این بیماری که پیش از این کشور، چین اقتصاد دوم دنیا را با تبعات شدید اقتصادی مواجه کرده بود، حالا در ایران این نگرانی را ایجاد کرده که با گسترش بیماری اقتصاد کشورمان را بیش از آنچه هست، تضعیف کند. موضوعی که با پیگیری اخبار در این‌سو و آنسو به نظر می‌‌رسد درحال وقوع است.
موج اول آسیب‌های اقتصادی کدام صنوف را درگیر کرد؟
تا به این‌جای کار برخی فعالیت‌های اقتصادی زودتر از دیگر فعالیت‌ها درگیر تبعات اقتصادی حاصل از وقوع «کووید١٩» شده‌اند. بخش‌هایی چون رستوران‌داران و سلف‌سرویس‌ها، کافه‌ها، سفرهخانهها و قلیان‌سراها، ارایه‌کنندگان خدمات سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری اعم از شرکت‌های مسافربر عمومی و خصوصی و همچنین تورهای مسافرتی داخلی، شرکت‌های هواپیمایی و تورهای مسافرتی خارج از کشور، ارایه‌کنندگان خدمات فرهنگی و هنری به‌خصوص سینماها و تئاتر‌ها فعالیت‌های مرتبط با عموم است که موج اول آسیب‌های اقتصادی این بیماری متوجه آنها شده است.
در میان این فعالیت‌های مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، هرکدام که شمول عمومی وسیع‌تری دارند، آسیب‌پذیر‌تر هستند و در این میان شاید ارایه‌کنندگان محصولات غذایی همچون انواع رستوران‌ها که بر اساس آخرین آمار‌های ثبت‌شده حجم ۲۴هزار میلیار تومانی در اقتصاد ایران دارند، جزو اولین‌ها و آسیب‌پذیرترین‌ها درشرایط فعلی هستند. کافه‌ها، سفرهخانهها و قلیان‌سراها دیگر خدمات‌دهندگانی هستند که همچون نمونه قبلی و با شرایط یکسانی دخل‌شان در برابر «کووید١٩» زده شده و با کسادی جدی روبه‌رو شده‌اند.
3 هزار سفره‌خانه تهران در کما
فقط در شهر تهران چیزی بیش از سه‌هزار قهوه‌خانه و سفره‌خانه با ۳۵هزار نفر خدمه مشغول به کار هستند و این وضع بسیاری در این صنف را درگیر احساس نگرانی از معاش کرده است. سفرهای شهروندان با انواع وسایل نقلیه غیرشخصی دیگر بخشی است که به سبب تذکر‌ها نسبت به استفاده از این وسایل و احتمال بالای ابتلا به «کووید۱۹» برای استفاده‌کنندگان از وسایل نقلیه عمومی با شرایط خوبی مواجه نیستند. هرچند که مقام‌های مسئول اقداماتی برای ضدعفونی‌کردن این وسایل برای اطمینان‌بخشی به مصرف‌کنندگان داده‌‌اند، اما سهم این موضوع در برابر تنوع این وسایل و تعداد بالای آنها به نظر کافی نیست و بخشی از آنها را در برمی‌گیرد.
شاید با یک مثال عینی بتوان فهمیدنِ بهترین شرایط را میسر‌تر کرد؛ از ۲۰میلیون سفر روزانه در تهران، ١٢میلیون سفر با حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود و فقط شهر تهران روزانه ۶.۵میلیون سفر و جابه‌جایی از شهرک‌های اقماری و حومه خود را تجربه می‌کند که از خدمات حمل‌ونقل عمومی بهره می‌برند. حال اگر اعداد سفرهای روزانه شهری در تهران با استفاده از خدمات حمل‌ونقل عمومی را به همین اندازه برای کل کشور نیز درنظر بگیریم، یعنی ٢٤میلیون سفر در روز آنگاه حتی اگر فرضا یکسوم کاهش تعداد این سفرها روی داده باشد، متوجه می‌شویم حجم قابل توجهی خسران اقتصادی روی داده است.
نگرانی در صنعت گردشگری
صنعت گردشگری از دیگر بخش‌هایی است که حالا با ورود کرونا به ایران دچار نگرانی‌های جدی شده است. فعالان این صنف که در آستانه فصل بهار منتظر ورود به دوران اوج کاری و درآمدی خود بودند، حالا با میهمان ناخوانده مواجه شدند و بخش هتلداری کشور بیش از پیش با رکود جدی روبه‌رو شده است. در همین ارتباط محمدعلی فرخ‌مهر، رئیس اتحادیه هتلداران و هتل آپارتمان‌های تهران در این رابطه گفته است: «با رکود ایجاد شده و کاهش سفرها و از طرف دیگر صفرشدن ورودی گردشگران خارجی، امیدواریم که مجبور به تعدیل نیروی کار نشویم.» در مجموع شرایط به نحوی ادامه دارد که صنعت بی‌رمق گردشگری طی درگیری با «کووید۱۹» بی‌رمق‌تر از همیشه دیده می‌شود.
بنا بر گزارش خبرگزاری‌های داخلی چون ایسنا و ایلنا و همچنین شبکه های خبری خارجی چون اسپوتنیک روسیه و دویچه وله آلمان، غالب کشورهای همسایه مرزهای خود را با کشورمان از ترس بیماری «کووید١٩» بستند. آخرین نمونه از این اقدام، بسته شدن مرز ترکمنستان بود که خبرگزاری ایسنا آن را اعلام کرد. این خبرگزاری روز گذشته از قول احمد زمانیان یزدی رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی نوشت: «مرز ترکمنستان به علت بیماری کرونا بسته شده و ترکمنستان اجازه نمی‌دهد که کلیه کامیون‌ها با هر ملیتی از ایران به داخل این کشور وارد شوند.» او همچنین به ایسنا گفت: « با بیان اینکه بخشی از کالاهای ما که از داخل ترکمنستان به ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان می‌رود، نمی‌توانند تردد کنند، عنوان کرد: با این کار صادرات و ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه که می‌خواهند از ترکمنستان عبور کنند، متوقف می‌شود که ضرر و زیان زیادی وارد می‌کند. توقف کامیون‌ها با بار در مرز، ضرر و زیان و آسیب‌های زیادی دارد که از این تصمیم ترکمنستان برای اقتصاد ما ایجاد می‌شود.»
بر اساس همین گزارش‌هابرخی دیگر از کشورهای دنیا سفر ایرانیان به کشورشان را ممنوع کرده‌اند و برخی نیز تصمیم‌گیری در این رابطه را به روز‌های آتی حواله کرده‌اند و به این سبب رسما سفرهای خارجی کشور در کما قرار گرفته است. از هر ۱۰۰ سفر خارجی ایرانی‌ها، حدود ۸۵ سفر به کشورهای همسایه و منطقه، و ٦ سفر به مقصد تایلند انجام می‌شود و براساس آماری که چندی پیش اعلام شد، در ٦ماهه اول سال ۹۸ حدود چهار‌میلیون و ۲۶۰هزار نفر از ایران به خارج از کشور سفر کرده‌اند و همچنین در سه‌ماهه اول سال ۹۸، شاهد ورود بیش از سه‌میلیون گردشگر خارجی به کشور بودیم. با تعلیق این سفرها و تشدید احتمالی این تعلیق در روزها و هفته‌های آینده با افزایش دامنه بیماری «کووید۱۹» وضع برای بخش‌های اقتصادی درگیر با این حوزه بسیار سخت خواهد شد و ضررهای بسیاری را تجربه می‌کنند.
بخش‌های فرهنگی نیز از آسیب‌های اقتصادی ویروس کرونای جدیدی نیز بی‌بهره نیست. این حوزه در بخش‌هایی چون سینماها و تئاتر‌ها در هفته جاری با ممنوعیت روبه‌رو بود و سالن‌های پخش فیلم و نمایش‌ها بسته شدند. برای درک بهتر ضرر اقتصادی این حوزه نیز کافی است بدانیم درکشور ۵۹۶ سینمای فعال و هزار و ۲۹۲ تئاتر وجود دارد که نزدیک به ۲۸.۵میلیون نفر در سال از آن بهره می‌برند و اکنون با گسترش اخبار منفی درخصوص شیوع کرونا، صنعت سینما و تئاتر نیز متحمل خسارات اقتصادی می‌شوند.
کرونا تجارت را در بستر بیماری گذاشت
ضررهای اقتصادی که ماحصل انتشار بیماری «کووید١٩» در کشور است، تنها این بخش‌ها را درگیر خود نکرده است و بسته‌شدن مرزهای زمینی غالب همسایگان و همچنین سختگیری‌های جدی در پرواز‌های تجاری، تجارت خارجی و روند صادرات و واردات کالاها را با مشکلات ویژه‌ای روبه‌رو کرده است، به نحوی که روند واردات برخی کالاها با مشکل مواجه و صادرات برخی کالاها نیز با توقف روبه‌رو شده است. این همه در شرایطی است که ایران حجم بالایی از تجارت را با کشورهای همسایه دارد و این اقدامات که مقدمه آغاز روندی برای محدودیت سفر و مبادلات ایران با کشورهای اندکی است که در شرایط تحریم تبادلاتی با آنها دارد، بدون شک بر اقتصاد شکننده ایران اثرگذار خواهد بود.
همه اینها درشرایطی است که موضوع تجارت میان ایران و چین دیگر مسأله جدی است که در پی شیوع ویروس کرونا آسیب جدی دیده است. آسیب‌هایی که چند وجه جدی دارند؛ یکی موضوع کاهش چشمگیر مواد خام و نیمه‌خام که عمده صادرات ایران به چین بوده است و دیگری محدودیت‌ها در صادرات و واردات به این شریک تجاری بسیار مهم کشورمان، شریکی که ٢٥درصد واردات و صادرات ایران به این کشور و از این کشور است.
ابتدای هفته صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد، شیوع ویروس کرونای جدید ۰.۱درصد از رشد اقتصاد جهان را کم می‌کند و همچنین احتمالا رشد اقتصاد چین را در سال‌جاری میلادی تا ٥,٦درصد کاهش می‌دهد. این موضوع که اقتصاد دوم جهان را این‌گونه درگیر خود کرده است، باید دید در برابر اقتصاد ناخوش ایران که در برابر فشارهای فزاینده تحریم‌ها و به تازگی قرارگرفتن در فهرست سیاه «افایتیاف»، چه نتایجی را از خود بر جای خواهد گذاشت.
شاید در رابطه با این شرایط صحبت‌های پدرام سلطانی، عضو پیشین هیأت‌رئیسه اتاق بازرگانی و تحلیلگر مسائل اقتصادی جان سخن را ادا کند، آنجا که او می‌گوید: «ما نه مانند چین اقتصادی قوی داریم، نه مقدورات بودجه‌ای دولت اجازه اتخاذ سیاست‌های انبساطی برای کمترکردن آسیب‌های اقتصادی بیماری را می‌دهد، نه توان ساخت بیمارستان ۱۰۰۰ تختخوابی در ۱۰روز را داریم، نه از امکانات آزمایشگاهی و درمانی مانند آن کشور برخورداریم و متأسفانه، نه سرمایه اجتماعی قابل مقایسه با چین را داریم. پس تنها راه ما جلوگیری از گسترده‌شدن بیماری با تصمیماتی قاطع و سریع است، وقت را از دست ندهیم.»