پيش‌تر وزارت امور خارجه اعلام كرده بود كره جنوبي 7 ميليارد دلار بدهي بلوكه شده به ايران دارد كه مربوط به خريد نفت از ايران پيش از لغو معافيت‌هاي نفتي در فوريه 2019 است. نهم خردادماه امسال، كره جنوبي يك محموله كمك‌هاي بشردوستانه به ايران ارسال كرد. در اين محموله اقلام دارويي وجود داشت كه گفته مي‌شود اين اقلام كاربرد درماني براي بيماري صعب‌العلاج «گوشر» دارد و ارزش آن نيم ميليون دلار بوده است. سئول بلافاصله پس از ارسال اين محموله، اعلام كرد كه ماه آينده ميلادي، محموله ديگري به ارزش 2 ميليون دلار شامل دارو و تجهيزات پزشكي و كالاها و تجهيزات كشاورزي به ايران مي‌فرستد.
مجموع اين ارقام، فرسنگ‌ها با ميزان پولي كه دولت كره جنوبي بابت خريد نفت ايران بدهكار است فاصله دارد و به نظر مي‌رسد اراده‌اي براي پرداخت اين پول نيز وجود ندارد و نهايتا، اقلام بشردوستانه به جاي پول نفت ايران به ايران ارسال شود. كره جنوبي از متحدان نزديك امريكا در منطقه است و در عين حال در چند دهه اخير، از طرف‌هاي تجاري اصلي ايران بوده است. سئول با مشكل ايجاد توازن بين حفظ روابط خود با ايالات متحده و باز نگه داشتن مسير تجارت با ايران مواجه است. گرچه بانك‌ها و موسسات مالي اين كشور ترجيح مي‌دهند راه خود را از دولت كره جنوبي جدا كنند و مسير سخت معاملات تحريم شده با ايران را انتخاب نكنند.
53 سال مراوده منهاي 2 سال
پيوند اقتصادي ميان كره جنوبي و ايران با بازگشايي سفارت ايران در سال 1967 در اين كشور آغاز شد. هر چند تا پيش از بازگشايي رسمي سفارتخانه ايران، توكيو مسووليت هماهنگي ميان دو كشور را بر عهده داشت. اما حضور رسمي ايران كه نسبت به ساير كشورهاي خاورميانه از ثبات خاصي برخوردار بود در كره جنوبي باعث شكل‌گيري فصل جديدي در روابط اقتصادي دو كشور شد. به گونه‌اي كه پس از بحران نفتي سال 1973 و افزايش قيمت نفت از بشكه‌اي 3 به 12 دلار، دو كشور برنامه‌هايي را براي افزايش حجم مبادلات امضا كردند. بر اساس اين توافق قرار بود در يك دوره 5 ساله حجم مبادلات تجاري تا سال 1980 به دو ميليارد دلار برسد. در بخش ديگري نيز ايران در نظر داشت براي بهبود بيشتر روابط اقتصادي، بايد طي 15 سال 60 هزار بشكه نفت به اين كشور صادر كند.
روابط اقتصادي در سايه نياز كره جنوبي به نفت ارزان و باكيفيت ايران ادامه داشت تا اينكه در سال 2008 با وجود تحريم ايران به واسطه برنامه‌هاي هسته‌اي، توافقي به ارزش 10 ميليارد دلار به امضا رسيد. با وجود تلاش كره جنوبي در حفظ روابط مثبت تجاري و اقتصادي با ايران به ويژه در يك دهه اخير و پس از تحريم‌هاي گسترده چند جانبه و سازمان ملل عليه ايران، اما اكنون سياست‌هاي افراطي و متخاصم ترامپ، توانسته بر بسياري از وجوه همكاري كره جنوبي با ايران سايه افكند و آن را متوقف كند. تشديد تحريم‌ها به بهانه‌هاي واهي و اظهارات برايان هوك، مسوول امور ايران در وزارت خارجه امريكا براي «به ميز مذاكره بازگرداندن ايران»، لايه‌اي ديگر از ترديد را به روابط ميان تهران و سئول اضافه كرد. تا جايي كه واردات كره جنوبي از نفت ايران در 15 ماه اخير به صفر رسيده است.
خريدار عمده‌اي كه ديگر نيست
تا پيش از تشديد تحريم‌ها در آبان سال 97، كره جنوبي جزو 5 كشور عمده خريدار فرآورده‌هاي نفتي ايران و دومين كشور پس از چين از حيث واردات نفت در سال 2017 بود. بر اساس گزارش‌هاي رسمي در سال 2017 و پس از امضاي برجام، كره جنوبي به طور متوسط روزانه حدود 18 ميليون و 70 هزار تن يا 534 هزار و 368 بشكه نفت از ايران وارد كرده است. اين ميزان در سال 2018 ميلادي به 7 ميليون و 150 هزار تن يا حدود 211 هزار و 440 شبكه نفت تقليل پيدا كرد. پس از انتشار خبر بازگشت تحريم‌ها و دادن مهلت 6 ماهه به خريداران نفت ايران براي يافتن فروشندگان نفتي جديد، كره‌جنوبي نيز به تبعيت از ساير كشورهاي هم پيمان امريكا، ثبت سفارش نفت از ايران را كاهش داد تا اينكه در مه 2019 و چندي پس از لغو تمام معافيت‌هاي نفتي، واردات نفت از ايران را به صفر رساند. با وجود اينكه تحريم‌هاي دور قبلي در اوايل دهه 90 شديدتر از تحريم‌هاي جديد عليه ايران بودند، اما براي اولين بار طي 7 سال گذشته كره جنوبي هيچ گونه سفارشي براي خريد نفت از ايران ثبت نكرده است.
هر چند تحريم‌ها صنعت نفت ايران را هدف قرار داده بود اما دو ماه پس اينكه امريكا «خواستار شدت بخشيدن به تحريم‌ها شد» و عملا تمام كورسوي اعطاي معافيت‌ها را از بين برد، كره جنوبي نيز با كاهش بين 32 تا 62 درصدي خريد ميعانات گازي، در اين حوزه نيز به دنبال فروشنده‌اي ديگر است. بر اساس گزارش‌هاي گمرك كره جنوبي، در دو ماه نخست سال 2019 به طور متوسط روزانه 176 هزار بشكه ميعانات گازي از ايران خريداري مي‌شد. خريد ميعانات گازي كره جنوبي از ايران در مدت مشابه سال 2018 بين 250 تا 450 هزار بشكه در روز گزارش شده بود. هر چند به دليل مشي وزارت نفت پس از اعمال دور جديد تحريم‌هاي نفتي و با هدف جلوگيري از ضربه زدن دشمن به صنعت نفت كشور، چند سالي است كه آمارهاي جديدي در خصوص صادرات نفت و فرآورده‌هاي آن در رسانه‌ها منتشر نمي‌شود. اما برخي گزارش‌ها گوياي اين موضوع است كه كره جنوبي واردات نفت ايران را در سايه ترس از اقدامات آتي امريكا همچنان در حد صفر نگه داشته و واردات ميعانات گازي را نيز بين 15 تا 60 هزار بشكه قرار داده است. هر چند خريد ميعانات گازي به دليل قيمت ارزان آن براي كره‌اي‌ها ارجحيت دارد.
نفت در برابر كالا
آذر 97 و پس از ديدار مسوولان كره‌اي با مديران نفتي قرار بر پرداخت پول نفت در قبال خريد كالا از كره جنوبي شد. بر اساس اين ساز و كار پول‌هاي حاصل از فروش نفت ايران به صورت ارز ملي در بانك‌هاي كره‌اي باقي مي‌ماند و ايران مي‌تواند در قبال خريد كالا و دارو از آن استفاده كند. هر چند از دو سال گذشته تا ماه جاري ميلادي، تنها 500 هزار دلار از درآمدهاي نفتي در قالب دارو به كشور وارد شد. هر چند در آن زمان برخي گمان مي‌كردند اين استراتژي مي‌تواند به مثابه دور زدن تحريم‌ها باشد اما با گذشت زمان و بدحسابي طرف كره‌اي، به نظر مي‌رسد تنها بر منابع ارزي كشور در ساير كشورها افزوده است و هيچ ارزش ديگري ندارد.
ايران دست از فشار براي آزادسازي برنمي‌دارد
هنوز يك ماه از اعلام وزرات امور خارجه مبني بر واردات اقلام دارويي به اندازه 500 هزار دلار پس از دو سال مذاكره از كره نگذشته كه رييس كل بانك مركزي نيز اعلام كرد كه در شرايط فعلي كه شيوع كرونا در كشور جان افراد را تهديد مي‌كند، از فشارهاي خود براي آزادي ميلياردها دلار از پول صادرات نفت به كره، نمي‌كاهد. رييس كل بانك مركزي بدون اينكه نامي از بانكي در كره جنوبي ببرد، خاطرنشان كرد: «ايران مي‌تواند براي دستيابي به دارايي‌هاي خود اقدام قانوني انجام دهد. اقدامات بانك‌ها در كره‌جنوبي مانع از آن مي‌شود كه ايران از پول خود براي خريد موادغذايي و دارو استفاده كند و اين در حالي است كه اين نوع تجارت مشمول تحريم‌هاي امريكا نمي‌شود.». همتي در بخش ديگري از پاسخ كتبي خود به اين رسانه امريكايي گفت: «ديدن اين منظره وحشتناك است. اين موضوع كه بانك‌هاي كره‌اي با خيال راحت تعهدات خود و توافقات مالي بين‌المللي رايج را زير پا مي‌گذارند بسيار ناراحت كننده است، زيرا آنها تصميم گرفته‌اند وارد بازي سياست شوند و از تحريم‌هاي غيرقانوني و يك‌جانبه ايالات‌متحده پيروي كنند.»