از اسفند ماه که مدارس تعطیل شدند تاکنون روش‌های مختلفی برای آموزش دانش آموزان در پیش گرفته شده است. آموزش از طریق تلویزیون عمومی‌ترین روش بود. بسیاری از مدارس از شبکه‌های اجتماعی همچون تلگرام برای آموزش استفاده کردند. با این حال آموزش دانش آموزان نیازمند یک راهکار فراگیر بود، در همین راستا وزارت آموزش و پرورش به فکر راه اندازی یک کانال ویژه افتاد که چند روزی است نهایی شده است. این شبکه "شاد" (شبکه اجتماعی دانش آموزان) نام دارد. قرار است آموزش به صورت اینترنتی از مجرای این کانال ادامه یابد. اما چالش‌ها باقی است و "شاد" هم نقاط ضعف جدی دارد.
سالهاست که مسئله عدالت آموزشی، از مهمترین بحث‌ها در سیستم آموزش و پرورش کشور است. عدالتی که در مدارس مختلف، برای همه دانش آموزان یکسان نیست. امکانات آموزشی نیز شهر به شهر و استان به استان متفاوت است. دانش آموزان زیادی از امکانات تحصیلی مناسب محرومند. بی عدالتی در دوران کرونا نیز وجود دارد و حتی گسترش هم یافته است.
آموزش بسیاری از دانش آموزان محدود می‌شود به کلاس‌هایی که تلویزیون از طریق شبکه آموزش پخش می‌کند. کلاس‌هایی که قطعا کافی نیست. این در حالی است که دانش آموزانی هم هستند که آموزش آنلاین نسبتا بهتری می‌بینند. مدارس مختلف برای دانش آموزان آموزش آنلاین دارند، اما برخی دانش آموزان از این آموزش‌ها محرومند. از طرف دیگر آموزش آنلاین مدارس کاملا سلیقه‌ای است و خود هرج و مرج در سیستم آموزشی ایجاد کرده است. پس در وضعیت کرونا کیفیت آموزش بستگی به فاکتور‌های زیادی دارد. اینترنت، مهمترین فاکتور است، اگر دانش آموزان به اینترنت مناسب دسترسی نداشته باشند فقط باید به آموزش‌های تلویزیون بسنده کنند.فاکتور دیگر، داشتن گوشی تلفن هوشمند و یا تبلت است. دانش آموزانی که این امکانات را ندارند، هم از آموزش آنلاین محروم می‌شوند.
مسئله دیگر کیفیت آموزش آنلاین است که اهمیت زیادی دارد. در برخی مدارس کیفیت آموزش آنلاین بسیار بالاتر از مدارس دیگر است. و همچنین توجه معلمان و مدیران مدارس به آموزش متفاوت است.موضوع مهم این است که وضعیت کرونایی وضعیت خاصی است. تا کنون این تجربه در سیستم آموزشی وجود نداشته است. در نتیجه برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش حالت آزمون و خطا دارند.
پس از مدتی آموزش تلویزیونی وزارت آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده که آموزش تلویزیونی و حتی آموزش آنلاینی که مدارس دارند راهگشا نیست، در نتیجه تلاش کرد با راه اندازی یک کانال ویژه، دانش آموزان بیشتری را تحت پوشش آموزش آنلاین قرار دهد.وزیر آموزش و پرورش در این باره گفته است: «هیچ چیزی جایگزین مدرسه نیست. باید روش‌های مختلفی را تمرین کنیم. قطعا ممکن است بخشی از دانش آموزان تحت پوشش قرار نگیرند. کماکان برنامه تلویزیونی موضوعیت خواهد داشت. تمام تلاشمان را می‌کنیم اشکالات به تدریج رفع شود.»
در راستای همین تلاش‌ها سامانه یا کانال "شاد" راه اندازی شده است. "شاد" نام نرم افزاری است که بر روی گوشی‌های تلفن همراه نصب می‌شود. وزیر آموزش و پرورش درباره این که چرا کانال شاد راه اندازی شده، گفته است: " تلویزیون کار مؤثری در بخش آموزش داشت، این روند نیاز به ۱۲ کانال آموزشی دارد، زیرا بیش از ۲۵۰ عنوان کلاس درس وجود دارد که این امکان وجود نداشت و این نوع آموزش تلویزیونی تعاملی نبود و ما در جستجوی راهی برای ارتباط تعاملی بودیم که شبکه دانش آموزی را راه اندختیم".
انتقادات از "شاد"
اما سامانه شاد انتقادات زیادی برانگیخته است. کاربران زیادی در روز‌های گذشته با فرارو تماس گرفته اند و نقاط ضعف این سامانه را ذکر کرده اند.بیشتر انتقادات از "شاد" به بحث محرومیت مناطق زیادی از کشور از اینترنت مناسب و نداشتن گوشی هوشمند باز می‌گردد. انتقادات دیگری از جمله ضعف نرم افزار "شاد" نیز وجود دارد.پیام‌های زیادی از فروشندگان موبایل در دست است که از تجربه ناخوش‌آیند خود از پدران و مادرانی که برای تعمیر گوشی‌های خود به آنها مراجعه می‌کنند، سخن می گویند.
در این رابطه مالک یک فروشگاه تلفن همراه از شهر اهر در مطلبی که بازتاب وسیعی هم داشته، نوشته است: "اینجانب مالک فروشگاه تلفن همراه در شهرستان اهر می‌باشم که سه روزی است با اجازه ستاد مبارزه با کرونا مغازه خود را باز نموده ام و در این چند روز با صحنه‌هایی مواجه شده ام که واقعا انسان را به گریه وامی‌دارد."
او افزود: «پدرانی که با یک گوشی قدیمی اندروید با ورژن پایین به مغازه می‌آیند که به علت قدیمی بودن نسخه اندروید قادر به نصب برنامه شاد (اپلکیشن آموزش از راه دور آموزش و پرورش) نیستند و ورژن گوشی نیز قابل ارتقا نمی‌باشد. پدرانی که با یک گوشی خراب جهت تعمیر مراجعه، ولی متاسفانه گوشی قابل استفاده نبوده و حتی در صورت تعمیر هم، بخاطر قدیمی بودن قابلیت نصب برنامه شاد را ندارد؛ و یا پدرانی که همراه فرزند خود جهت خرید ارزانترین گوشی اندروید جهت استفاده از برنامه شاد مراجعه می‌کنند که پس از شنیدن قیمت‌ها شرمگین از فرزند خود مغازه را ترک می‌کنند.»
در این بین دانش آموزانی هستند که ممکن است پدر یا مادر آنها گوشی هوشمند داشته باشند، اما، چون خود روزانه به آن احتیاج دارند نمی‌توانند در اختیار فرزندانشان قرار دهند. معلم یکی از روستا‌های یزد نیز در این باره گفته که از ۱۲ دانش آموز کلاسش فقط سه دانش آموز پدرشان گوشی هوشمند دارد. او افزود: «پدر‌ها کارگرند و به شهر‌های اطراف می‌روند تا کار کنند، بنابراین تلفن‌ها در دسترس دانش‌آموزان نیست، من هم هر چند روز یک‌بار می‌توانم برایشان فایل‌های درسی را ارسال کنم تا دانش‌آموزان بنویسند و دفترشان را در اختیار دیگر دانش‌آموزان قرار دهند. مجبورم هر روز تلفن به دست بگیرم و به خانه تک‌تک دانش‌آموزانم زنگ بزنم. در تماس‌های جداگانه برایشان درس‌ها را توضیح می‌دهم، برخی روز‌های هفته مجبورم ١٢ بار یک درس را توضیح دهم. فقط ریاضی، علوم و فارسی را درس نداده‌ام«
این فقط مناطقی همچون یزد نیست که با این مسئله درگیر هستند. فارس به نقل از یک مادر تهرانی در این باره نوشته است: "سه فرزند دارم و به غیر از همسرم که تلفن همراه دارد، تلفن همراه دیگری نداریم؛ او هم صبح به سر کار می‌رود و تلفن را هم با خودش می‌برد چرا که به تلفن نیاز دارد." معضل گوشی هوشمند و اینترنت بیشتر در مناطق دور افتاده و یا درگیر فقر وجود دارد. روستاها، شهر‌های مرزی، مناطق حاشیه‌ای و مناطق کوهستانی بیش از دیگر مناطق با این مسئله دست و پنجه نرم می کنند. این مناطق با چالش سرعت اینترنت هم روبه‌رو هستند.
براساس گزارش‌های مخاطبان در استان گلستان شهرستان گنبد کاووس دبیرستان پسرانه شهید بهشتی که جزو مدارس سمپاد و خاص به حساب می‌آید نیز با این موضوع درگیر است. در هر کلاس چهار یا پنج دانش آموز به دلیل نداشتن اینترنت و یا گوشی هوشمند امکان شرکت در کلاس‌های آنلاین را ندارند. پیام‌هایی هم در این رابطه وجود دارد که امکان نصب برنامه "شاد" بر روی گوشی‌هایی با سیستم عامل غیر اندروید وجود ندارد. البته وزارت اموزش و پرورش اعلام کرده که این مشکل حل می‌شود و نسخه ویندوز "شاد" نیز به زودی راه اندازی می‌شود. حتی معلمان زیادی اعلام کرده اند در نصب سامانه با مشکل روبه رو هستند.
"شاد" تنها راه!
با راه اندازی کانال شاد مشکلات اصلی حل نشده است، با این حال ظاهرا وزارت اموزش و پرورش چاره دیگری ندارد. حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در این باره می‌گوید: «راه رسمی آموزش و پرورش برای ادامه تحصیل همچنان همین سامانه «شاد» است، اما در نقاطی که با مشکل مواجهیم مدیران را موظف کرده ایم تا از طریق تولید بسته‌های آموزشی و آموزش‌های محلی به دانش آموزان آموزش دهند تا هیچ دانش آموزی از آموزش محروم نشوند.»
وزارت آموزش و پرورش می‌گوید سامانه "شاد" می‌تواند ۹۰ درصد دانش آموزان را پوشش دهد. برای ۱۰ درصد دیگر هم می‌توان از ظرفیت تلویزیون و شبکه آموزش استفاده کرد. البته این ادعا نیز کاملا قابل تائید نیست چرا که گزارش‌هایی از مناطق مرزی و صعب العبور وجود دارد که به شبکه آموزش تلویزیون هم دسترسی ندارند. از طرف دیگر در برخی مناطق همچون سیستان و بلوچستان، کردستان و مناطق ترک زبان کشور دانش آموزان تسلط مناسبی به زبان فارسی ندارند و در نتیجه آموزش‌های تلویزیونی برای آنها آنچنان مفید نخواهد بود. از طرف دیگر بسیاری خانواده‌های بی بضاعت نمی توانند هزینه اینترنت را بپردازند. البته وزارت آموزش و پرورش به دنبال رایگان کردن اینترنت برای سامانه "شاد" است. اگر بشود!