علی رغم نوسانات نرخ بیکاری در طول 23 سال گذشته ،میزان بیکاری در سال 98 تغییر محسوسی نسبت به سال 76 نکرده است.به بیان دیگر دولت ها در طول این سالها نتوانسته اند کاری برای کاهش بیکاری انجام دهند.همچنین با توجه به افزایش نرخ مشارکت اقتصادی در سال های اخیر و همزمان با آن افزایش نرخ بیکاری ،نشان میدهد که اقتصاد ایران پاسخگوی نیروی انسانی افزوده شده در طول این چند سال نبوده.به بیان دیگر ظرفیت اقتصاد ایران پتانسیل  جذب نیروی کار اضافه را نداشته است.

بیکاری در ایران

بیکاری از جمله مسائلی بوده که همواره ذهن اقتصاددانان و دولت مردان را به خود مشغول کرده است .نرخ بیکاری در تمامی اقتصاد ها اعم از کشور های توسعه یافته یا در حال توسعه بسیار حائز اهمیت است . به بیان دیگر کاهش بیکاری تنها دغدغه ی کشور های عقب مانده تر نیست بلکه کشور های پیشرفته با اقتصاد های قدرتمند نیز با این موضوع دست و پنجه نرم میکنند. به عنوان مثال امروز یکی از جدی ترین مسائل اقتصادی در کشور های اروپایی همین افزایش نرخ بیکاری است.

نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی

برخی گمان میکنند که نرخ بیکاری نسبت تعداد بیکاران به کل جمعیت است ،در صورتی که اینطور نیست.در هر جامعه ای همه جمعیت آن توانایی و میل به کار کردن ندارند و تنها قسمتی از افراد جامعه هستند که به دنبال پیدا کردن شغل یا کار کردن هستند .این قسمت از چمعیت که مایل به اشتغال هستند چه بیکار و چه شاغل ،جمعیت فعال اقصادی نام دارند.از نسبت افراد فعال اقتصادی به کل جمعیت کشور ،نرخ مشارکت اقتصادی به دست می آید .نرخ بیکاری نیز از نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال اقتصادی به دست خواهد آمد .

روند 23 ساله ی بیکاری در ایران؛سال 83 کمترین نرخ بیکاری

به مانند تمامی اقتصاد ها و کشور های جهان ،نرخ بیکاری در ایران نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده و بسیار مورد توجه دولت مردان و جامعه است .نرخ بیکاری در 23 سال گذشته از سال 76 تا سال 98 در حدود 10 تا 14 درصد در نوسان بوده است ،به بیان دیگر در تقریبا دو دهه ی گذشته به طور میانگین 12 درصد از جمعیت متقاضی کار ّبیکار بوده اند.از سال 80 روند نزولی در نرخ بیکاری آغاز گردید و در سال 83 با نرخ 10.5 درصدی کم ترین میزان بیکاری چندین سال گذشته رقم خورد .نرخ بیکاری از سال 83 به بعد روند صعودی به خود گرفت و در سال 89 بالاترین میزان بیکاری در دهه ی 80 و 90 به ثبت رسید .در دهه ی 90 نیز این نرخ با فراز و فرود هایی مواجه بوده و حدود 11 تا 13 درصد در نوسان بوده است.

در سال 98 نرخ بیکاری نسبت به سال 97 کاهش یافت ،البته این کاهش را نمیتوان به عنوان بهبود بیکاری در کشور تلقی کرد.چراکه در سال 98 سن جمعیت فعال اقتصادی توسط مرکز آمار دچار تغییر شده از کف سنی ده سال به 15 سال افزایش یافته است.همین امر به طبع باعث کاهش نرخ بیکاری شده است.به همین خاطر میتوان گفت نرخ بیکاری در سال گذشته نسبت به سال 23 سال قبل تغییر محسوسی نداشته است. البته با توجه شیوع اپیدمی کرونا در سال 99 و ضربه ای به اقتصاد کشور وارد شد به احتمال بسیار زیاد نرخ بیکاری در سال جاری افزایش یافته است.

نرخ بیکاری در جمعیت شهری و روستایی

وضعیت نرخ بیکاری به طور کلی در روستا ها مطلوب تر بوده تا در مناطق شهری .از سال 76 تا سال 82 میتوان نرخ بیکاری مناطق شهری و روستایی به هم نزدیک بوده اند.در سال 83 که به شاهد کاهش محسوس بیکاری در کل کشور و همچنین مناطق شهری و روستایی بودیم ،نرخ بیکاری در روستا ها به شدت بیشتری کاهش یافت.به طوری از 10 درصد در سال 82 به 6.8 در سال 83 کاهش یافت.از سال 83 به بعد روند نرخ بیکاری در روستا ها مشابه روند کل کشور و شهر ها است و تنها بیکاری در این مناطق روستایی در اعداد کمتری قرار دارد.

آنچه از آمار ها بر می آید این است است که بیشتر بار بیکاری کشور بر دوش شهر ها است.بالاترین نرخ بیکاری شهری در 23 سال گذشته در سال 89 به وقوع پیوسته است.همچنین روند بیکار در شهر ها و روستا نشان میدهد که نوسانات نرخ بیکاری در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی از شدت بالاتری برخوردار است.

روند نرخ مشارکت اقتصادی در اقتصاد کشور

همانگونه که در سطور بالاتر نیز ذکر شد نرخ مشارکت اقصادی از نسبت افراد جویای شغل یا مایل به کار کردن به کل جمعیت به دست می آید.هرچه نرخ مشارکت اقتصادی در کشوری بالاتر باشد نشان دهنده ی پویا و فعال تر بودن آن کشور و پتانسیل بالاتر برای رشد و توسعه ی اقتصادی است .علی رغم فراز و فرود های این نرخ در چند سال گذشته ی کشور ،به طور کلی میتوان گفت که روند نرخ مشارکت اقتصادی در 23 سال گذشته روند صعودی بوده است.

رخ مشارکت اقتصادی از حدود 34 درصد در سال 76 به 44 درصد در سال 98  افزایش یافته است.البته لازم به ذکر است که افزایش یکباره ی در سال 98 نسبت به سال 97 متأثر از افزایش کف سن مشارکت به 15 سال است.افزایش نرخ مشارکت اقتصادی چنانچه با افزایش ظرفیت اقتصاد همراه نباشد ،اتفاقات منفی را در اقتصاد رقم خواهد زد.

نرخ مشارکت اقتصادی در شهر و روستا

نرخ مشارکت اقتصادی در روستا ها همواره در سالیان گذشته بالاتر از مناطق شهری بوده است .طوری که نرخ مشارکت در مناطق شهری در سال 76 از حدود 33 درصد به 43 درصد و این نرخ در مناطق روستایی در همین بازه ی زمانی از 36 درصد به 47 درصد افزایش داشته است. به بیان دیگر میتوان گفت افراد روستایی در ایران نسبت به افراد شهر نشین در عرصه ی اقتصادی فعال تر هستند.

افزایش نرخ مشارکت ؛افزایش سهم زنان

افزایش و روند صعودی نرخ مشارکت در ایران را تا حدودی میتوان متأثر از افزایش زنان در عرصه ی مشارکت اقتصادی دانست .نرخ مشارکت اقتصادی زنان از حدود 9 درصد در سال 76 به 17 درصد در سال 97 افزایش یافته است.اگرچه نرخ مشارکت زنان در ایران هنوز هم در مقایسه با کشور های توسعه یافته پایین تر است ،اما همین رویداد ها را نیز میتوان اتفاق مثبتی برای توسعه ی کشور تلقی کرد.

اما نکته ی جالب بالاتر بودن نرخ مشارکت زنان روستایی نسبت به زنان شهری است .نرخ مشارکت در زنان روستایی در سال 98 حدود 18.7 درصد بوده ،این در حالیست که همین نرخ برای زنان شهری در سال 98 حدود 16 درصد بوده است.این امر نشان دهنده فعال تر بودن زنان روستایی نسبت به زنان شهری است.

عدم توانایی اقتصاد کشور در پذیرش نیروی کار جدید

رابطه ی  نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری مورد همیشه توجه اقتصاد دانان بوده است ،چراکه میتواند هشدار های مهمی از وضعیت اقتصاد کشور دهد.افزایش در نرخ مشارکت یا افزایش نیروی انسانی متقاضی کار زمانی که تعداد شاغلین ثابت بماند ،باعث افزایش نرخ بیکاری خواهد شد.چنانچه اقتصادی توان و پتانسیل به خدمت گرفتن نیروی کار جدید را داشته باشد ،نرخ بیکاری افزایش نخواهد داشت.

از سال 91 کشور با افزایش در نرخ مشارکت یا به بیان دیگر افزایش متقاضی برای اشتغال مواجه شد .از آنجایی که اقتصاد کشور پتانسیل پذیرش نیروی کار جدید را نداشت ،افزایش در نرخ مشارکت اقتصادی باعث افزایش در نرخ بیکاری شد.به بیان دیگر ظرفیت پذیرش و به خدمت گرفتن افراد در اقتصاد ایران وجود نداشت ،و کشور از سرمایه ی انسانی به وجود آمده نتوانست بهره ی لازم را ببرد.(رابطه معکوس نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی در سال 98 به دلیل افزایش سن کف اشتغال به 15 سال است)

در اوایل دهه 80 نیز نرخ مشارکت افزایش یافت و به دلیل پتانسیل اقتصادی کشور برای جذب این نیروی کار نه تنها نرخ بیکاری افزایش نیافت بلکه کاهش نیز پیدا کرد.رابطه ی معکوس نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری با هم ،بیانگر عملکرد خوب یک اقتصاد برای پذیرش نیروی انسانی افزوده شده به بازار است.  نرخ مشارکت اقتصادی در ایران به نسبت کشور های توسعه یافته بسیار پایین تر است.و بیکاری تک رقمی در برخی کشور های پیشرفته با وجود نرخ مشارکت بالا در این کشور ها رقم خورده است.به بیان دیگر علی رغم بالا بودن تعداد متقاضیان برای کار در این کشور ها ،اقتصادشان توانایی جذب این نیروی انسانی را دارد.