البته تولیدکنندگان داخلی از سال‌ها پیش موفق به عرضه گوشی موبایل با برند ایرانی شده بودند و نمونه‌های زیادی از این گوشی‌ها هم فروخته شده است. با این‌حال به‌نظر می‌رسد ابعاد خبر تازه و تلاش‌هایی که قرار است در این زمینه شکل بگیرد را باید در مقیاس بزرگ‌تری تصور کرد. در مدت اخیر با توجه به افزایش قیمت دلار، گرانی انواع گوشی تلفن‌همراه در بازار و مشکلات موجود بر سر راه واردکنندگان موبایل انتظار می‌رفت در داخل کشور تلاش‌هایی برای کاهش میزان وابستگی به تولیدات خارجی صورت بگیرد، اما سوال اینجاست که آیا اصلا تولید گوشی موبایل، آن هم از نوع هوشمند در کشور امکان‌پذیر است یا تمام شعار‌های قشنگ درباره این کار قرار است در نهایت به مونتاژ محصولات چینی ختم شود؟ خیلی‌ها از خودشان می‌پرسند آیا گوشی ایرانی تولید شده به این روش می‌تواند کیفیت لازم را داشته باشد؟ برای پاسخ دادن به این سوال‌ها باید با احتیاط زیاد اعداد و ارقام مختلفی را بررسی کنیم، یک سری حرف‌ها و اظهارنظر‌ها را کنار هم بگذاریم و بعد نگاهی به تجربه‌های مشابه چینی‌ها بیندازیم.
وضعیت تولید موبایل ایرانی در مقایسه با واردات
آمار‌های جدید و رسمی واردات و تولید گوشی تلفن‌همراه، خوشبختانه همین‌تازگی‌ها منتشر شده‌اند و می‌توان با خیال راحت به‌آن‌ها استناد کرد. در این گزارش مشخص شده ظرف هشت ماه نخست امسال چیزی در حدود پنج میلیون و ۵۹۴ هزار دستگاه موبایل توسط شرکت‌های رسمی به‌کشور وارد شده است. این عدد در هشت ماه نخست سال گذشته که اگر یادتان باشد، وضعیت دلار و واردات خیلی تعریفی نداشت، حدود دو میلیون دستگاه بود. چ. یعنی بزنیم به‌تخته اوضاع برای واردکننده‌های رسمی خوب پیش رفته و آن‌ها دسترسی کافی به ارز داشته‌اند تا بتوانند سفارش‌های بزرگ ثبت کنند.
در کنار افزایش میزان واردات رسمی، نکته قابل توجه دیگری وجود دارد؛ قانون می‌گوید مسافرانی که به سفر خارجی می‌روند می‌توانند برای خودشان یک گوشی سوغاتی بیاورند. این قانون همچنان پابرجاست، اما بعد از سوءاستفاده‌های زیادی که انجام شد، بعضی شرایط و قواعد این نوع واردات تغییر کرد. طوری که وارد کردن گوشی به شیوه مسافری الان گران‌تر از قبل تمام می‌شود، اما چرا این اتفاق افتاد؟ چون واردکننده‌های رسمی گلایه می‌کردند و می‌گفتند چنین کاری کسب و کارشان را کساد کرده و بعضی‌ها دارند رسما از آن سوءاستفاده می‌کنند. آمار‌ها حداقل بخشی از ادعای آن‌ها را تایید می‌کند. مثلا در هشت ماه نخست سال گذشته یک میلیون و ۵۴۰ هزار دستگاه موبایل توسط مسافران به کشور آمده، اما در هشت ماه نخست امسال این عدد با رشدی چشمگیر به سه میلیون و ۳۵۴ هزار عدد رسیده است. انگار راستی راستی بعضی‌ها متوجه شده بودند که می‌توانند از این راه نان و آبی برای خودشان جور کنند.
وجود معافیت ۸۰ دلاری گمرکی و هزینه‌های پایین ثبت و رجیستری، واردات مسافری را برای این دسته افراد سوءاستفاده‌گر محبوب می‌کرد. پس معافیت گمرکی حذف شد و تعرفه گمرکی به‌اندازه‌ای افزایش پیدا کرد که بعضی‌ها دیگر وسوسه نشوند. اگرچه در نهایت این کار به ضرر مردم عادی و مسافران واقعی تمام شده، اما اعداد و آماری که از کاهش واردات مسافری حکایت دارد نشان می‌دهد جلوی تخلفات به‌شکلی گسترده گرفته شده است؛ گمرک می‌گوید پس از تصمیمات اخیر تعداد گوشی‌های وارد شده به این روش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه در اردیبهشت‌ماه امسال، به ۱۵۰ هزار دستگاه در پایان آذرماه رسیده. اگر واقعا این کاهش ۱۰ برابری مربوط با سوءاستفاده‌چی‌ها باشد و مردم عادی ۱۵۰ هزار نفر باشند، خیلی نباید غصه خورد.
در بخش آخر گزارش نکته دیگری به چشم می‌خورد که از نظر ما اهمیت بیشتری دارد؛ آنجا که نشان می‌دهد در هشت ماه ابتدای امسال حدود ۲۴۶ هزار دستگاه موبایل در داخل کشور تولید شده که مقایسه آن با مدت مشابه سال گذشته نشان‌دهنده کاهش ۱۵ درصدی است. پارسال در کشور ۲۹۱ هزار موبایل تولید شده بود. پس لابد تا اینجای کار امضای توافقنامه جدید با هدف دمیدن نفس تازه در کالبد برند‌های داخلی هم کاملا قابل توجیه به‌نظر می‌رسد.
چه ویژگی‌هایی برای موبایل ایرانی در نظر گرفته شده؟
پیگیری خبر‌های مربوط به امضای توافقنامه جدید ما را با عددی به بزرگی ۲۰۰ میلیارد تومان روبرو می‌کند. وزیر ارتباطات در همان ۱۰ دی‌ماه گفته این پول پس از هماهنگی با بانک مرکزی در قالب تسهیلات به تولیدکنندگان داده می‌شود تا آن‌ها بتوانند موبایل ایرانی تولید کنند. همچنین قرار است برای حمایت از تولید تعرفه واردات قطعات موبایل از ۱۵ درصد فعلی کاهش پیدا کند. در عوض وزارتخانه انتظار دارد چهار شرکت تولیدکننده ایرانی فعلی و سه‌شرکت دیگر که آمادگی خود را اعلام کرده‌اند، بتوانند ظرف دو سال آینده دو میلیون دستگاه گوشی ارزانقیمت داخلی در سال دست مردم برسانند.
معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات جزییات بیشتری از گوشی‌های موبایل ایرانی را مطرح کرده است. به‌گفته ستار هاشمی هدف‌گذاری در طرح تولید تلفن همراه داخلی کسب سهم ۲۰ درصدی از بازار کشور است تا از خروج ارز جلوگیری کند و میزان اشتغال را افزایش دهد. او درباره مشخصات گوشی‌های ساخت داخل می‌گوید: «در بحث قیمت‌گذاری طیف متنوعی در نظر گرفته شده است و پیش‌بینی می‌شود این گوشی‌های بین یک تا سه میلیون تومان ارزش داشته باشند. در گام نخست این طرح، به دنبال عرضه تلفن‌های همراه با قابلیت رقابت با سایر برند‌های موجود در بازار هستیم و پس از آن سطح تکنولوژی نیز افزایش پیدا می‌کند.» هاشمی همچنین از «اندروید» به عنوان سیستم‌عامل مطلوب این گوشی‌ها اسم برده است.
بررسی فنی موبایل‌های ایرانی فعلی موجود در بازار
مسئله اصلی برای افکارعمومی، برای خریداران و برای مصرف کننده در نهایت، اما کیفیت است. حداقل تجربه نشان داده نمی‌توان فقط شعار حمایت از تولید داخلی داد و انتظار داشت مردم به‌حرفمان گوش بدهند. اعتماد آن‌ها را هم باید جلب کرد بالاخره. همین الان اگر دو دقیقه با خودتان خلوت کنید دلتان می‌آید با وجود گزینه‌های امتحان پس‌داده‌ای مثل چند مدل از هوآوی و سامسونگ که می‌توان با بودجه دو و نیم میلیون تومانی خرید، به یک موبایل ایرانی تازه‌وارد اعتماد کنید؟
از طرف دیگر باید قبول کرد که جواب همه به این سوال منفی نیست و نباید از الان با گارد بسته در مورد چنین موضوعی تصمیم گرفت. حداقل می‌توانیم برویم و بعضی گوشی‌های تولید شده توسط برند‌های داخلی را بررسی کنیم؛ نه؟ ما در سرویس راهنمای خرید فرارو مایلیم به سمع و نظرتان برسانیم گران‌ترین و شاخ‌ترین گوشی ایرانی موجود در بازار حدود سه میلیون تومان قیمت دارد. الان که موضوع داغ است تولیدکننده ترجیح داده کمی هم تخفیف در نظر بگیرد و «شاهین ۲» را دو میلیون و ۸۹۰ هزار تومان بفروشد. بله! قبول داریم که اسم گوشی شبیه فیلم‌های دهه ۶۰ با بازی جمشید هاشم‌پور است، اما قیافه‌اش بد نیست. حداقل وجود ناچ اسکرین در بالای صفحه‌نمایش و حسگر اثرانگشت در بدنه پشتی نشان می‌دهد آن را کاملا مطابق مد روز بازار موبایل طراحی کرده‌اند. این گوشی ۱۸۰ گرم وزن دارد و به‌پردازنده‌ای از نوع مدیاتک مجهز است. صفحه‌نمایش ۶.۳ اینچی با دقت تمام HD، چهار گیگابایت حافظه‌موقت و ۱۲۸ گیگابایت فضای ذخیره‌سازی به‌علاوه دوربین سه‌گانه ۴۸ مگاپیکسلی، دوربین ۱۶ مگاپیکسلی عکاسی سلفی و باتری ۳۹۵۰ میلی‌آمپر ساعتی را باید از جمله دیگر مشخصات گوشی شاهین ۲ به‌حساب آورد.
این اواخر از چشم خریدار عادی احتمالا هیچ‌چیز اندازه دوربین اهمیت ندارد. پس شاهین ۲ با توجه به دوربین ۴۸ مگاپیکسلی روی کاغذ وضعیت اغواگرانه‌ای خواهد داشت. در عمل چطور؟ به‌طور خلاصه باید بگوییم بد نیست! بقیه مشخصات هم در نوع خود قابل توجه هستند. به‌خصوص فضای زیادی که برای ذخیره‌سازی فایل‌ها در اختیار داریم. کیفیت و اندازه صفحه‌نمایش، ظرفیت باتری و اندروید جدید هم قابل توجه هستند، اما چیزی که آن وسط مدام روی مخ خریدار می‌رود پردازنده متوسط مدیاتک است. چیزی که احتمالا تولیدکنندههای ایرانی در نهایت مجبور به استفاده از آن شوند.
حالا فکر می‌کنید با همین دو میلیون و ۸۰۰،۹۰۰ هزار تومان در بازار چه گزینه دیگری می‌توانیم پیدا کنیم؟ نزدیک‌ترین گزینه P30 Lite هوآوی خواهد بود که به پردازنده قوی‌تری مجهز است و عملکرد صفحه‌نمایش و دوربینش به‌شکلی کاملا واضح بهتر ارزیابی می‌شود با این حال برای خرید آن باید چیزی در حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان بیشتر پول خرج کنید. در عوض نوکیا 6.2، شیائومی Redmi Note 8 و سامسونگ Galaxy A40 سه‌تا گزینه دیگر هستند که دقیقا با همان قیمت شاهین ۲ فروخته می‌شوند و مشخصات فنی‌شان کمابیش با موبایل ایرانی شباهت دارد. الان می‌توانید کلاه خودتان را قاضی کنید؛ چرا مردم باید شاهین ۲ بخرند؟
آیا می‌توان به‌گوشی‌های ایرانی آینده امیدوار بود؟
مهر ماه امسال دولت ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه به احیا دریاچه ارومیه اختصاص داد. وزارت آموزش و پرورش هم آذر امسال چنین رقمی را برای موضوع بیمه تکمیلی یک میلیون و ۵۰۰ هزار فرهنگی و خانواده هایشان درنظر گرفت. بهار امسال وقتی آن سیل لعنتی مزراع کشاورزی را شخم زد، ۲۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت خسارت کشاورزان پرداخت شد. این یعنی بودجه ۲۰۰ میلیارد تومانی اختصاص پیدا کرده برای پروسه طراحی و ساخت موبایل‌های ایرانی رقم کمی نیست و می‌توان با آن در بازار به‌شدت رقابتی موجود کار‌هایی انجام داد. پس از آن چهار تولیدکننده حاضر و سه برندی که اعلام آمادگی کرده‌اند باید توقع داشت موبایل یک تا سه میلیون تومانی بسازند که مشخصات فنی آن از همین حالا مشخص است. حداقل چهار گیگابایت حافظه موقت، ۶۴ گیگابایت فضای ذخیره‌سازی فایل‌ها، صفحه‌نمایش تمام HD، باتری چهار هزار میلی‌آمپرساعتی، دوربین باکیفیت و اندروید تازه با قابلیت ارتقا به نسخه‌های جدیدتر حداقل این انتظارات و توقعات خواهد بود.
حالا برویم سراغ موضوع مهمی که احتمالا از اول خیلی‌ها می‌خواهند بدانند. ما ایرانی‌ها قرار است موبایل بسازیم یا آن را مونتاژ کنیم؟ جواب این سوال ساده نیست. بگذارید خیالتان را راحت کنیم و بگوییم حتی خود اپل هم سازنده صفر تا ۱۰۰ آیفون نیست. آن‌ها قطعات مختلفی از این گوشی را به دیگران سفارش می‌دهند. مثلا هر سری ساخت صفحه‌نمایش آیفون به شرکت‌های مختلفی واگذار می‌شود. تولیدکنندههای پردازنده موبایل هم محدوده هستند و الان موبایل‌های اندرویدی با سه، چهار نوع پردازنده ثابت عرضه می‌شود. احتمالا ایرانی‌ها نمی‌توانند به‌خاطر نقش آمریکایی‌ها در ساخت پردازنده اسنپدراگون، سراغ چنین پردازنده‌ای بروند. سامسونگ پردازنده انحصاری خودش به‌نام اگزینوس را دارد و هوآوی از Hisilicon Kirin استفاده می‌کند. می‌ماند پردازنده‌های مدیاتک که خیلی قدرتمند نیستند. بقیه قطعات را هم باید به چینی‌ها سفارش بدهیم و بعد ساخت به‌کشور منتقل کنیم. بعد مثل اپل که این قطعات را در کارخانه‌های آسیای جنوب شرقی مونتاژ می‌کند، روی هم بچینیم تا یک موبایل کامل را تشکیل دهند. بیایید با هم صادق باشیم؛ به‌نظر ما در حالت ایده‌آل باز هم چنین موبایلی از نظر فنی توانایی رقابت با کله‌گنده‌های بازار را ندارد و در نهایت امضاکنندگان تفاهمنامه چهارجانبه با وزیر ارتباطات باید با ارائه خدمات پس از فروش مطمئن و شاید طرح‌های فروش اقساطی، ایرانی‌ها را به‌خرید موبایل ایرانی تشویق کنند. تجربه است دیگر و قطعا به امتحان کردنش می‌ارزد.