در شرایطی که توان خرید مردم به شدت کاهش یافته بسیاری برای تهیه وام به سراغ بانک‌ها و مشخصا بانک مسکن می‌روند تا شاید با استفاده از روش‌های مرسوم، خود را به خانه‌دار شدن نزدیک کنند.قیمت مسکن در هشت ماهه گذشته، همزمان با رشد نرخ دلار و افزایش قیمت مصالح ساختمانی و رشد هزینه ساخت و ساز و همچنین تورم؛ بالا رفت و با وجود حاکم شدن متزلزل جو روانی کاهشی، باز هم پایین نیامد. از آنجایی که مسکن مهمترین نیاز خانوارها است در راس اولویت‌های مردم قرار دارد و برای داشتن سرپناه از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کنند.
در این شرایط، بیش از نیمی از جمعیت کشور به دلیل نداشتن درآمد بالایی که بتوانند برای خود خانه‌ای تهیه کنند به سمت دریافت وام می‌روند. وام‌هایی که برخلاف شعار «بانکداری اسلامی» سودهای بسیار بالایی دارند و به گفته برخی از علما و مراجع ربا محسوب می‌شوند. با این حال به دلیل نماندن چاره‌ای دیگر؛ شاهد صف‌های عرض و طویل برای دریافت وام در بانک‌ها هستیم.
افزایش وام تا 400 میلیون تومان
ششم مهر ماه بود که مدیرعامل بانک مسکن از افزایش سقف وام مسکن جوانان به ۴۰۰ میلیون تومان خبر داد. محمود شایان گفته بود: «با توجه به شرایط جدید قیمت مسکن، بانک مسکن سقف وام مسکن جوانان را افزایش داده است. بر این اساس سقف تسهیلات قابل پرداخت از این محل در شهر تهران با 60 درصد رشد، از 250 میلیون تومان به 400 میلیون تومان افزایش یافت.»
این در حالی است که ابهامات زیادی درباره نحوه پرداخت و بازپرداخت این وام مطرح است. محمدمهدی تندگویان، معاون امور ساماندهی جوانان وزارت ورزش و جوانان در انتقاد از روش‌های پرداخت وام و همچنین افزایش 60 درصدی وام مسکن جوانان به خبرگزاری برنا گفته است: «این وام سالیان سال است که پرداخت می‌شود، اما مدل پرداخت و مبلغ آن افزایش پیدا کرد که البته گفتنی است در سال‌های اخیر کمک چندانی به خانه‌دار شدن جوانان نکرده است، به همین دلیل معتقدم با یک وام کار جوان راه نمی‌افتد.»
به طور شفاف می‌توان دید که پرداخت وام نه تنها کمکی به خانه دار شدن مردم بویژه جوانان نکرده و نمی‌کند بلکه باعث بدهکارتر شدن آنها هم می‌شود، چراکه با توجه به سقف درآمدی مشخص شده از سوی شورای عالی کار، قطعا بخش زیادی از مردم توانایی استفاده از این وام را نخواهند داشت.
رشد قیمت اوراق مسکن
با این وجود چه مجرد و چه متاهل در پی دریافت وام از بانک‌ها هفته‌ها در نوبت می‌مانند و این درحالی است که ارزش وام دریافتی با توجه به شرایط تورمی و افزایش قیمت مسکن، بعضا تا یک سوم قیمت واحد مسکونی‌ای است که می‌توانند بخرند!یکی از راه‌های دریافت وام مسکن که چند سالی است مورد توجه بانک مسکن به عنوان متولی تامین سرمایه خرید مسکن قرار گرفته، فروش اوراق قرضه مسکن است. این اوراق را کارگزاری‌های بورسی ارائه می‌دهند و در قبال هر اوراق مبالغی را هم دریافت می‌کنند که رقم دریافتی هم براساس نوسانات بازار سرمایه هر روز نرخ متفاوتی را به خود می‌گیرد. این نرخ هم مانند قیمت مسکن روند کاهشی ندارد و هر روز رشد می‌کند.
در واقع یکی از موانع خانه‌دار شدن جوانان همین اوراق هستند، چراکه با ارقام امروز پرداخت هزینه دریافت این اوراق هم چندان کار آسانی برای همه نیست. از طرفی سقف این اوراق 240 میلیون تومان برای متاهلین و 140 میلیون تومان برای افراد مجرد است. مبلغی که در بهترین حالت یک سوم یا حتی کمتر برای واحد مسکونی در مناطق نه چندان گران قیمت است.
برهمین اساس، هر ورق از اوراق تسه در روز 21 آبان قیمتی معادل با 79 هزار تومان داشت. این درحالیست که اعتبار هر ورق در بازار مسکن 500 هزار تومان است و به اعتبار هر ورق می‌توان 500 هزار تومان وام مسکن دریافت کرد. از آنجا که مبلغ وام برای مجردین 140 میلیون تومان و برای متاهلین 240 میلیون تومان اعلام شده است، مجردها نیازمند خرید 280 ورق و متاهلین 480 ورق هستند. بنابراین 21 آبان ماه مجردها برای اخذ وام مسکن باید 22 میلیون و 124 هزار تومان و متاهلین 37 میلیون و 920 هزار تومان اوراق پرداخت می‌کردند!
به این رقم باید هزینه‌های دفاتر اسناد رسمی و بنگاه معاملات ملکی و همچنین هزینه‌های افتتاح حساب و تشکیل پرونده بانک مسکن را هم اضافه کرد که به راحتی می‌تواند به رقم‌های بالاتری برسد. یعنی برای خرید اوراق مسکن تا دریافت وام حداقل 50 میلیون تومان باید هزینه کرد!
با همه این تفاسیر می‌توان گفت که خرید خانه به رویایی دست نیافتنی برای بخش بزرگی از جامعه تبدیل شده که طی کردن این مسیر هر روز هم سختر می‌شود. از آنجایی که دولت و مجلس هم طرح مشخص و روشنی برای کاهش تقاضای بازار مسکن ندارند می‌توان متصور بود که خانه‌دار شدن بسیار سخت‌تر آن چیزی شده که بسیاری از مسئولان مطرح می‌کنند.
محمد سیاح