اقتصاد میهن: تا چند روز دیگر دولت تازه سکان اداره اجرایی کشوررا در دست می گیرد. چیزی که بیشتر از هرمساله برای شهروندان ونیز علاقمندان به ایران اهمیت دارد این است که دولت تازه از کدام راه می خواهد کسری بودجه 500 هزار میلیارد تومانی را جبران کند. یک راه این این است که از هزینه هایش بکاهد که با توجه به نوع هزینه های باقی مانده دربودجه فعلی وحتی با حذف بودجه نهادهای غیر ضروری رقم بالایی نخواهد بود و کسری را پوشش نمی دهد.
دولت سیزدهم اگر به سوی کاهش مزد وحقوق برود که بیشترین سهم را دربودجه دارد شاهد پیامدهای ناشناس و آسیب ساز خواهیم بود. علاوه بر این شهروندان ایرانی تاب ندارند دولت بیشتر از این از هزینه های بهداشت و درمان و آموزش بکاهد یا برخی یارانه هایی که می دهد را کاهش دهد.دولت سیزدهم چه راههای دیگریی برای تعادل بخشی به بودجه دارد ؟ راه دیگر این است که از جاهای تازه پول به دست آورد. به طور مثال قیمت کالاهای دراختیار خودش مثل آب و برق و گاز و بنزین را افزایش دهد. با توجه به تجربه تلخ افزایش قیمت بنزین و اعتراض های گسترده شهروندان بعید است دولت این این کار را دوباره دست کم در شروع کارش تجربه کند.
راه دیگر این است که راه صادرات نفت باز شود و تحریم ها برداشته شود که رقمی معادل ۵۰ تا ۷۰ میلیارد دلار نصیب دولت شود. با توجه به قیمت هردلار ۲۴ هزارتومان فعلی به نظر می رسد این راه مناسبی است اما اصرارایران و آمریکا در متقاعدکردن دیگری این هم درکوتاه مدت دست کم تا امروز جواب نداده است. راه دیگر این است که به بانک مرکزی فشار بیاورد ووازراههای آشکار وپنهان پول چاپ کند که دراین صورت قیمت کالاها با شتاب بالا می روند.مسعود نیلی اقتصاددان ارشد ایران ومشاور پیشین حسن روحانی در امور اقتصادی باور دارد مرور مبانی رفتاری روسایجمهور جدید، نشان میدهد که «در شروع فعالیت» خود دست به اقدامات انبساطی میزنند و به دلایل متعدد این احتمال در شرایط دولت جدید بالاتر است.
وی گفته است : تجربه نشان میدهد که روسایجمهور در ماههای پایانی فعالیت خود و برای بالا بردن نمرات کارنامهشان نیز تمایل بیشتر به خرج کردن دارند. معمولا اصرار دارند که پروژههای عمرانی در زمان خودشان به اتمام برسد پس باید منابع بیشتری را در یک سال آخر اختصاص دهند و در هزینههای رفاهی هم مانند حقوق و دستمزد همین کار را میکنند. کافی است نگاهی به بودجه ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بیندازید و ببینید چه میزان حقوق کارکنان دولت، اعضای هیات علمی، بازنشستگان و… افزایش پیدا کرده. بنابراین فصل مشترک سال هشتم رئیسجمهور قبلی و سال اول رئیسجمهور جدید انبساط بودجه است. این فصل مشترک، سال مالی است که تقریبا شش ماه اول آن را رئیسجمهور قبلی و شش ماه بعدی را رئیسجمهور جدید با ویژگیهایی که اشاره کردم مدیریت میکند.
در واقع سالی که نیمه اولش پایان حضور یک رئیسجمهور و نیمه دومش آغاز به کار رئیسجمهور بعدی است، خطرناکترین دوره برای بودجه است؛ سالی مانند همین سال ۱۴۰۰. این اقتصاددان افزود: همانطور که میبینیم رشد مخارج قانون بودجه در سال ۱۴۰۰ قابلتوجه است در حالی که برای بخشهای درآمدی بودجه اتفاق جدیدی رخ نداده است؛ ما همچنان از نظر صادرات نفت مشکل داریم، مساله توافق هستهای حل نشده و سال ۱۴۰۰ یک فصل را پشت سر گذاشته؛ در حالی که در بودجه دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه صادرات نفت دیده شده است. در نیمه دوم سال هم رئیسجمهور جدید روی کار میآید که باید سریع به دنبال خرج کردن برود در حالی که منابعی ایجاد نشده. اینجاست که نگرانیها مطرح میشود که انبساط بودجهای به انبساط پولی بینجامد. نیلی با اشاره به نکته مهمی گفت: لازم هم نیست این افزایش مخارج به صورت استقراض آشکارا باشد، حالا همه شیوه دیگری را یاد گرفتهاند و از طریق بانکها بدون اینکه در بودجه تغییری بدهند از بانک مرکزی پول میگیرند که انتهای این مسیر افزایش نقدینگی است.نیلی با هشدار درباره برخی سیاستها گفت: تجربه این چند دهه بعد از انقلاب نشان میدهد که در اقتصاد ما سرانجام نقدینگی به تورم تبدیل میشود. به نظر می رسد شهروندان درمنگنه کوچک شدن سفره ها یا تورم افسار گسیخته گیر کرده اند وهرکدام از یک سو فشار می آورند. آیا مردم تاب وتوان کشیدن بار تازه را دارند؟