یکی از اصلی‌ترین راهبردهای حمایت از صنایع نوپا در هر کشور، حمایت محدود دولتی به منظور ایجاد فرصت بلوغ برای آن صنعت است. اما با وجود اینکه بیش از نیم قرن از تأسیس صنایع خودروسازی در ایران می‌گذرد، این صنعت هنوز به بلوغ نرسیده است. گویی این صنعت کودکی ۶۰ ساله است که در طول عمر خود همواره از حمایت‌های همه جانبه دولتی برخوردار بوده است. اصلی‌ترین حمایت دولت از این صنعت، غیر رقابتی کردن بازار به وسیله ایجاد موانع و عدم صدور مجوز برای سرمایه‌گذاری خارجی جهت تولید خودرو در داخل کشور است.
یکی از چالش‌های پیش روی صنعت خودروسازی کشور ، انتصاب مدیران ارشد و حتی مدیران میانی از میان افراد خارج از سازمان، امری متداول بوده است. کمک‌ها و حمایت‌های دولتی صورت گرفته از خودروسازان به طور قطع انتظارات و توقعاتی را از آن‌ها به دنبال داشته که این انتظارات گاهی به سفارش برای استخدام در سطوح مهندس و تکنسین هم می‌رسد.از دیگر چالش‌ها نیز با توجه به مشروط نبودن حمایت‌های دولتی از این صنعت، نبود انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در طراحی محصول می‌باشد که به دلیل عدم سرمایه‌گذاری خودروسازان در طراحی پلتفرم و توسعه محصول، شاهد آثار زیان‌باری از جمله عقب ماندگی در بازار رقابتی جهانی و ادامه مونتاژکاری علی‌رغم حمایت چند ده ساله از این صنعت هستیم.از چالش‌های دیگر در صنعت خودروسازی کشور که بیشتر به مدیریت آن مربوط می‌گردد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
کم توجهی به تحقیق و توسعه ، عدم ثبات در سیاست‌ها ، نوع نگاه به همکاری با خودروسازان داخلی ، سرمایه‌گذاری در امور غیر مرتبط با کسب و کار شرکت و سهام‌داری چرخه‌ای .
شرکت ایران‌خودرو (خودرو)
شرکت ایران‌خودرو (سهامی عام) در مرداد ماه سال ۱۳۴۱ با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال تأسیس و در شهریور ماه همان سال تحت شماره ثبت ۸۳۵۲ و شناسه ملی ۱۰۱۰۰۳۶۰۷۹۴ در اداره ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسید. تولید اولیه شرکت، اتوبوس‌های معروف به «ال‌پی» بود که شاسی آن از آلمان وارد می‌شد و با نصب اتاق بر روی آن در کارخانه شمالی فعلی شرکت ایران‌خودرو مونتاژ می‌گردید.
سهام این شرکت همچنین در بازار سرمایه ایران مورد پذیرش قرار گرفته و در حال حاضر تحت نماد “خودرو” در گروه “خودرو و ساخت قطعات” در بازار دوم بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است طی یک سال اخیر با هیجانات ایجاد شده در بازار و روند نزولی شاخص کل، این سهم نیز روندی نزولی را طی نموده چنانکه طی دوره مذکور سهام “خودرو” با افت ارزشی ۴۴٫۲ درصدی همراه بوده که روند این تغییرات به صورت نمودار زیر می‌باشد:
عملکرد سهام خودرو طی سال جاری:
طی سال جاری و از زمان گشایش معاملات در ۷ فروردین تا حال حاضر سهام خودرو با افزایش فشار عرضه‌ها مواجه و از ۲۵۲۰ ریال در این تاریخ با افت ۱۱ درصدی مواجه و به قیمت ۲۲۵۰ ریال کاهش یافته است و این در حالی است که طی دوره مذکور شاخص کل با روندی صعودی و مثبت همراه و از ۱٫۳۰۹٫۵۶۱ واحد با رشد ۱۷٫۷ درصد به ۱٫۵۴۱٫۰۴۸ واحد افزایش یافته است.
دلیل این موضوع را نیز می‌توان بازگشت اقبال سرمایه‌گذاران و سهامداران به ویژه سهامداران حقیقی و خرد بیان نمود چنانکه طی چهل روز معاملاتی گذشته و از اولین روز معاملاتی تیر ماه تا کنون بیش از ۹۴۰ میلیون سهم از سهامداران حقیقی به حقوقی انتقال یافته است.
ترکیب سهامداران:
بر اساس آخرین تغییرات صورت گرفته تا تاریخ ۱۲ شهریور، ترکیب سهامداران عمده شرکت ایران‌خودرو به صورت جدول زیر می‌باشد. بر این اساس از عمده سهامداران شرکت ایران‌خودرو، شرکت تدبیر سرمایه آراد (سهامی خاص) با مالکیت مستقیم ۱۵ درصد می‌باشد. در رتبه‌های بعدی نیز شرکت‌های گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو با سهم ۱۰٫۸۷ درصد و شرکت سپهر کیش ایرانیان با مالکیت ۱۰٫۲۱ درصد قرار دارند.
عملکرد سال جاری:
بر اساس گزارش فعالیت ماهانه مرداد، تولیدات شرکت طی ۵ ماهه نخست سال جاری بیش از ۱۶۹٫۹ هزار دستگاه بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با وجود هیجانات ایجاد شده در بازار و افزایش تقاضا در آن، تنها ۰٫۵ درصد افزایش داشته است. تولیدات شرکت طی یک ماهه مرداد نیز ۲۴٫۹ هزار دستگاه عنوان شده که نسبت به ماه گذشته با تولید ۴۷٫۸ هزار دستگاه خودرو، کاهشی ۴۸ درصدی و نسبت به مرداد ماه سال گذشته با تولید ۳۶٫۷۴ هزار دستگاه کاهش ۳۲٫۲ درصدی داشته است.
طی گزارش فعالیت مذکور، تعداد فروش شرکت طی پنج ماهه ۱۶۲٫۱ هزار دستگاه گزارش شده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با فروش ۱۴۳٫۹ هزار دستگاه، تنها ۱۲٫۶ درصد افزایش داشته است. با این حال تعداد فروش طی یک ماهه مرداد ۲۸٫۱۷ هزار دستگاه بوده که نسبت به تیر ماه کاهشی ۳۶٫۶ درصدی و نسبت به مرداد ماه سال گذشته با فروش ۴۰٫۹۷ هزار دستگاه، کاهشی ۳۱٫۲ درصدی داشته است.
بر اساس اطلاعات ارائه شده مذکور، میانگین نرخ فروش محصولات طی مرداد ماه و نسبت به تیر، افزایشی ۱۶٫۸ درصدی داشته و ۱٫۶ میلیارد ریال بوده است. میانگین نرخ فروش ماهانه طی دوره پنج ماهه سال جاری همچنین نسبت به میانگین ماهانه دوره مشابه سال قبل افزایشی ۱۱۷ درصدی را نشان می‌دهد که این افزایش خود از طرفی باعث کاهش زیان شرکت طی سال جاری شده است.
درنهایت مجموع درآمد شرکت طی پنج ماهه نخست سال مبلغی در حدود ۲۲۰ هزار میلیارد ریال گزارش شده که با وجود افزایش نرخ‌های مذکور، نسبت به دوره مشابه افزایشی ۱۳۷٫۳ درصدی داشته است. اما مجموع درآمد شرکت طی مرداد ماه ۴۵٫۱ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به تیر ماه کاهشی ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد.
در مجموع میانگین تولید ماهانه شرکت طی سال جاری ۳۳٫۹۸ هزار دستگاه و میانگین تعداد فروش ماهانه ۳۲٫۴۳ هزار دستگاه بوده که نسبت به میانگین ماهانه دوره ۱۲ ماهه سال گذشته به ترتیب کاهشی ۱۵٫۱ درصدی و ۱۶٫۲ درصدی داشته است. از طرفی اما میانگین نرخ فروش ماهانه محصولات طی سال جاری و نسبت به میانگین ماهانه سال ۹۹ (دوره ۱۲ ماهه)، افزایش ۵۴ درصدی را نشان می‌دهد چنانکه با وجود کاهش تعداد فروش، میانگین درآمد ماهانه شرکت مبلغ ۴۴ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به سال قبل افزایشی ۱۹٫۸ درصدی داشته است.
سودآوری شرکت طی سال جاری:
بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی نشده منتهی به ۳۱ خرداد، شرکت ایران‌خودرو طی سه ماهه نخست سال جاری با سرمایه ۶۰۱٫۶ هزار میلیارد ریال، برای هر سهم خود زیان خالص ۹۱ ریال گزارش نموده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با زیان ۱۲۳ ریال، کاهش ۲۶ درصدی داشته است. با این حال شرکت همچنان زیانده می‌باشد چنانکه با وجود رشد ۱۱۷ درصدی درآمد فروش طی سه ماهه نخست و نسبت به دوره مشابه سال قبل و با رشد کمتر و ۹۳ درصدی بهای تمام شده آن، شرکت همچنان با زیان خالص ۱۳٫۳۶ هزار میلیارد ریالی مواجه بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش ۲۵ درصدی داشته است و این در حالی است که طی این روزها شاهد افزایش فصلی نرخ فروش محصولات تولیدی این شرکت و نارضایتی مصرف کننده می‌باشیم.
در ادامه نیز با افزایش ۴۵ درصدی هزینه‌های اداری، عمومی و فروش از ۵٫۱۶ هزار میلیارد ریال در دوره مشابه به ۷٫۵ هزار میلیارد ریال و همچنین افزایش سایر هزینه‌های عملیاتی از ۴ هزار میلیارد ریال به ۵٫۱ هزار میلیارد ریال و با وجود افزایش ۵٫۸ برابری سایر درآمدها از ۱٫۵۹ به ۹٫۲۵ هزار میلیارد ریال، زیان عملیاتی شرکت مبلغ ۱۶٫۷ هزار میلیارد ریال گزارش شده که نسبت به دوره مشابه تنها ۳۴ درصد کاهش داشته است. درنهایت نیز با کاهش ۷ درصدی هزینه‌های مالی از ۱۱٫۹۸ هزار میلیارد ریال در دوره مشابه به ۱۱٫۱۷ هزار میلیارد ریال و با وجود افزایش سایر درآمدهای غیرعملیاتی، زیان خالص شرکت مبلغ ۲۷٫۳۷ هزار میلیارد ریال محاسبه شده که با وجود افزایش دو برابری درآمد فروش، تنها ۲۶ درصد کاهش نسبت به دوره مشابه را نشان می‌دهد.
همان‌طور که می‌توان دید طی ۵ فصل گذشته شرکت زیانده بوده است و تنها با افزایش نرخ فروش محصولات، حاشیه زیان ناخالص شرکت کاهش یافته است و این در حالی است که طی این روزها افزایش فصلی نرخ فروش محصولات، باعث نارضایتی هرچه بیشتر مصرف کنندگان شده است.
همچنین طی سه ماهه نخست سال جاری حاشیه زیان خالص شرکت ۱۴ درصد و حاشیه زیان ناخالص آن ۷ درصد بوده است که دلیل این اختلاف وجود هزینه بهره بیش از ۱۱ هزار میلیارد ریالی طی سال جاری بوده است. البته لازم به ذکر است از دلایل کاهش حاشیه زیان ناخالص شرکت از ۱۷ درصد در فصل گذشته به ۱۴ درصد نیز برگشت بخشی از هزینه مالی شناسایی شده طی صورت‌های مالی ۹ ماهه شرکت بوده است و همان‌طور که در جدول فوق می‌توان دید طی سه ماهه آخر سال ۹۹، هزینه مالی شرکت رقمی مثبت و ۱٫۶ هزار میلیارد ریال بیان شده است و این در حالی است که در صورت حذف این ارقام از صورت‌های مالی جدول فوق، در شرکت نه تنها بهبود عملکردی رخ نداده که حاشیه زیان خالص افزایش نیز داشته است که بیانگر عدم بهبود در عملکرد شرکت و بدتر شدن شرایط سودآوری آن طی سال جاری می‌باشد.
جریان نقدی شرکت طی چند سال اخیر:
بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی شده منتشره ، صورت جریان وجه نقد شرکت طی پنج سال اخیر به صورت زیر می‌باشد:
همان‌طور که در جدول فوق نیز می‌توان دید، جریان نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی شرکت طی سه سال گذشته منفی بوده است که بیانگر عدم توانایی شرکت در تأمین هزینه‌های تولید طی این سال‌های می‌باشد و نمود آن را می‌توان در صورت‌های مالی شرکت و زیان ناخالص طی این سال‌ها مشاهده نمود. همچنین طی دو سال گذشته جریان نقد حاصل از فعالیت‌های تأمین مالی شرکت مثبت بوده است که در واقع بیانگر نبود فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای شرکت حداقل از نظر مدیریت شرکت طی این سال‌ها بوده است چنانکه با توجه به منفی بودن جریان نقد حاصل از فعالیت، شرکت طی این سال‌ها به منظور تأمین نقدینگی مورد نیاز و سرمایه در گردش، اقدام به فروش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خود نموده است.
درنهایت نیز جریان حاصل از فعالیت تأمین مالی می‌باشد که با توجه به نیاز شرکت به نقدینگی طی این سال‌ها و استقراض‌های انجام شده، به صورت ارقام مثبت در گزارش‌ها ذکر شده است. نکته قابل توجه اما تأمین نقدینگی مورد نیاز و مثبت شدن این ارقام از راه استقراض با هزینه بالاتر از افزایش سرمایه می‌باشد چنانکه طی این سال‌ها شاهد افزایش روز افزون هزینه‌های مالی از یک سو و افزایش زیان شرکت از سوی دیگر می‌باشیم.
موارد مذکور در بالا طی جریان نقد فصلی شرکت و به ویژه در سال جاری نیز قابل مشاهده است:
همان‌طور که در جدول فوق نیز می‌توان دید طی سه فصل گذشته جریان نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی شرکت منفی بوده است که نشان دهنده عدم کفایت نقدینگی حاصل از فروش برای تأمین هزینه‌های عملیاتی شرکت و درنتیجه زیان سازی آن می‌باشد. از طرفی اما طی سه ماهه نخست سال جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت منفی بوده است اما این ارقام منفی به منظور استفاده بهینه از فرصت‌های سرمایه‌گذاری توسط شرکت نمی‌باشد و همان‌طور که می‌توان دید نقدینگی مذکور نه به منظور تحقیقی و توسعه که به منظور خرید دارایی‌های ثابت هزینه شده است و درنهایت تداوم نقدینگی موجود را برای شرکت به همراه خواهد داشت. جریان نقدی حاصل از تأمین مالی نیز طی دو فصل گذشته مثبت بوده که دلیل آن افزایش استقراض شرکت و درنتیجه افزایش هزینه‌های مالی آن از یک سو و افزایش زیان شرکت طی این دوره از سوی دیگر بوده است.