وزارت دفاع (پنتاگون) که مهم‌ترین نهاد نظامی در ایالات متحده محسوب می‌شود، از مراکزی است که دونالد ترامپ در چهار سال ریاست‌جمهوری خود بیشترین تنش را با آن داشته و این برای چهارمین بار است که اقدام به تغییر وزیر دفاع خود می‌کند. ترامپ تصمیم خود برای برکناری مارک اسپر که در ماه‌های اخیر رابطه‌ای پر‌تنش را با او داشته، از طریق توییتر اعلام کرد تا به ماه‌ها گمانه‌زنی درباره سرنوشت اسپر خاتمه دهد. رئیس‌جمهوری آمریکا، بلافاصله «کریستوفر میلر» رئیس مرکز ملی ضد‌تروریسم را موقتا جانشین اسپر کرده است.
پس از قتل «جورج فلوید» و بروز ناآرامی و آشوب در چند شهر آمریکا، ترامپ اصرار به استفاده از نیروی ارتش برای سرکوب معترضان داشت؛ اما اسپر از جمله مقام‌هایی بود که با استناد به قانون اساسی آمریکا مخالف اجرای خواسته ترامپ و رویارویی ارتش و شهروندان آمریکایی بود. از‌این‌رو ساعاتی پس از این تحولات، تعداد زیادی از دموکرات‌های کنگره هشدار دهند که برکناری اسپر می‌تواند ایالات متحده را در دوره انتقال قدرت از ترامپ به «جو بایدن» رئیس‌جمهوری منتخب این کشور، آسیب‌پذیر کند، رهبری غیرنظامی ارتش را تضعیف کرده و افسران ارشد کشور به رهبری ژنرال «مارک مایلی» رئیس ستاد مشترک را در موقعیتی غیر‌قابل دفاع قرار دهد.
«آدام اسمیت»، نماینده دموکرات واشنگتن در مجلس نمایندگان و رئیس کمیته خدمات نیرو‌های مسلح، گفت: «تغییر پی‌درپی رهبران پنتاگون باعث بی‌ثباتی و ابهام در وضعیت این نهاد می‌شود که از مهم‌ترین ارکان امنیت ملی ایالات متحده به شمار می‌آید. این اقدام پس از انتخابات ریاست‌جمهوری و شکست ترامپ، تهدید‌هایی منحصر‌به‌فرد را پیش‌روی ایالات متحده قرار می‌دهد و باعث دلگرمی دشمنان آمریکا می‌شود. این اقدام ترامپ نه‌تن‌ها کودکانه و از سر خشم ناشی از شکست در انتخابات است؛ بلکه بسیار خطرساز هم خواهد بود».
«ست مولتون»، نماینده دموکرات ایالت ماساچوست، اما از نگاهی دیگر این جابه‌جایی در پنتاگون را نگران‌کننده خواند و گفت: «بدون‌شک اسپر به این دلیل از کار اخراج شد که حاضر به پذیرش بسیاری از سیاست‌ها و خواسته‌های ترامپ نبود. موضوع استفاده از نیرو‌های ارتش برای سرکوب ناآرامی‌های ماه‌های گذشته تنها یکی از این موارد اختلاف اسپر و ترامپ است. باید دید ترامپ در هفته‌های باقی‌مانده تا زمان تحویل قدرت به بایدن چه برنامه‌هایی در سر دارد که اسپر را مانع تحقق آن‌ها می‌دید. امیدوارم در هفته‌های پیش‌رو، رئیس‌جمهور اقدامی انجام ندهد که ژنرال مایلی و ستاد مشترک ارتش در موقعیتی قرار بگیرند که مجبور به اتخاذ تصمیمی حزبی در برابر موضوعی غیرنظامی و سیاسی شوند». احتمال انجام اقدامی نظامی-امنیتی در داخل یا خارج از ایالات متحده از سوی ترامپ در هفته‌های پیش‌رو زمانی تقویت می‌شود که مقام‌های کاخ سفید پس از اخراج اسپر به این نکته اشاره می‌کنند که این تغییرات ادامه خواهند داشت و احتمالا «جینا هاسپل»، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و «کریستوفر رای» مدیر اف‌بی‌آی، نیز به‌زودی از سمت‌های خود برکنار می‌شوند.
رئیس کمیته خدمات نیرو‌های مسلح مجلس نمایندگان هشدار می‌دهد که «ترامپ هنوز حاضر به پذیرش نتیجه انتخابات نیست و در چنین شرایطی تغییرات در صدر نهاد‌های امنیت ملی آمریکا نمی‌تواند نشانه‌ای مثبت باشد. بدون‌تردید ترامپ به وفاداری حتی بیش از صلاحیت اهمیت می‌دهد؛ اما در دوره انتقال قدرت آنچه اهمیت زیادی دارد، صلاحیت دولتمردان است». «میک مولروی»، دستیار معاون سابق وزیر دفاع در دولت ترامپ، نیز با توجه به بی‌ثباتی و نبود اطمینان در وزارت دفاع آمریکا درباره این اقدام ترامپ می‌گوید: «تمام تلاش مارک اسپر در دوره حضورش در پنتاگون این بود که این نهاد را از تنش‌ها و مجادله‌های سیاسی و حزبی دور نگه دارد. ثبات در وزارت دفاع امری حیاتی است؛ اما جانشین اسپر فردی است که هیچ سابقه درخور‌توجهی در وزارت دفاع ندارد».
در ماه‌ها و هفته‌های قبل از انتخابات، برخی از دموکرات‌ها ابراز نگرانی کرده بودند که ترامپ ممکن است در انتخابات یا بعد از آن ارتش را در خارج از کشور یا در داخل کشور درگیر مناقشه و جنگی کند تا اینگونه در قدرت بماند.از طرف دیگر، دو مقام ارشد دولت این اقدامات ترامپ را چندان جدی تلقی نمی‌کنند و به خبرنگاران گفته‌اند که ترامپ از اخراج زیر‌دستانش لذت می‌برد. او تنها دو ماه دیگر برای این کار فرصت دارد و برکناری اسپر یا مقام‌های دیگر، به او که ساز‌و‌کار رسانه‌ها را می‌داند، این فرصت را می‌دهد تا دوباره توجه رسانه‌ها را از جو بایدن که در انتخابات پیروز شده، به سوی خود برگرداند.
عملیاتی علیه دشمنان آمریکا
اما برخی مقام‌های وزارت دفاع ابراز نگرانی کرده‌اند که رئیس‌جمهور ممکن است در آخرین روز‌های ریاست‌جمهوری خود عملیاتی را به صورت آشکار یا مخفی علیه ایران یا سایر دشمنان ایالات متحده آغاز کند. «الیسا اسلاتکین»، نماینده دموکرات میشیگان و یکی از مقام‌های سابق پنتاگون، می‌گوید: «از نظر من تنها چند دلیل برای اخراج وزیر دفاع در آستانه پایان کار دولت می‌تواند وجود داشته باشد. بی‌کفایتی یا اقدام یکی از این دلایل است که به نظر نمی‌رسد درباره اسپر صدق کند. مورد دوم انتقام‌جویی است که راهی غیر‌مسئولانه برای حل چالش‌های امنیت ملی ما خواهد بود. دلیل سوم می‌تواند این باشد که رئیس‌جمهور می‌خواهد اقداماتی را انجام دهد که وزیر دفاع از انجام آن امتناع می‌ورزد که دراین‌صورت بسیار نگران‌کننده است. به هر دلیلی باشد، به نظر می‌رسد برکناری وزیر دفاع در روز‌های ناپایدار دوران انتقالی به این معنی است که رئیس‌جمهوری مهم‌ترین وظیفه خود یعنی محافظت از امنیت ملی آمریکا را نادیده گرفته است».
مارک اسپر پس از مطلع‌شدن از برکناری خود از طریق توییتر نامه‌ای دو‌صفحه‌ای به ترامپ نوشته و در آن تأکید کرده که «براساس قانون اساسی به کشور خدمت می‌کنم؛ بنابراین تصمیم شما را برای برکناری خودم می‌پذیرم». با‌این‌حال رسانه‌ها خبر از هشدار اسپر داده‌اند که گفته «اگر فرد جانشین من فردی بله‌قربان‌گو باشد، باید گفت وای به حال آمریکا».
انتصاب کریستوفر میلر به‌عنوان جانشین موقت اسپر حتی شگفتی دوستان و نزدیکان میلر را هم برانگیخته. همکاران میلر سوابق او در نیروی ویژه ارتش و اقدامات ضد‌تروریستی را درخور‌توجه می‌دانند؛ اما گفته‌اند که او هیچ سابقه درخور‌توجهی در وزارت دفاع ندارد که حتی انتصاب موقت او برای سرپرستی وزارت دفاع را توجیه کند. میلر از اقتدار لازم برای ایستادگی در برابر خواسته‌های رئیس‌جمهور برخوردار نیست و نمی‌تواند با او وارد چالش شود تا تصمیمات هزینه‌زا و مخربش را به تأخیر بیندازد.
«نیکلاس راسموسن»، یک مقام ارشد سابق مبارزه با تروریسم در دولت «جورج بوش» و «باراک اوباما» رؤسای جمهوری سابق آمریکا، هم درباره انتصاب جدید در پنتاگون می‌گوید: «انتصاب فردی با سابقه غیر‌قابل توجه در بالاترین جایگاه پنتاگون می‌تواند باعث سردی و اعتراض درجه‌داران ارشد ارتش شود. نه صرفا به این دلیل که انتصاب میلر انتصابی غیر‌متعارف است؛ چنین اقداماتی باعث ایجاد حس بی‌ثباتی و تصمیم‌گیری ناپایدار در داخل پنتاگون می‌شود و همین پیام را هم به دنیا مخابره می‌کند» .
مایک پنس کجاست؟
«مایک پنس» معاون رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا به جزیره سنیبل در نزدیکی شهر فورت مایرز واقع در ایالت فلوریدا می‌رود؛ جایی که پنس پیش‌تر برای گذراندن تعطیلات به آنجا رفته بود. یکی از مشاوران اداره هوانوردی فدرال آمریکا اعلام کرد پنس احتمالا تا روز شنبه در این جزیره اقامت خواهد داشت. این در حالی است که سخنگوی پنس به سؤالات درباره اینکه آیا این تعطیلات پیش از انتخابات برنامه‌ریزی شده بود یا خیر، پاسخی نداد. پنس از بعد از صبح چهارشنبه که در کنار «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا ظاهر شد و ترامپ اشتبا‌ها مدعی پیروزی در انتخابات سه نوامبر شد، عمدتا در انظار عمومی دیده نشده است. در این مدت ترامپ و برخی متحدانش بدون ارائه سند و مدرک مدعی شده‌اند که تقلب گسترده در انتخابات سه نوامبر باعث پیشتازی «جو بایدن»، رقیب دموکراتش در چندین ایالت سرنوشت‌ساز شده است. در‌همین‌حال، پنس در‌حالی‌که حامی ترامپ بود، از مطرح‌کردن چنین ادعا‌هایی حذر کرد.
او دوشنبه گذشته در توییتی نوشت: به تیم معاونت ریاست‌جمهوری گفتم تا زمانی‌که همه چیز کامل نشود، هیچ چیزی و ماجرای این انتخابات نیز تمام نشده است. رئیس جمهوری ترامپ هرگز از مبارزه برای ما دست برنداشت و ما نیز تا زمانی که تک‌تک آرای قانونی شمارش نشوند، به مبارزه ادامه خواهیم داد. اما پنس مانند ترامپ این ادعا را که در انتخابات تقلب شده است، مطرح نکرد. او همچنین خلاف ترامپ وظایف روزانه خود را انجام داده است. ترامپ از پنجشنبه‌شب در ملأعام صحبتی نکرده است و از آن زمان تاکنون هیچ رویداد عمومی در برنامه‌اش نداشته است. پنس نیز تنها عصر دوشنبه نشست نیروی ضربت ویروس کرونا را برگزار کرد. بر اساس گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، پنس احتمالا پس از گذراندن تعطیلات در فلوریدا، به ایالت جورجیا سفر می‌کند تا از سناتور‌های جمهوری‌خواه ایالت جورجیا یعنی «دیوید پردو» و «کلی لوفلر» حمایت کند.
جهان نگران انتحار دولت مستعجل
روزنامه اعتماد نیز در گزارشی نوشت: دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده امریکا که با وجود شکست در انتخابات هنوز حاضر نشده نتیجه را بپذیرد، مارک اسپر وزیر دفاع و کسی که رهبری ارتش این کشور را در این مقطع حساس برعهده داشت، برکنار کرد تا نگرانی‌ها پیرامون اقدامات احتمالی دونالد ترامپ در هفته‌های باقی‌مانده افزایش یابد.
ترامپ ظهر دوشنبه به وقت واشنگتن در توییتر از اخراج مارک اسپر خبر داد و نوشت: «مفتخرم که اعلام کنم کریستوف میلر، رییس مرکز ملی مبارزه با تروریسم (که به اتفاق آرا از سوی سناتور‌ها تایید شده) به عنوان سرپرست وزارت دفاع کار خود را آغاز خواهد کرد. کریس فوق‌العاده خواهد بود و مارک اسپر اخراج شده است. از او به خاطر خدماتش تشکر می‌کنم.» این عزل و نصب درحالی که حدود ۱۰ هفته به پایان ریاست‌جمهوری او باقی مانده، نشان می‌دهد ترامپ در این زمینه نیز به سنت روسای جمهور پیشین که در پایان دوره خود از اتخاذ تصمیمات اساسی و اثرگذار بر آینده خودداری می‌کردند، پیروی نخواهد کرد و برنامه‌های زیادی برای روز‌های آتی دارد. نیویورک تایمز به نقل از دو منبع آگاه در کاخ سفید در این باره نوشته است: «دوره ریاست‌جمهوری ترامپ هنوز تمام نشده و او قصد دارد این موضوع را ثابت کند. باید منتظر اخراج‌های بعدی ماند.» به گفته این منابع کریستوفر ری، رییس اداره تحقیقات فدرال (اف‌بی‌آی) و جینا هاسپل، رییس آژانس اطلاعات مرکزی (سی‌آی‌ای) دیگر کسانی هستند که در هفته‌های آتی احتمالا باید منتظر صدور دستور اخراج خود از سوی رییس‌جمهور امریکا باشند.
دموکرات‌ها و برخی کارشناسان امنیت ملی معتقدند انجام این اقدامات دقیقا در زمانی که باید زمینه‌های انتقال قدرت فراهم شود، گامی در راستای بی‌ثبات‌سازی مهم‌ترین نهاد‌های امنیتی ایالات‌متحده است به ویژه آنکه رییس‌جمهوری این دستور را صادر کرده که حاضر نشده شکست را بپذیرد و ممکن است از قدرت خود به صورت غیرقانونی برای تحت فشار قرار دادن نهاد‌های دموکراتیک در امریکا بهره گیرد. آدام اسمیت، عضو دموکرات مجلس نمایندگان امریکا و از اعضای کمیته نیرو‌های مسلح این مجلس در این باره می‌گوید: «اخراج مارک اسپر از سوی ترامپ نه‌تن‌ها اقدامی بچگانه که حتی بی‌پروایانه است.» او تاکید دارد: «ترامپ بیش از هر چیز از جمله صلاحیت افراد، به وفاداری آن‌ها نسبت به خود می‌اندیشد؛ در حالی که در چنین زمان حساسی وجود افراد واجد صلاحیت در دولت از اهمیت بسیاری برخوردار است.»
دو عضو ارشد دولت امریکا که مایل به افشا شدن نام‌شان نیستند به نیویورک تایمز گفته‌اند، ترامپ از اخراج افراد لذت می‌برد و می‌داند که تنها دو ماه برای او زمان باقی مانده است. تعدادی از مقامات ارشد دفاعی در ایالات‌متحده نیز از دلایل اتخاذ این تصمیم از سوی رییس‌جمهور ابراز نگرانی کرده‌اند چراکه معتقدند او ممکن است در روز‌های پیش رو آغاز عملیات‌هایی نظامی را علیه ایران یا برخی دیگر از کشور‌هایی که با امریکا تقابل دارند، آغاز کند.
الیسا بلر اسلاتکین، عضو دموکرات مجلس نمایندگان و از تحلیلگران سابق آژانس اطلاعات مرکزی امریکا در بیانیه‌ای پیرامون دلایل اقدام اخیر رییس‌جمهور این کشور نوشته است: «براساس تجربه، دلایل محدودی برای اخراج یک وزیر دفاع آن هم در فاصله ۷۲ روز تا پایان دولت وجود دارد؛ اولین دلیل می‌تواند بی‌کفایتی یا رخ دادن اشتباهی نابخشودنی از سوی وزیر دفاع باشد که به نظر می‌رسد این دلیل درخصوص مارک اسپر صادق نیست. دلیل دوم انتقام‌جویی است که اگر انگیزه ترامپ برای اخراج اسپر انتقام باشد باید بسیار نگران بود. دلیل سوم این است که احتمالا رییس‌جمهور قصد انجام کاری را دارد که می‌داند وزیر دفاعش آن را رد خواهد کرد. دلیل اخراج وزیر دفاع هر چه که باشد، در روز‌های ناپایدار زمینه‌سازی برای انتقال قدرت به آن معناست که رییس‌جمهور مهم‌ترین وظیفه خود را نادیده می‌گیرد؛ حفاظت از امنیت ملی ما.»
اسپر: خدا به همه ما رحم کند
در پی این گمانه‌زنی‌ها نشریه میلیتاری تایمز بخش‌هایی از مصاحبه جدیدش با مارک اسپر را منتشر کرد. طی این مصاحبه اسپر می‌گوید: «در صورتی که جانشین من یک بله‌قربان‌گوی واقعی باشد، خدا به همه ما رحم کند.» این مصاحبه با آنکه ۵ روز قبل با پایگاه «میلیتاری‌تایمز» انجام شده، امروز بعد از اخراج اسپر توسط دونالد ترامپ منتشر شده است.
اسپر اظهار کرد: «کاری که من دارم انجام می‌دهم این است که نظرات و دیدگاه‌هایم را وقتی که هنوز تازه‌اند، بیان می‌کنم.» او تاکید کرد: «ما ۱۸ وزیر در کابینه داریم. چه کسی بیشتر از همه پس زده شده است؟ یک وزیر کابینه را نام ببرید که پس زده می‌شود.» اسپر درباره ترامپ گفت: «رییس‌جمهور، چیز‌هایی را که می‌خواهد خیلی شفاف می‌گوید. نظراتش را به صراحت می‌گوید. من سعی نمی‌کنم کسی را خوشحال کنم.» وزیر دفاع سابق امریکا در این مصاحبه همچنین گفته که قصد ندارد از سمتش استعفا کند. او گفت: «ببینید، سربازان من کناره‌گیری نمی‌کنند. بنابراین اگر من بخواهم کناره‌گیری کنم بهتر است سر مساله‌ای باشد که واقعا بزرگ است.»
او در ادامه افزود: «و در پایان کار، مساله این است که هر کسی باید مبارزه‌های خاص خودش را انتخاب کند. من می‌توانم بر سر هر چیزی مبارزه کنم و آن را به مبارزه‌ای بزرگ تبدیل کنم. چه کسی جایگزین من خواهد بود؟ یک بله قربان‌گوی واقعی و آن موقع، خدا کمک‌مان کند.» این در حالی است که در طول دوران وزارت اسپر، منتقدان او را «Yesper» می‌خواندند و از او به عنوان «بله قربان‌گو» نام می‌بردند. حالا وزیر دفاع اخراجی ایالات‌متحده هشدار می‌دهد اگر جانشین او «واقعا» اینگونه باشد، شرایط سختی در انتظار ایالات‌متحده خواهد بود.
نگرانی بین‌المللی از اقدامات آتی ترامپ
این نگرانی پیرامون اقدامات احتمالی ترامپ در حوزه سیاست خارجی امریکا مختص مقامات دفاعی این کشور نیست. روزنامه گاردین در تحلیلی نوشته است: «مشخص نیست اخراج اسپر نوعی تسویه‌حساب با وزیر دفاعی است که علنا با رییس‌جمهور مخالفت می‌کرد یا تلاش برای به نتیجه رساندن برنامه‌هایی است که مارک اسپر مانع انجام آن‌ها شده بود.» گاردین با اشاره به اخراج اسپر و همزمان برنامه‌ریزی دولت ترامپ برای اعمال لایه‌های تحریمی بیشتر علیه ایران، ابراز نگرانی کرده است که ترامپ بخواهد عملیاتی علیه ایران انجام دهد. روز دوشنبه پایگاه خبری آکسیوس به نقل از تعدادی از مقامات اسراییلی گزارش داد که دولت ترامپ تصمیم دارد در همکاری با اسراییل و کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس تحریم‌هایی جدید علیه ایران وضع کرده و در ماه‌های باقی مانده همچنان فشار بر تهران را افزایش دهد. نیسان رفعتی، کارشناس ایران در گروه بین‌المللی بحران درباره چرایی اتخاذ این تصمیم‌ها ازسوی دولت ترامپ می‌گوید: «دولت کنونی قصد دارد با به حداکثر رساندن فشار علیه ایران، موانعی حقوقی و سیاسی بر سر راه دولت جو بایدن که در ژانویه آغاز به کار می‌کند، قرار دهد.» او همچنین دولت کنونی امریکا را نه «اردکی لنگ» (اصطلاحی که برای دولت‌های در آستانه پایان دوره به کار می‌رود) که «اردکی که به آن آدرنالین تزریق شده» خواند و درخصوص اقدامات آینده دولت ترامپ ابراز نگرانی کرد.
انتقال تسلیحات پیشرفته به خاورمیانه
همزمان با افزایش نگرانی‌ها درخصوص اقدامات آتی ترامپ، دولت امریکا در نامه‌ای رسمی به کنگره اعلام کرده قصد فروش سلاح‌هایی پیشرفته به امارات متحده عربی دارد. جان هودسون، تحلیلگر امنیت ملی در این باره در توییتر نوشته است: «دولت پرزیدنت ترامپ کنگره را برای انتقال گسترده تسلیحات به امارات متحده عربی با خبر کرد؛ ۵۰ فروند اف۳۵، ۱۸دستگاه MQ-۹ Reaper با مهمات. یک بسته مهماتی ۱۰ میلیارد دلاری شامل هزاران بمب گنگ Mk۸۲، بمب‌های هدایت شونده، موشک و موارد دیگر.» پیش‌تر اسراییل پیرامون فروش این تسلیحات به امارات ابراز نگرانی کرده بود، اما طی مذاکراتی که ایالات‌متحده با اسراییل صورت داد، دو کشور توافق کردند تا در ازای تحویل اف ۳۵ به امارات، سلاح‌هایی پیشرفته‌تر که مجوز فروش‌شان به اسراییل صادر نمی‌شد به تل‌آویو فروخته شود.