رویکرد ارتباطات آیینی(Ritual Communication) بر اساس مطالعات ویکتور ترنر، نوعی رویکرد ارتباطی است که با بهره‌گیری از نمادها، آیین‌ها و مناسک، به شکل‌دهی هویت، باورها و ارزش‌های جمعی می‌پردازد و از طریق ایجاد احساس همبستگی بر اثربخشی این فرایند می‌افزاید. رویداد زنگ بیمه بهره‌برداری هوشمندانه ای از این رویکرد است.

از سال ۱۳۹۰، با تدوین سند توسعه فرهنگ بیمه توسط بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گام‌هایی در زمینه آگاهی‌رسانی به جامعه با هدف توسعه فرهنگ بیمه برداشته شده است. در سال ۱۳۹۹ با بازنگری و به‌روز رسانی این سند، باب جدیدی در مسیر این مهم گشوده شد و آگاهی رسانی و توسعه فرهنگ بیمه برای مخاطبین هدف گروه‌های سنی پایه های تحصیلی در دستور کار صنعت بیمه قرار گرفت. هدف‌گذاری مقاطع تحصیلی، به‌ویژه درج این مطالب در کتب تحصیلی کلاس هفتم، نشان‌دهنده اهمیت آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان در سنین پایین است. برگزاری این رویداد در مقاطع ابتدایی به‌دلیل تطابق با سن و نیازهای شناختی این گروه سنی و بر اساس رویکرد ارتباطات آیینی، تاثیر مثبتی بر نگرش و آگاهی خواهد داشت.از این رو، می‌توان گفت زنگ بیمه نه تنها یک رویداد آموزشی است، بلکه می‌تواند به عنوان یک آیین ارتباطی مؤثر در تقویت آگاهی اجتماعی و ایجاد فضای گفت‌وگو در مورد موضوعات مهم مالی و اجتماعی عمل کند.با این وجود رویداد زنگ بیمه اثربخشی لازم برای افزایش آگاهی جامعه و نیز بهبود ضریب نفوذ بیمه در عمل را نداشته است.

نقدها و تجربه ۵ ساله:

با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته، رویداد زنگ بیمه به‌تدریج به امری وظیفه‌ای و مناسبتی تبدیل شده است. صنعت بیمه به‌جای تمرکز بر دستاوردها و آثار مثبت این مراسم، تنها به رفع مسئولیت خود بسنده کرده‌ است. همچنین، گرایش به سمت مسئولیت اجتماعی و توزیع اقلام تحصیلی به‌جای توسعه فرهنگ بیمه، از دیگر چالش‌های این رویداد به شمار می‌آید.عدم تناسب جمعیت جامعه هدف با وسعت اقدام شرکت‌های بیمه نیز یکی دیگر از مشکلات اساسی است. در حالی که این رویداد باید به‌طور گسترده‌تری در بین دانش‌آموزان و خانواده‌ها معرفی شود، با تاکید بر اقداماتی همچون برگزاری جشن در مدارس، تنها امکان تمرکز بر تعداد کمی از مدارس وجود خواهد داشت.از طرفی، شاخص‌هایی از پیش تعیین شده برای سنجش اثربخشی اقدامات مرتبط با این رویداد وجود نداشته است، بنابراین سنجش اثرات مثبت آن به سختی امکان‌پذیر است.

پیشنهادات بهبود:

ضرورت توسعه فرهنگ بیمه در کشور تا حدی است که می‌توان با بازنگری این تجربه ۵ساله، به اثربخشی و غنای بیشتر این رویداد افزود. در ادامه به پیشنهادات بهبود اشاره‌ای خواهیم داشت.جلب همکاری بیشتر آموزش و پرورش: به منظور برگزاری هرچه بهتر این مراسم و جهت دهی و هدایت بهتر سنین مختلف جامعه هدف به آموزش فرهنگ بیمه، ضرورت دارد وزارت آموزش و پرورش همکاری و مشارکت بیشتری در اجرای این مراسم داشته باشد تا این رویداد به‌طور مؤثرتری در مدارس برگزار شود.تهیه آرشیو تجربیات موفق: جمع‌آوری و آرشیو تجربیات موفق شرکت‌ها در زمینه برگزاری زنگ بیمه می‌تواند به تدوین برنامه‌های اثربخش کمک کند. به‌عنوان مثال، تهیه نمایش‌های عروسکی با موضوع بیمه، تألیف کتاب‌ها و مجلات مرتبط با فرهنگ بیمه برای کودکان، و ایجاد آرشیوی از هنرمندان اجرایی مراسم می‌تواند جذابیت این رویداد را افزایش دهد.

توجه به اهداف ارتباطی: باید به تمامی اهداف ارتباطی این رویداد توجه شود و اولویت توسعه فرهنگ بیمه در گروه‌های هدف جامعه مدنظر قرار گیرد. محتوای آموزشی می‌بایست متناسب با هریک از گروه‌های ارتباطی متفاوت باشد.حضور در مدارس متوسط شهری: اولویت موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت های بیمه در این رویداد، توسعه فرهنگ بیمه است. از آنجا که مفهوم بیمه پیوند خورده با حداقلی از رفاه اجتماعی می‎باشد، حضور در مدارس شهری، نسبت به مناطق کم برخوردار از اولویت بالاتری برخوردار خواهد بود.جلب همراهی کادر آموزشی: همکاری با کادر آموزشی مدارس برای تقویت موضوع بیمه در ادامه سال تحصیلی ضروری است. این همکاری می‌تواند به تداوم آموزش و آگاهی‌بخشی در این زمینه کمک کند. برنامه‌های مشترک و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند به تقویت آگاهی در زمینه بیمه کمک کند.

بهره‌برداری رسانه‌ای: استفاده از رسانه‌ها برای اطلاع‌رسانی و گسترش اخبار مربوط به این رویداد می‌تواند به اثرگذاری و اهمیت بخشی بیشتر به آن کمک کند. ایجاد کمپین‌های تبلیغاتی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به جلب توجه بیشتر به این موضوع کمک کند.برگزاری مسابقات و جشنواره‌ها: در کنار زنگ بیمه، برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی، خاطره‌نویسی بیمه‌ای، انشای بیمه‌ای، عکس و فیلم می‌تواند به افزایش جذابیت و مشارکت دانش‌آموزان کمک کند. زنگ بیمه به‌عنوان یک ابتکار مهم در راستای آگاهی‌بخشی به نسل جوان، می‌تواند نقش مؤثری در ترویج فرهنگ بیمه در جامعه ایفا کند. با این حال، برای دستیابی به اهداف بلندمدت این رویداد، نیاز به بهبود و توسعه بیشتر در محتوا، روش‌های اجرایی و همکاری با نهادهای آموزشی و اجتماعی وجود دارد. با اتخاذ رویکردهای نوین و توجه به پیشنهادات مطرح‌شده، می‌توان این رویداد را به ابزاری مؤثر در توسعه فرهنگ بیمه تبدیل کرد و نسل‌های آینده را به درک بهتری از اهمیت بیمه و مدیریت ریسک هدایت نمود.

فرید میر موسوی- مدیر روابط عمومی بیمه پاسارگاد