در نقشه جهانی امنیت غذایی که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد، ایران در مجموعه مناطق خطر خیز و مستعد معرفی شد و بیم آن می‌رود که با رشد قیمت اقلام خوراکی مورد نیاز خانوار، این وضعیت حادتر شده باشد.

مناطق نا امن غذایی

وزارت بهداشت در تابستان ۹۶ گزارش داد که هفت استان کشور در وضعیت ناامن و بسیار ناامن غذایی قرار دارند. سه استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کهگیلویه‌و بویراحمد بسیار ناامن بودند و استان‌های ایلام، خوزستان، بوشهر و کرمان، ناامنی غذایی داشتند. بررسی این استان‌ها دلیل اصلی واریز یارانه حمایتی بنزین برای اغلب مردم این استان‌ها را توجیه می‌کند.قدرت اقتصادی و سبد خرید خانواده با هم رابطه مستقیم دارند. افزایش قیمت موادغذایی بر کاهش تنوع و کیفیت رژیم غذایی بسیاری از مردم به ویژه طبقات فرودست تأثیر مستقیم دارد.سیاست‌های قیمت‌گذاری، درآمد، یارانه‌ها و سطح رفاه می‌تواند درجه ناامنی غذایی را بالا و پایین ببرد. جهش قیمت ارز، شاخص بهای مواد غذایی را در ایران افزایش داده است. گرانی مواد غذایی، سهم هزینه خوراک از کل بودجه خانوار در دهک‌های پایین درآمدی را بیشتر کرد. در این شرایط سرپرستان خانوار به خصوص از طبقه متوسط به پایین، غذای ارزان‌تر را که حجم بیشتری دارد و فقط گرسنگی را برطرف می‌کند به غذای مغذی و متنوع ترجیح می‌دهند که شواهد موجود و داده‌های مرکز آمار ایران این موضوع را تأیید می‌کند.

گوشت و لبنیات پرید

طبق سبد غذایی پیشنهادی برای افراد ۱۸ تا ۵۰ سال توسط وزارت بهداشت کشور، هر فرد باید ماهانه هشت لیتر شیر، سه کیلوگرم ماست و حدود ۵۰۰ گرم پنیر مصرف کند. انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور اما اعلام کرده که در طول چند سال گذشته مصرف شیر و لبنیات تا ۲۵ درصد کاهش یافته است. کاهش قدرت خرید خانوار و هشدارها درباره افزودن بیش از حد روغن پالم به شیر و محصولات لبنی توسط برخی کارخانه‌ها، دلیل این کاهش مصرف گزارش شــده اســت. پس از کـاهـش تدریجی مصرف لبنیات، افت ناگهانی و سقوط مصرف گوشت قرمز، حادثه‌ای بود که سال گذشته اتفاق افتاد. طبق اطلاعات بودجه خانوار که مرکز آمار ایران منتشر کرده، در سال 97 متوسط میزان مصرف گوشت دام در یک خانوار شهری 21.816 کیلوگرم و در خانوار روستایی 24.278 کیلوگرم بوده، ولی متوسط مصرف خانوارهای محروم یک کیلوگرم در سال تخمین زده شده است. در سال 96 میزان مصرف گوشت دام در یک خانوار شهری 26.1 کیلوگرم و در خانوار روستایی 29.66 کیلوگرم بوده است.

در سال ۱۳۹۷، شاخص قیمت مصرف‌کننده حدود ۲۷ درصد افزایش داشته و تولید ناخالص داخلی حدود منفی ۳ درصد بوده است. به این معنا که میانگین قیمت کالاها و خدمات در این سال افزایش و درآمد حقیقی خانوار در این سال کاهش نشان می‌دهد.با مقایسه متوسط هزینه سالانه کالاهای خوراکی خانوارهای شهری کشور در سال‌های 96 و 97 مشخص می‌شود که نه تنها از نظر میزان هزینه بین خانوارهای کشور شکاف طبقاتی وجود دارد که طی یک سال، این هزینه به سرعت رشد کرده است.

در سال 96 دهک اول جامعه هفت میلیون و 600 هزار تومان برای خوراکی و آشامیدنی هزینه کرده و این نرخ در سال 97 به بیش از 9 میلیون و 400 هزار تومان در سال رسیده است. دهک دهم در سال 96 بیش از 14 میلیون تومان برای سفره خود پرداخته که این رقم در سال گذشته بیش از 19 میلیون تومان بوده است. تورم خوراکی‌ها به علت عدم کاهش مصرف و استفاده از کالاهای گران‌تر و وارداتی برای دهک‌های بالای جامعه، رقم بیشتری را نمایش می‌دهد.در اصفهان نیز سال گذشته شاخص بهای خوراکی‌ها روی نمودار صعودی حرکت کرده، به طوری‌که این نرخ در سه ماهه سوم سال 97 عدد 178 ثبت شده که در زمان مشابه سال قبل آن 114.2 بوده است. امسال هرچند تورم نقطه به نقطه، مسیر نزولی را طی می‌کند، ولی تورم خوراکی‌ها همچنان بالاست. مرکز آمار ایران محدوده تغییرات تورم دوازده ماهه منتهی به آبان در گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» را بین ۵۳,۶ درصد برای دهک اول تا ۶۱,۵ درصد برای دهک دهم اعلام کرده است، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که وضعیت رفاهی و سفره خانوارها بهبود یابد.

سبد غذایی متنوع

تنوع غذایی سبد خانوار باید پیوسته برقرار باشد تا امنیت غذایی تضمین شود. فقر به ناامنی مزمن غذایی منجر می‌شود. کاهش فقر برای دستیابی به امنیت پایدار غذایی در درجه نخست اهمیت قرار دارد.امنیت غذایی فقط رهایی از گرسنگی نیست، بلکه تغذیه سالم و مغذی نیز مهم است. در واقع اعضای خانواده باید میزان کالری و پروتئین کافی در وعده‌های غذایی دریافت کرده و سبزیجات، میوه و غلات هم طبق هرم غذایی مصرف کنند. زنان باردار و کودکان زیر پنج سال، مهم‌ترین گروه‌های جمعیتی هستند که در معرض ناامنی غذایی قرار دارند. رژیم غذایی نامناسب، سواد تغذیه‌ای پایین جامعه و ضعف در رصد وضعیت سلامت و تغذیه در کشور باعث شده تا کمبود ریزمغذی‌ها در سبد غذایی خانوار، امنیت تغذیه را در بخش‌هایی از کشور به مخاطره اندازد. کمبود ویتامین‌هایA ، D، کلسیم، کمبودید، کم خونی و فقر آهن از جمله شاخص‌های ناامنی تغذیه محسوب می‌شوند که این روزها رد پایش در خانه بیشتر ایرانیان دیده می‌شود.انواع گوشت‌ها و تخم‌مرغ منبع غنی ریزمغذی‌های لازم برای تقویت سیستم ایمنی و تأمین رشد محسوب می‌شوند.

ویتامین B12 که در محصولات حیوانی یافت می‌شود، برای تشکیل سلول‌های جدید طی روند رشد در کودکان و نوجوانان لازم است و کمبود آن باعث کم‌خونی و تحلیل اعصاب می‌شود. کاهش مصرف لبنیات نیز احتمال ابتلا به پوکی استخوان، کوتاه قدی، فشارخون بالا و...را افزایش می‌دهد. غنی‌سازی نان و آرد با آهن و توزیع قرص‌آهن و ویتامین D درمدارس، توزیع شیر حاوی ویتامین D در مدارس و توزیع سبد غذایی میان خانواده‌های محروم و زنان باردار از شدت ناامنی غذایی در مناطق محروم و پر خطر می‌کاهد.