هرچند بانک‌ها نیز به‌دلیل شکل وثایق دریافتی و شیوه اعطای تسهیلات در بسیاری از موارد در جایگاه متهمان می‌نشینند اما به‌نظر می‌رسد در شرایطی که شفاف‌سازی با منافع بسیاری از مفسدان اقتصادی و شاید بانک‌ها در تناقض است، ارائه اطلاعات و اخبار مربوط به بدهکاران بانکی، چشم‌انداز درستی پیش‌روی سیاستگذاران برای جلوگیری از جولان بیشتر مفسدان اقتصادی قرار دهد. در این گزارش که براساس صورت مالی بانک تجارت در سه‌ماهه سال 98 ارائه شده است، 18 گروه حقیقی و حقوقی که بیشترین تسهیلات را از بانک مذکور دریافت کرده‌اند مورد بررسی قرار داده شده است.

بدهی 2 هزار و 124 میلیارد تومانی شهرداری مشهد

طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک تجارت، از مجموع 18 هزار و 560 میلیارد تومان تسهیلات و تعهدات کلان این بانک، بیش از دوهزار و 124 هزار میلیارد تومان آن مربوط به تسهیلات و تعهدات شهرداری مشهد است که از این میزان 380 میلیارد تومان تسهیلات جاری و هزار و حدود 744 میلیارد تومان تسهیلات غیرجاری است. شهردار مشهد در تیرماه امسال اعلام کرد سال گذشته ۵۵۰۰ میلیارد تومان از بدهی‌های شهرداری مشهد را که از گذشته باقی‌مانده بود پرداخت کرده است. وی از بانک مرکزی خواسته بود برای انتشار ۷۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت را که پایان سال 97 مجوز آن صادر شده است، مهلت دهد.

 هزار و 151 میلیارد تومان؛ بدهی شهرداری تهران

طبق اطلاعات منتشرشده از سوی بانک تجارت، پس از شهرداری مشهد، شهرداری تهران بیشترین تسهیلات و برمبنای آن بیشترین تعهدات را در سال 97 به بانک مذکور دارد، به‌طوری که تسهیلات و تعهدات شهرداری تهران در سال 97 بیش از هزار و 151 میلیارد تومان است. این مبلغ میزان تسهیلات جاری شهرداری تهران را نشان می‌دهد و با توجه به اینکه در فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت، تسهیلات غیرجاری شهرداری تهران، عدد صفر را نشان می‌دهد، در نتیجه شهرداری تهران درمجموع همان هزار و 151 میلیارد تومان را در قالب تسهیلات جاری دریافت کرده است.

هزار و 807 میلیارد تومان تسهیلات غیرجاری

در فهرست بدهکاران بانکی نام چند فرد حقیقی که از بانک تجارت تسهیلات دریافت کرده‌اند نیز به چشم می‌خورد. در سومین ردیف از فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت، نام جواد توکلی‌طرقی ذکر شده است. وی مدیرعامل فولاد نطنز و ذوب‌آهن نطنز است. طبق صورت مالی بانک تجارت، بدهی توکلی به این بانک بیش از هزار و 807 میلیارد تومان برآورد شده که در زیرمجموعه تسهیلات غیرجاری صورت مالی بانک تجارت ذکر شده است.

2 هزارمیلیارد تومان، بدهی مپنا به 2 بانک

طی هفته جاری گزارشی از وضعیت مالی بانک پاسارگاد و میزان تسهیلات و مطالبات این بانک منتشر شد که نشان می‌داد گروه مپنا در ردیف هفتم بیشترین تعهدات و تسهیلات دریافتی از بانک پاسارگاد قرار دارد. مجموع تسهیلات و تعهدات این گروه به بانک پاسارگاد حدود هزار و 56 میلیارد تومان برآورد شده که ازمجموع مبلغ مذکور، 574 میلیارد تومان آن مربوط به تسهیلات جاری شرکت و حدود 482 میلیارد تومان آن نیز مربوط به تعهدات و تسهیلات غیرجاری است. نکته قابل‌توجه اینکه گروه مپنا علاوه‌بر بانک پاسارگارد رقمی معادل 953میلیارد تومان تسهیلات نیز از بانک تجارت دریافت کرده که از این میزان 374 میلیارد و 987 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری و 45 میلیارد و 692 میلیون و 600 هزار تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است. بر این اساس بدهی گروه مپنا بیش از دوهزار میلیارد تومان تنها به دو بانک پاسارگاد و تجارت است.

دوباره دانیال‌زاده و بدهی 991 میلیاردی

یکی از شخصیت‌های حقیقی دریافت‌کننده تسهیلات از بانک تجارت، رسول دانیال‌زاده‌نمین، مدیرعامل کارخانه فولاد گیلان و فولاد کاویان است. نام دانیال‌زاده با قصر بزرگ فرمانیه گره خورده است؛ قصری که تنها بخش کوچکی از دارایی دانیال‌زاده را تشکیل می‌دهد. او که سال 95 به جرم بدهی 2600 میلیارد تومانی به بانک دستگیر و محاکمه شد، سال گذشته نیز طبق گزارش صورت مالی بانک تجارت، ۹۱۱ میلیارد و 997 میلیون تومان تسهیلات جاری از بانک تجارت دریافت کرده است. این بدهکار بانکی در دهه 70 نیز با اخذ وام‌ها و ال‌سی‌های کلان به اسم کارخانه نورد سمنان که در اغلب موارد با تخلف در اسناد و محل مصرف همراه بود، به‌سرعت به یک سرمایه‌دار تبدیل شد. حمایت مالی از برخی مدیران بانکی و سرویس‌گرفتن در تسهیلات بانکی شگرد او بود. این ترفند‌ها موجب شد معوقات او تنها به بانک ملی از سقف 3000 میلیارد تومان بگذرد! او با این ترفند منابع لازم برای خرید فولاد کاویان و مجتمع فولاد گیلان را به دست آورد و علاوه‌بر آن، املاک و برج‌های عظیمی در داخل و خارج ساخت. برای مثال دانیال‌زاده با ارائه چک‌هایی با مبالغ میلیاردی در وجه همسر یکی از سیاسیون و اهدای یک واحد منزل مسکونی به ارزش 16میلیارد تومان در میدان تجریش تنها بخشی از همکاری آن فرد با این مفسد اقتصادی را نشان می‌دهد.

 اما در ادامه لیست دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت، نام شرکت سایپا در ردیف نهم آمده است. سایپا بیش از 903میلیارد تومان تسهیلات از بانک تجارت دریافت کرده که از این میزان 810 میلیارد و 604 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری و 82 میلیارد و 115 میلیون تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است. شرکت ایران‌خودرو نیز که در ردیف یازدهم بیشترین دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت قرار دارد، در سال 97، 773 میلیارد و 497 میلیون تومان تسهیلات از بانک مذکور دریافت کرده که از این میزان 589 میلیارد و 250 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری است.این شرکت طبق صورت مالی بانک تجارت، تسهیلات غیرجاری خود را تسویه کرده است. پس از شرکت ایران‌خودرو، 6 گروه سرمایه‌گذاری توسعه ملی، مهندسی نفت و گاز سپانیر، سرمایه‌گذاری اهداف، گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید و بانک گردشگری به‌ترتیب در ردیف دوازدهم، چهاردهم، پانزدهم، شانزدهم و هفدهم بیشترین دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت قرار دارند. میزان تسهیلات دریافتی سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی معادل 769میلیارد و 337 میلیون تومان بوده که از این میزان بیش از 695 میلیارد و 435 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری و 25 میلیارد و 141 میلیون تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است.

همچنین گروه مهندسی نفت و گاز سپانیر با دریافت 51میلیارد و 648 میلیون تومان تسهیلات جاری و 821 میلیارد و 153 میلیون تومان تسهیلات غیرجاری و درمجموع با دریافت 885 میلیارد و 520 میلیون تومان، چهاردهمین وام‌گیرنده‌ای است که بیشترین تسهیلات را از بانک تجارت دریافت کرده است. دو گروه سرمایه‌گذاری اهداف و مدیریت سرمایه‌گذاری امید نیز به ترتیب 739 میلیارد و 178 میلیون تومان و 725میلیارد و 812میلیون تومان تسهیلات از بانک تجارت دریافت کرده‌اند. میزان تسهیلات دریافتی بانک گردشگری نیز معادل 633میلیارد و 40میلیون تومان است که از این میزان 12 میلیارد و 32 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری و 618 میلیارد و 931 میلیون تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است.

ارائه تسهیلات 903 میلیاردی به یک ابرمفسد اقتصادی!

اما شاید پیش از گروهای ذکرشده در پاراگراف بالا، نام چند شخصیت حقیقی دیگر میان فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک تجارت ذکر شده است. برادران ریخته‌گران ‌اصفهانی دهمین تسهیلات‌گیرنده‌ای است که معادل  ۸۵۷ میلیارد و ۷۶۸ میلیون تومان تسهیلات  از بانک تجارت دریافت کرده که از این میزان 83 میلیارد و 244 میلیون و 900 هزار تومان مربوط به تسهیلات جاری و 774 میلیارد و 523 میلیون تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است. بهروز، فیروز و شهرام ریخته‌گران، سرمایه‌داران بزرگ اصفهانی هستند که به‌واسطه ارتباط و رانت عظیمی که پدرشان در دولت‌های نهم و دهم داشت به ثروتی افسانه‌‌ای دست یافتند. در این میان با هدف برندسازی و استفاده تبلیغاتی، بخش کوچکی از سرمایه‌ خود را در فوتبال سرمایه‌گذاری کردند. بهروز در خانواده ریخته‌گران نقش اساسی دارد. او در سال ۸۱ گروه توسعه صنعتی ماهان سپاهان را که بعدا به یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های کشور تبدیل شد، تاسیس کرد. این مجموعه‌ هم‌‌اکنون دارای مجموعه‌هایی ازجمله پتروشیمی اصفهان، فولاد ماهان سپاهان، توسعه برق صنعتی ماهان، باشگاه فرهنگی-ورزشی فولاد ماهان سپاهان، صنایع بسته‌بندی پویانگار، شرکت آرد شیراز، شرکت دادلی، صنایع خودروسازی ماهور اسپادانا، بازرگانی فیروزصفه سپاهان، شرکت فرو گاز اصفهان، پتروشیمی بیستون، شرکت شایان اسپادانا و مجموعه‌هایی دیگر است.

نکته قابل‌توجه اینکه بهروز ریخته‌گران  در بانک سرمایه ده‌ها پرونده تخلف فساد مالی متنوع در اغلب بانک‌ها و پتروشیمی‌ها از وی به ثبت رسیده است. وی چهارمین بدهکار بزرگ بانک سرمایه نام گرفته که در گزارشی به‌عنوان «ابروام‌گیرندگان بانک سرمایه» که در همین روزنامه به چاپ رسید، عنوان شد «وی از طریق سه شرکت پتروصنعت صفه، فولاد ماهان سپاهان و نگین تجارت اسپادانا چندین فقره وام بانکی از بانک سرمایه دریافت کرده و براساس صورت مالی سال 97، وی درمجموع 880 میلیارد و 424 میلیون تومان به بانک سرمایه بدهکار است. ریخته‌گران برای دریافت این وام‌های کلان درمجموع دو چک شخصی به ارزش 240 میلیارد تومان به‌عنوان وثیقه به بانک ارائه کرده است.» ریخته‌گران که به جرم فساد اقتصادی بازداشت شده بود در خردادماه امسال به قید وثیقه آزاد شد. آزادی وی به قید وثیقه واکنش‌های فراوانی از سوی کاربران فضای مجازی به‌همراه داشت.

بدهی 710 میلیارد تومانی یک خیریه

گروه مولی‌الموحدین(ع) که در ردیف سیزدهم دریافت‌کنندگان بیشترین تسهیلات از بانک تجارت قرار دارد، درمجموع ۷۶۳ میلیارد و 302 میلیون تومان تسهیلات از بانک تجارت دریافت کرده که از این میزان 710 میلیارد و 240 میلیون تومان مربوط به تسهیلات جاری و دومیلیارد و 15 میلیون تومان مربوط به تسهیلات غیرجاری است. موسسه مولی‌الموحدین(ع) یک موسسه خیریه بود که با کمک‌های دولتی و جمعی از خیران استان کرمان در این استان تشکیل شد. سرمایه این موسسه در اواخر سال 84 به بیش از هزار میلیارد تومان رسید که این مبلغ برای یک موسسه خیریه مبلغ بسیار زیادی به‌شمار می‌رفت. زنگ خطر تغییر دولت وقت موجب شد هیات‌رئیسه موسسه خیریه مولی‌الموحدین(ع) در یک اقدام عجیب و غیرمنتظره بند ۱۳ اساسنامه را تغییر داده و موسسه خیریه را موروثی کنند. موسسه خیریه مولی‌الموحدین(ع) صددرصد سهام ماهان‌ایر و ۵۰ درصد سهام کرمان‌خودرو را نیز در اختیار دارد.

کنار گذاشتن موسسان حقوقی و انتخاب ۱۱ نفر از شخصیت‌های حقیقی که عمدتا از نزدیکان و افراد مورد اعتماد یک فرد خاص بودند، باعث شد شبهه سوءاستفاده‌های شخصی در این موسسه پررنگ‌تر شود. در این میان عدم ارائه گزارش عملکرد مالی شفاف توسط هیات‌امنا به تقویت این شبهه دامن زد. موسسه خیریه مولی‌الموحدین(ع) امروز دارای میلیاردها تومان سرمایه و در بیش از ۳۰ شرکت سهامدار است. از آنجاکه این موسسه هیچ گزارشی از عملکرد اقتصادی خود ارائه نداده است و به باور موسسان آن، موسسه خیریه نیاز به ارائه گزارش عملکرد ندارد، لذا نمی‌توان برآورد دقیقی از عملکرد این موسسه داشت. با وجود این، طبق قانون این موسسه باید گزارشی از اقدامات خود ارائه دهد. در حال حاضر آنچه مسلم است اینکه این موسسه ۷۶۳ میلیارد و 302 میلیون تومان به بانک تجارت بدهکار است.

بدهی 577 میلیارد تومانی ابرمیلیاردر ایرانی

اما در ردیف هجدم دریافت‌کنندگان بیشترین تسهیلات از بانک تجارت، نام‌آشنای دیگری به چشم می‌خورد که همواره به‌عنوان یک ابرسرمایه‌دار شناخته می‌شود. محمدرضا زنوزی‌مطلق که جزء بزرگ‌ترین بدهکاران بانکی کشور است، سهامدار، مدیر و مالک چندین شرکت صنعتی، تولیدی، علمی، خدماتی و بانکی است. ریاست هیات بدمینتون استان آذربایجان‌شرقی، کوچک‌ترین سمت او به حساب می‌آید. او در سال ۹۱ به‌خاطر بدهی بانکی روانه زندان شد که با پرداخت ۱۳۸۰ میلیارد تومان از بدهی‌های خود و تعویق بقیه بدهی‌ها آزاد شد. میزان تسهیلات غیرجاری زنوزی‌مطلق، 577 میلیارد و 107 میلیون و 900 هزار تومان است.