داروی «آدوکانوماب»، که نام تجاری‌اش «آدوهلم» خواهد بود، تزریق داخل وریدی ماهانه است که با هدف کاهش زوال ذهنی و شناختی در افراد با حافظه ضعیف و مشکلات فکری انجام می‌شود. این نخستین درمان تNییدشده است که به جای پرداختن به علایم زوال عقل، روند بیماری آلزایمر و علت اصلی آن را هدف قرار می‌دهد.با توجه به اینکه آزمایش‌های بالینی دارو شواهد ناقصی برای اثبات اثربخشی به دست داده بود، سازمان غذا و داروی آمریکا به شرطی که تولیدکننده آمریکایی، Biogen، آزمایش بالینی جدیدی انجام دهد، این دارو را تأیید کرد.
تأیید سریع!
دکتر پاتریزیا کاوازونی، مدیر مرکز سنجش و تحقیقات داروی F.D.A. در وب‌سایت این سازمان نوشت آژانس تصمیم گرفت این دارو را تحت برنامه‌ای به نام «تصویب سریع» تأیید کند؛ برنامه‌ای که به منظور دسترسی زودتر به درمان‌های بالقوه باارزش برای بیماران مبتلا به بیماری‌های جدی طراحی شده است.گروه‌های حمایت از بیمار برای تأیید این دارو به‌شدت لابی کرده‌اند، زیرا درمان‌های اندکی برای این بیماری ناتوان‌کننده وجود دارد و سایر داروهای در مرحله آزمایش بالینی، اگرچه امیدوارکننده‌ترند، اما به احتمال زیاد سه یا چهارسال با تصویب بالقوه فاصله دارند.
اما کمیته مشورتیF.D.A، در کنار اندیشکده‌ای مستقل و چندین متخصص نامدار- از جمله برخی از متخصصان آلزایمر که در آزمایش‌های بالینی آدوکانوماب کار کردند- گفتند شواهد تردیدهای چشمگیری در مورد موثربودن این دارو ایجاد کرده است. آنان همچنین گفتند حتی اگر آدوکانوماب بتواند زوال شناختی را در برخی بیماران کاهش دهد، شواهد نشان می‌دهد که این مزیت در مقابل خطر تورم یا خونریزی در مغز که این دارو در آزمایش‌های بالینی باعث آن شد، بسیار ناچیز خواهد بود.
چالش جذب شرکت‌کننده
انجام آزمایش‌های آلزایمر چالش‌برانگیز است، زیرا اغلب جذب شرکت‌کننده کافی دشوار است. از آنجا که این بیماری به تدریج پیشرفت می‌کند، آزمایش‌ها باید بزرگ باشد و ماه‌های طولانی ادامه یابد تا بتوان دید آیا دارویی روند زوال شناختی را کاهش می‌دهد یا خیر.چندین متخصص درباره اینکه Biogen قادر به جذب شرکت‌کنندگان کافی در ایالات متحده برای آزمایش‌های بعد از بازار باشد، تردید دارند؛ زیرا بیمارانی که می‌توانند از طریق پزشکان خود دارویی تهیه کنند، اغلب تمایلی به استفاده از دارونما در آزمایش‌های بالینی ندارند. (پس از اینکه دارو وارد بازار شد مرحله چهارم آزمایش بالینی آغاز می‌شود. در این مرحله از بیمارانی که از دارو استفاده کرده‌اند، خواسته می‌شود تا داوطلبانه با مراکز تحقیقاتی همکاری کنند تا عوارض جانبی دارو بهتر شناخته شود.)
شرکت‌کننده در آزمایش بالینی داروی آلزایمر، آدوکانوماب، پس از تزریق دارو، بیمارستان را ترک کرد.
اثرپذیری آمیلوئید از آدوکانوماب!
داروی آدوکانوماب، آنتی‌بادی مونوکلونال است که آمیلوئید را هدف قرار می‌دهد، پروتیینی که در مغز افراد مبتلا به آلزایمر توده‌های غیرطبیعی ایجاد می‌کند، به سلول‌ها آسیب می‌رساند، زوال عقل را تحریک کند و از جمله باعث مشکلات حافظه و تفکر، برقراری ارتباط و گیجی می‌شود.چیزی که منتقدان و موافقان تأیید آدوکانوماب درباره آن اتفاق نظر دارند این است که این دارو سطح آمیلوئید را به میزانی چشمگیر کاهش می‌دهد. سازمان غذا و داروی آمریکا گفت اثر این دارو بر آمیلوئید آن را واجد شرایط برنامه «تأیید سریع» کرد.
هنوز هم، کاهش آمیلوئید همان کاهش علایم زوال عقل نیست. با بیش از دو دهه آزمایش بالینی، بسیاری از داروهای کاهنده آمیلوئید نتوانستند علایم را برطرف کنند؛ سابقه‌ای که به گفته برخی از متخصصان، به قانع‌کننده‌بودن داده‌های آدوکانوماب اهمیت می‌بخشد و پیش‌بینی می‌شود تأثیر این دارو در کاهش پلاک‌های «بتا آمیلوئید» در مغز مزینی مهم برای مبتلایان به این بیماری باشد.
بیم و امید و معذورات اخلاقی!
دکتر لون اشنایدر، مدیر مرکز بیماری آلزایمر کالیفرنیا در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، که به انجام یکی از آزمایش‌های آدوکانوماب کمک کرد، گفت: «شواهد کمی برای اثربخشی وجود دارد. نمی‌دانم چه چیزی علاقه F.D.A. را در اینجا جلب کرده است. در زمان جلسه کمیته مشورتی، در نوامبر ۲۰۲۰، در F.D.A. اتفاق نظر وجود نداشت. تحلیلگر بالینی F.D.A. گفت که موارد کافی برای تأیید وجود دارد، اما یکی دیگر از مقامات سازمان غذا و دارو معتقد بود آزمایش دیگری مورد نیاز است زیرا هیچ دلیل قانع‌کننده و چشمگیری در مورد تأثیر درمان یا کُندشدن بیماری وجود ندارد.»
برخی از دانشمندان نگرانند که تأیید آدوکانوماب ممکن است استانداردهای داروهای آینده را کاهش و اجازه دهد قبل از اینکه متخصصان مطمئن شوند مزایای دارویی بیش از هرگونه خطر ایمنی است، آن دارو وارد بازار شود.خطرات ناشی از آدوکانوماب شامل تورم یا خونریزی مغزی است که حدود ۴۰درصد از شرکت‌کنندگان در مرحله سوم آزمایش که دوز بالا دریافت کردند، به آن دچار شدند. بیشتر آنان بی‌علامت بودند یا سردرد، سرگیجه یا حالت تهوع داشتند، اما چنین تأثیرهایی باعث شد ۶ درصد از گیرندگان با دوز بالا مصرف خود را قطع کنند.
هیچ شرکت‌کننده‌ای در مرحله سوم آزمایش، بر اثر این عوارض جان خود را از دست نداد، اما یک شرکت‌کننده در آزمایش ایمنی جان داد.چندین متخصص آلزایمر که تأیید آدوکانوماب را زودهنگام می‌دانند، گفتند اکنون از نظر اخلاقی مجبورند آن را در دسترس قرار دهند. آنان بر این باورند که بسیاری از بیماران، حتی وقتی از شواهد مشکل‌ساز گفته می‌شود، این دارو را امتحان می‌کنند زیرا تصور می‌کنند F.D.A. دلیلی قانع‌کننده برای تأیید آن دارد.
گفتنی است تصور می‌شود بیش از ۳۰میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به آلزایمر هستند که بیشترشان بالای ۶۵ سال دارند. در دهه گذشته، چندین داروی آلزایمر کم‌فروغ بوده‌اند. هر چند بسیاری از پزشکان درباره فواید آدوکانوماب تردید دارند، اما شاید تأیید آن، که در مقایسه با سرطان و بیماری‌های قلبی بودجه کمی داشته است، به تحقیقات درباره زوال عقل جان تازه‌ای ببخشد.