با وجود اینکه بیمه تنها حامی مبتلایان به کرونا و دیگر بیماری‌ها است، شاید بسیاری فراموش کرده‌اند که اصل ۲۹ قانون اساسی تاکید کرده که باید همه شهروندان کشور از خدمات رایگان بیمه‌ای و درمانی بهره‌مند باشند و بی‌شک اگر حمایت بیمه در کشور نبود، هم اکنون آمار افرادی که فقیر شده‌اند دو یا سه برابر می‌شود. طبق مصوبه دولت، متوسط هزینه درمان کرونایی‌ها برای هر پرونده ۴.۵ میلیون در بخش مراقبت ویژه و2.5 میلیون در بخش عادی است، اما وقتی بیمارستان‌های دولتی یک تخت خالی ندارند، برخی از آنها برای پذیرش یک بیمار در بخش آی سی یو، چندین برابر این مبلغ را طلب می‌کنند. همچنین هزینه تخت ای سی یو در بیمارستان‌های خصوصی چند برابر و تا 50 میلیون تومان می‌رسد که بسیاری از آنها موضوعی به نام بیمه را نمی‌شناسند.

روز گذشته سازمان بین‌المللی کار در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد که با وجود گسترش بی‌سابقه حمایت‌های اجتماعی در دوران همه‌گیری کووید- 19 در سراسر جهان، هنوز 4.1 میلیارد نفر تحت پوشش نظام‌های تامیناین گزارش می‌افزاید: «در حال حاضر 53 درصد از جمعیت جهان به عبارتی 4.1 میلیارد نفر از اجتماعی قرار ندارند.» طبق گزارش وزارت رفاه، در سال 1399، پوشش بیمه پایه درمانی کل کشور 86 درصد بوده است. برخوردارترین استان کشور، چهارمحال‌وبختیاری با 94.2 درصد و کم‌برخوردارترین استان تهران با 78.9 درصد است. به عبارتی در استان تهران حدود 21 درصد از افراد فاقد بیمه درمانی هستند که در شرایط کرونایی هزینه‌های بسیار سنگینی بر این خانوارها تحمیل می‌شود. براساس این آمارها، طی سال 1399 پس از تهران، در البرز نیز 17 درصد، در قم 15 درصد و در خوزستان 13 درصد از افراد و همچنین در کرمانشاه و بوشهر نیز بیش از 12درصد افراد فاقد بیمه درمانی بوده‌اند.

 نقش بیمه در جلوگیری از گسترش فقر

همان‌طور که آمار سخن می‌گوید، در این شرایط بحرانی افرادی که فاقد بیمه هستند، رنج بیشتری را متحمل می‌شوند و طبق یک گزارش غیر رسمی، حدود 40 درصد از بیمارانی که به دلیل ابتلا به کرونا فوت کرده‌اند، هیچ بیمه‌ای نداشته‌اند. همچنین برای بررسی این موضوع می‌توان به آماری که وزارت رفاه در سال گذشته منتشر کرد، اشاره‌ای داشت که 16 درصد یعنی نزدیک به 13.5 میلیون نفر ایرانی و 21 درصد از مردم استان تهران فاقد بیمه درمانی بوده‌اند. آمارهای وزارت رفاه همچنین نشان می‌دهد تا قبل از کرونا ایرانی‌ها درحالی 35 درصد از کل هزینه‌های درمانی را شخصا از جیب خود پرداخت کرده‌اند که این میزان در جهان 18 درصد است.

آمار دیگر این وزارتخانه نشان می‌دهد در سال گذشته 2.4 میلیون نفر از ایرانی‌ها به‌واسطه هزینه‌های بالای درمانی به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند که قطعا این آمار در سال 1400 افزایش چشمگیری داشته است. در این رابطه ایرج خسرونیا، مددکار اجتماعی و متخصص بیماری‌های داخلی به «آرمان ملی» می‌گوید: «اگر آمار وزارت رفاه را امسال بررسی کنیم، قطعا و حداقل، سه برابر از جمعیت کشور به‌دلیل هزینه‌های درمانی زیر خط فقر رفته‌اند، چون همه می‌دانیم که در بیمارستان‌ها چه مبالغ هنگفتی برای زنده ماندن مردم دریافت می‌کند و در این بین باید بیمه اجباری در دستور کار وزیر جدید بهداشت قرار بگیرد».

 او در ادامه به فراموشی اصل 29 قانون اساسی نیز اشاره و می‌افزاید: «تعدادی از بیمارستان‌های دولتی، با دفترچه بیمه، فرانشیز را می‌گیرند و بیمارستان‌هایی نظیر تامین اجتماعی، از بیمه‌شدگان خود پول زیادی دریافت نمی‌کنند. اما این بیمارستان‌ها فاقد حتی یک تخت خالی هستند و پذیرش بیمار ندارند. در این شرایط مردم به بیمارستان‌های خصوصی هجوم می‌برند که هزینه‌های فوق العاده بالایی دارند، به‌نحوی که یک بیمار مبتلا به کرونا یا غیر کرونا که نیاز به بستری و مراقبت ویژ‌ه‌ای دارد باید 30 تا 50 میلیون تومان بپردازد. ممکن است که آن فرد مبلغی را از بیمه تکمیلی بگیرد، اما خیلی از این مبالغ باید از جیب بیمار پرداخت نماید.» گفته‌های دکتر خسرونیا در شرایطی است که یکی از شاخص‌های میزان بهره‌مندی از سیستم سلامت، سهم پرداخت از جیب بیمار است. پرداخت از جیب مستقیما از جیب خانوارها برای هزینه‌های درمانی صورت می‌گیرد.

 گسترش فقر با هزینه‌های درمانی

آماری را که چند روز پیش ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت بازگو کرد، نشان از ۶۱۲ هزار نفر از مردم کشور است که  در یکسال اخیر به زیر خط فقر ناشی از پرداخت هزینه‌های درمانی رسیدند، کشور است که  در یکسال اخیر به زیر خط فقر ناشی از پرداخت هزینه‌های درمانی رسیدند؛ اما آمارهای وزارت رفاه، در سال 98 که هنوز هزینه‌های کمرشکن کرونا به مردم تحمیل نشده بود، اعداد بیشتری را از عمق این فاجعه نشان می‌داد. وزارت بهداشت در مهر ۹۸ اعلام کرده بود که سالانه ۳.۷۶ درصد جمعیت کشور دچار هزینه‌های فقرزای سلامت می‌شوند. معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت هم گفته بود که در پی گرانی‌ها آمار مراجعان به نظام خدمات درمانی کشور، نزدیک به ۳۰ درصد کاهش یافته و نرخ خدمات به گونه‌ای شده‌ که هزینه درمان نسبت به درآمد خانوارها چشمگیر است.

 آمارهای وزارت رفاه نیز این موضوع را تایید می‌کند، همان‌طور که در سال 98 که هنوز هزینه‌های کمرشکن کرونا به مردم تحمیل نشده بود، اعداد بیشتری را از عمق این فاجعه نشان می‌داد. حریرچی، باور دارد،  در سال ۹۶ میزان پرداختی هزینه‌های درمان از جیب مردم به ۳۲.۶ درصد رسید که متاسفانه به دلیل تحریم‌ها و شرایط سخت کشور این میزان پرداختی توسط مردم به ۴۰ درصد افزایش یافت و ۷۲ صدم درصد از مردم به زیر خط فقر پرداخت هزینه‌های ناشی از درمان رسیدند. همچنین در یکسال اخیر دو میلیون و ۴۱ نفر دچار پرداخت هزینه‌های کمرشکن درمانی شدند. در این شرایط بررسی‌های وزارت رفاه نشان می‌دهد در سال 1398، میزان شاخص در سطح کشوری 2.84درصد، روستایی2.8 درصد و شهری 2.85 درصد بوده است. به این معنا که 2.8درصد از جمعیت کشور، یعنی در حدود دومیلیون و 380 هزار نفر در سال 1398 به واسطه هزینه‌های بهداشت و درمان به زیر خط فقر رفته‌اند. بنابه گزارش بانک جهانی، پرداخت از جیب خانوارهای ایرانی برای هزینه‌های درمانی در سال 1397 حدود 35 درصد است که این میزان بسیار بیشتر از متوسط جهانی این شاخص یعنی 18 درصد بوده است.

 رتبه ایران در جهان در همان سال، رتبه 116 در بین 187 کشور بوده است.  با این حال خسرونیا معتقد است که در بیمارستان‌های دولتی نیز هزینه‌های دارو و تخت‌های بیمارستانی و در کل سهم برداشت از جیب مردم، افزایشی چشمگیری داشته و در این شرایط  فقیرتر شدن مردم امری عادی است. او همچنین می‌افزاید: « افزایش قیمت دارو و درمان، با تصویب دولت صورت گرفت و آنها در مصاحبه‌ها و نشست‌ها می‌گویند که بیماران مبتلا به کرونا رایگان درمان می‌شوند، ولی در دستورالعمل‌ها، هزینه‌های بیمارستانی و سهم پرداخت از جیب مردم حدود 70 تا 80 درصد افزایش پیدا کرده است، یعنی آنها هتلینگ و پول دارو را به شدت افزایش داده‌اند و بسیاری از این خدمات درمان شامل بیمه نمی‌شود. به عنوان مثال دارویی که تا سال 98، 15 تا 20 هزار تومان بود، اگر امروز در داروخانه‌ها پیدا شود، مبلغی حدود 150 هزار تومان دارد. یا اگر فردی در بیمارستان‌ها مجبور به بستری در بخش ای سی یو شود، هر شب بیش از 5 میلیون تومان باید پرداخت کند.»

 رایگان بودن درمان روی کاغذ است

وی به دستور العمل جدید رایگان بودن تست pcr اشاره می‌کند، اما روز گذشته از افراد مشکوک به کرونا 320 هزار تومان دریافت شد: «متاسفانه هزینه‌های درمان بیماری در این 40 سال و مخصوصا در دو سال اخیر که مسئولان رایگان بودن درمان بیماران را یکی از افتخارات دولت دوازدهم می‌دانند، فقط روی کاغذ و نامه بوده، ولی در عمل مردم روزانه میلیون‌ها تومان از جیب بابت درمان کرونا پرداخت می‌کند. ما امیدواریم که این موضوعات قبل از اینکه روی کاغذ بیاید، عملیاتی شود. برکسی پوشیده نیست که بیمارستان‌ها هزینه نگهداری دارند و هزینه پرسنل آنها از عمل‌های جراحی تامین می‌شود، منتها زمانی دست بیمارستان‌ها از جیب مردم کوتاه می‌شود که بیمه‌ها به بهترین شکل به وظایف ذاتی خود عمل کرده و هزینه‌ها را پرداخت نمایند.

متاسفانه امروز افراد آسیب پذیر جامعه که در کارگاه یا سرکار به ناچار به کرونا مبتلا شده و حقوق دو تا سه میلیونی می‌گیرند، اگر بیمه نداشته باشند، باید 20  تا 40 میلیون تومان هزینه بیمارستان را از جیب پرداخت نماید و این یعنی افزایش فقر در جامعه. موضوعی که در کشوری مانند آلمان، به بهترین شکل ممکن انجام می‌شود و پول بیمه از مالیات شهروندان تامین می‌شود، آنها بابت همه مسائل درمانی بیمه دارند و این یعنی چتر واقعی حمایت بیمه از شهروندان. متاسفانه به دلیل حمایت‌هایی که از بیمه در کشور ما نمی‌شود، هر روز یک دارو از پوشش بیمه‌ای خارج می‌شود و  در این میان بسیاری از بیمارستان‌های خصوصی نیز اصلا بیمه‌ها را قبول ندارند.»

مرگ بی‌صدای فقرا در منزل

وقتی آمار روزانه وزارت بهداشت را مرور می‌کنیم، روزانه حدود 5 هزار نفر در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند، مثلا از روز پنج شنبه تا جمعه (10 شهریور)  4061 نفر از آنها بستری شدند، اما کماکان مسئولان اعلام می‌کنند که همه بیمارستان‌ها پر هستند. همچنین ۷ هزار و ۷۹۵ نفر از بیماران مبتلا به کووید۱۹ در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستانها تحت مراقبت قرار دارند.  بنا به صحبت‌هایی که محمدرضا واعظ مهدوی، مدیرعامل سابق صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت گفته است: «امکان ندارد شرایطی را ایجاد کنیم که مردم بیمار شوند و بتوانیم همه را درمان کنیم. وی با اشاره به موضوع بیمه‌ درمان و مشکلات ناشی از آن به ویژه برای جمعیت روستایی و کشاورزان اظهار کرد: «وقتی روستاییان به سن بازنشستگی می‌رسند، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر با بررسی شرایط و محاسبه مستمری برای آنها مزایای بازنشستگی تعیین می‌کند. برخلاف بیمه کارگران و مشمولین تامین اجتماعی که بیمه درمان و بازنشستگی شان در یک جا مجتمع است، اما بیمه درمان روستاییان در سازمان بیمه سلامت مستقر و بیمه بازنشستگی، بیکاری، از کارافتادگی و فوت آنها تحت پوشش صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر برقرار است.»

 واعظ مهدوی با بیان اینکه هزینه درمان کرونای بیماران تحت پوشش بیمه روستاییان، در مراجعه به مراکز دولتی رایگان بوده و ۹۰ درصد صورتحساب بیمارستان‌ها توسط بیمه پرداخت می‌شود اظهار کرد: «بیمار تنها ۱۰ درصد فرانشیز را می پردازد.» در حالی این گفته‌ها، مطرح می شود که از دیگر شاخص‌های بهره‌مندی از سیستم سلامت، شاخصی با عنوان هزینه‌های کمرشکن سلامت است. طبق بررسی‌های وزارت رفاه، در کل کشور 19.5 درصد از خانوارها حدود 10 درصد درآمد خود را سالانه صرف هزینه‌های بهداشتی می‌کنند. به‌طور میانگین حدود پنج درصد از ایرانی‌ها 25 درصد از درآمد خود را صرف هزینه‌های بهداشتی و درمانی می‌کنند و این میزان در استان همدان 8.3 درصد، در مازندران 7.8 درصد، در فارس 7.6 درصد، در لرستان 7.5 درصد و در گلستان 7.1 درصد است.

 یک کارشناس حوزه سلامت و عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، باور دارد افزایش هزینه های دارو و درمان، فراتر از بحران کرونا است و نقش بیمه‌ها در این رابطه بیش از هر زمان دیگری مشخص می‌شود. محمدرضا محبوب‌فر، در ادامه می‌افزاید: «سونامی تورمی در ایران می‌رود که برنامه‌های کنترل و مهار بیماری کرونا در کشور را به قهقرا و شکست بیشتر کشاند. در بحبوحه کرونا، دارو و اکسیژن نایاب شده و بسیاری از بیماران به دلیل ناتوانی در تأمین هزینه های دارو و درمان کرونا در منازل خود جان می سپارند. بیمارستان‌ها دولتی دیگر اشباع شده‌اند و بیماران منتظر مرگ بیماران دیگر می‌مانند تا جایی برای بستری پیدا کنند و در مقابل، هزینه های بستری بیماران در بیمارستان های خصوصی و غیردولتی نیز سر به فلک کشیده است.»

وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر دارو و واکسن به کشور از محل منابع بلوکه شده ایران در کشورهای آسیایی و اروپایی و برخی موارد ایالات متحده آمریکا با احتساب ارز دولتی 4200 تومان به کشور وارد می‌شود. آنچه موجب تعجب است اینکه دارو و تجهیزات پزشکی با ارز ۴۲۰۰ وارد کشور می‌شود، اما با قیمت بسیار بالا به دست مصرف‌ کننده می‌‌رسد. گزارش شده است که پس از واردات دارو و اقلام مورد نیاز بیماران به کشور، یا به کشور‌های همسایه قاچاق معکوس می‌شود یا محموله‌های واکسن کرونا و سرم و دارو روزها در گمرک می‌مانند و از رسیدن آنها به دست مردم جلوگیری می شود. در مورد اخیر، گزارش یکی از کامیونداران گمرک شهریار تهران حاکی است که کامیون‌های پر دارو و سرم به‌دستور یکی از مسئولان، روزها در گمرک بلاتکلیف مانده‌اند. یا مثلا واردات داروی آلبومین با قیمت ۲۵ یورو و با نرخ یارانه‌ای در کشور جریان دارد اما از آن سو به عراق با قیمت ۱۵ دلار و با نرخ آزاد قاچاق معکوس می‌شود. انسولین هم با ارز ۴۲۰۰ وارد کشور می‌شود اما مردم به دلیل اینکه انسولین وارداتی به ایران با ۳ برابر قیمت به ترکیه قاچاق می شود در مقاطعی با کمبود انسولین در کشور مواجه می‌شوند. آنچه در این میان اهمیت پیدا می کند این است که در مقایسه با سال گذشته، 20 درصد میزان واردات دارو به کشور افزایش پیدا کرده است.»