرستاران ایرانی به عمان پهن کرده‌اند؛ این خاصیت بازار است. مقدم بیش از هر چیزی درآمد بالا را دلیل مهاجرت پرستاران و پزشکان ایرانی به عمان می‌داند. هر «ریال» عمان در زمان نگارش این گزارش ۷۱ هزار تومان است. حقوق پرستاران استخدامی از ۴۰۰ ریال عمان شروع می‌شود.

او می‌گوید: «ایرانیانی که اقامت عمان می‌گیرند به‌راحتی می‌توانند با کشور‌های دیگر مراوده داشته باشند.» مسافران و مهاجران عمان تنها به پرستاران محدود نمی‌شود. کیفیت درمانی چشم‌پزشکی ایران هم یکی از دلایلی است که سال‌ها است گردشگران سلامت را از کشور‌های عربی به ایران می‌آورد. خورشید داغ و گرد و غبار، بیش از هر چیزی شهروندان کشور‌های عربی را به بیماران ثابت مطب‌های چشم‌پزشکی تبدیل کرده است.

ایران به دلیل قرابت‌های فرهنگی و دینی می‌توانست و می‌تواند یکی از مقاصد گردشگران عرب از جمله عمانی‌ها باشد. عمانی‌ها هم قرابت دینی دارند هم خاطره خوشی از دفاع ایران از عمان در برابر شورش ظفار. مقصد آن‌ها شیراز، تهران و مشهد است. آن‌ها معمولاً پس از درمان و زیارت به استان‌های شمالی می‌روند تا استراحت کنند. این گردشگران با توجه به اعتقادات‌شان ایران را کشوری امن برای سفر خانوادگی می‌دانند. آن‌ها به پزشکی ایران کاملاً اعتقاد دارند. سفر خانوادگی گردشگران سلامت نزدیک به دو هفته در ایران طول می‌کشد که به نفع بازار داخلی است. برخی کشور‌های حاشیه خزر هم از گردشگران جدی سلامت ایران هستند که مقصد بیشتر آن‌ها مشهد و تبریز است.

اما حداقل شواهد در بازار عمان نشان می‌دهد روند گردشگری سلامت ایران دارد برعکس می‌شود. گردشگری سلامت ایران سال‌ها است که در چنبره واسطه‌ها است. صنعت گردشگری به واسطه‌ها «حمله‌دار» می‌گوید. حمله‌دارها، بازار گردشگری ایران را با داشتن رقبای بزرگی، چون روسیه، ترکیه و هند، بیش از دو دهه است که آزار می‌دهند. بیشتر از یک دهه پیش بود که مسأله به بهارستان هم کشید و نماینده سیستان و بلوچستان از گردشگران عربی سخن گفت که به مرز نرسیده، بخیه چشم‌های‌شان باز می‌شود. حمله‌دار‌ها یک شبکه را برای خود تعریف کرده‌اند و بیماران را از مرز‌ها و فرودگاه به پزشکانی می‌سپارند که شرایط متناسبی را برای بیمار به وجود نمی‌آورند. گاهی اوقات یک راننده را تا مرز ایران و عراق هم می‌فرستند تا گردشگر را مستقیم به مراکز و محل‌های طرف قرار داد خود ببرند.

«مهدی علیپور» فعال گردشگری در کشور عمان پیش‌تر از وزارت میراث فرهنگی خواسته بود از کارشکنی واسطه‌ها و دلالان در حوزه عمان جلوگیری کرده و بازار عمان را ساماندهی کند. او از وجود حمله‌دارانی خبر می‌دهد که برای گردشگر سلامت از عمان در خانه مو کاشته‌اند. علیپور این مسائل را باعث از دست رفتن اعتماد عمان به صنعت گردشگری سلامت ایران می‌داند. یکی از درخواست‌های فعالان صنعت گردشگری از «عزت‌الله ضرغامی» وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در بدو ورود به عمارت آزادی حل معضل حمله‌داران بود. او ابتدا از حل آن خبر داد، اما بعد‌ها گفت مسأله پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را در کوتاه‌مدت حل کرد.

تنها حمله‌دارها، گردشگری سلامت ایران را رنج نمی‌دهند. سه سال پیش ۴۳ هزار گردشگر عمانی به ایران سفر کرده‌اند. این افزایش به دنبال لغو ویزای یکطرفه از سوی ایران برای اتباع عمانی اتفاق افتاد. آن زمان گردشگری بازار ایران اعتقاد داشتند و پیش‌بینی می‌کردند اگر برنامه‌ها خوب پیش برود، تعداد گردشگران عمانی در سال ۹۸ به بالای ۶۰ هزار نفر خواهد رسید، اما برنامه‌ها خوب پیش نرفت.

نقص فنی هواپیما‌ها، بی‌نظمی پرواز‌ها و افزایش قیمت بلیت‌ها باعث شد تا فعالان هشدار بدهند که شرایط دارد گردشگران عمانی را به سمت کشور‌های رقیب، چون ترکیه، هند و روسیه می‌راند. «مهدی علیپور» نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با «ایران» چارتر شدن پرواز‌های ایرانی به مقصد عمان را باعث بالا رفتن قیمت بلیت هواپیما و رویگردانی گردشگران عمانی از سفر به ایران دانست. حتی «ولی‌الله تیموری» معاون وقت گردشگری کشور هم در گفتگو با «ایران» از نگرانی شدید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی (سازمان سابق) میراث فرهنگی نسبت به از دست رفتن بازار‌های خارجی به دلیل گرانی بلیت‌های پروازی خبر داد.

«مهدی علیپور» ایران را مهم‌ترین مقصد گردشگران عمانی می‌داند و می‌گوید: «بعد از ایران با فاصله زیاد، ترکیه مقصد دوم سفر عمانی‌ها است.» با وجود این فاصله، علیپور و دیگر فعالان حوزه گردشگری سال‌ها است که نسبت به رقابت شدید ترکیه، هند و روسیه برای جذب گردشگران عمانی هشدار می‌دهند. سال ۹۸ تحریم‌ها باعث شد فعالیت ایرلاین‌های عمانی در ایران کم شود. فعالان اعتقاد داشتند که ایرلاین‌های ایرانی می‌توانند جای خالی ایرلاین‌های عمانی را پر کنند، اما گرانی قیمت بلیت ایرلاین‌های ایرانی نگذاشت آن‌ها با خیال راحت تور‌های گردشگران را از عمان به ایران بیاورند. گردشگران عمانی به سفر نگاه اقتصادی دارند و سفر ارزان برای آن‌ها یک امتیاز است. احمد خلیلی و علیپور احتمال می‌دادند گرانی ایرلاین‌های ایرانی عمانی را به سمت ترکیه و روسیه سوق دهد. هند هم رقیب دیگری بود.

«مهدی علیپور» نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران، سال ۹۸ وجود نقص فنی که گاهی در عرض سه روز دو بار به لغو پرواز‌های ایرانی منجر می‌شود را باعث خراب شدن امنیت ذهنی مسافران عمانی از پرواز‌های ایران دانسته بود. به گفته فعالان این بازار، حضور چارترکنندگان و افزایش قیمت‌ها می‌تواند دلیل کافی برای رویگردانی عمانی‌ها از سفر به ایران باشد. علیپور می‌گوید: «چون هواپیما را چارتر کرده‌اند، می‌توانند هر قیمتی که دل‌شان خواست بدهند. پرواز‌های داخلی هیچ سر و سامانی ندارند.» به گفته او، گاهی پرواز مسقط به شیراز با ایرلاین ایرانی ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌شود در حالی که همان پرواز را سلام ایر (عمانی است) ۲ میلیون تومان می‌فروشد.

او می‌گوید: «توریست عمانی برای عمل جراحی زیبایی که برای یک ایرانی ۱۵ میلیون تومان هزینه دارد ۳۰ میلیون تومان پرداخت می‌کند. در بهترین هتل‌ها هم اقامت می‌کند. وقتی هم از ایران می‌رود، چند چمدان سوغات می‌برد.» علیپور از گردشگران عمانی سخن به میان می‌آورد که وقتی از ایران می‌روند تا ۵ کیلو زعفران سوغات با خود می‌برند. عمانی‌ها به صنایع دستی ایران هم علاقه زیادی دارند.

علیپور می‌گوید: «چرا باید چنین گردشگرانی را در شرایط تحریم از دست داد؟» کمبود هتل و نامناسب بودن سیستم حمل و نقل از دیگر موانع حضور بیشتر گردشگران عمانی است. به نظر می‌رسد پیامد‌های این وضعیت دارد خودش را در بازار گردشگری عمان نشان می‌دهد. از شواهد معلوم است که جامعه پزشکی قصد کرده است تا بی‌واسطه و دور از حمله‌دارانی که گردشگری سلامت ایران را مریض کرده‌اند، خدمات گردشگری را به عمان ببرد. نگاهی به آمار گردشگران ورودی به هند از عمان در حوزه چشم‌پزشکی، نشان می‌دهد واکنش جامعه پزشکی و صنعت توریسم سلامت ایران برای بردن خدمات پزشکی به بازار عمان به جای انتظار برای آمدن گردشگران عمانی کاملاً منطقی است. گردشگرانی که ممکن است زیر دست حریص حمله‌دار‌ها آسیب ببینند. از سوی دیگر بخشی از این اتفاق، رفتار طبیعی و پیامد‌های تجاری بازار‌های پرمشتری است و در همه دنیا اتفاق می‌افتد، اما اگر گردشگری سلامت ایران در داخل سامان نیابد، دست واسطه‌ها کوتاه نشود، عمان بزودی مقصد بیشتر گردشگران سلامت ایران می‌شود و تنها به از دست رفتن گردشگران سلامت عمانی محدود نمی‌شود.

گردشگری پزشکی هند، چشم عمانی‌ها را گرفت

آمار‌ها نشان می‌دهد که گردشگری چشم پزشکی هند، بویژه ایالت کرالای هند چشم گردشگران عمانی و خاورمیانه را گرفته است. گردشگری چشم پزشکی بخش پر رونق گردشگری سلامت هند است. به گزارش خبرگزاری گردشگری سلامت ایران، هند ۱۸ درصد بازار جهانی گردشگری را با ۱۹،۷ میلیارد دلار درآمد، در دست دارد. ایالت کرالا و عمان مثال بارز این صنعت رو به رشد هستند. ۷۲ درصد از بیماران بیمارستان مریتا در شهر کالیکوت هند در زمان تأسیس، گردشگران عمانی هستند. مسئولان بیمارستان مریتا هم گفته‌اند: «ما همچنین شاهد رشد ۲۵ تا ۳۰ درصدی تعداد بیماران‌مان به‌صورت ماهیانه از منطقه شورای همکاری خلیج فارس هستیم.» بیمارستان مریتا در شهر کالیکوت هند هرساله میزبان صد‌ها گردشگر عمانی است که با اهداف پزشکی مسافرت کرده‌اند. جراحی‌های الکتیو و نیمه الکتیو، یعنی جراحی‌های غیرفوری که از قبل قابلیت برنامه‌ریزی برایشان وجود دارد، بیشترین محبوبیت را برای بیماران عمانی دارند بویژه برای درمان استخوان و مفصل؛ نظیر تعویض زانو، جراحی ستون فقرات وجراحی قلب.

هند با تسهیلات مراقبت‌های بهداشتی، زیرساختار عالی و هزینه‌های پایین درمان، گردشگران پزشکی را از عمان و منطقه خلیج فارس جذب می‌کند. آفریقا هم بازار هدف مناسبی برای پتانسیل‌های گردشگری سلامت در هند است، بنابراین این کشور درحال تبدیل شدن به یک مقصد مطلوب برای درمان‌های پزشکی برای عمانی‌ها و مردم شورای همکاری خلیج فارس نیز است. بر اساس یک گزارش، از ژانویه ۲۰۱۳ تا آگوست همان سال بیش از ۶۰ هزار بیمار از عمان به هند سفر کرده‌اند تا به درمان‌های باکیفیت این کشور دسترسی داشته باشند. تسهیلات ویزا، ارتباطات هوایی ارزان، موانع فرهنگی و زبانی کمتر، هزینه‌های ارزان مراقبت سلامت و وجود متخصصان ماهر از جمله عواملی است که هند را به یکی از مقاصد بسیار مطلوب مسافرت برای گردشگران عمانی و مردم GCC تبدیل می‌کند.