آنچه قبلا اعلام کرده بودند قرار بر این بود که عرضه خودرو در سامانه یکپارچه خودرو بسیار متنوع و چند برابر ظرفیت دوره‌های پیشین باشد و خودروسازان موظف بودند تمامی خودروهای سواری خود را در این سامانه یکپارچه عرضه کنند و هیچگونه استثنایی نیز برای تخصیص خودرو به مشتریان خارج از این سامانه وجود نداشت. پیرو ابلاغیه ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ رئیس جمهور درباره بهبود وضعیت صنعت خودروسازی کشور، سامانه یکپارچه تخصیص خودرو تحت نظارت سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان به منظور شفاف‌سازی فرآیند عرضه و تخصیص خودرو به مردم در تاریخ ۲۷ اردیبهشت آغاز به کار کرد و تا شهریور سال جاری نسبت به برگزاری سه دوره عرضه خودرو در این سامانه اقدام شد ولی دیگر فروشی در قالب سامانه یکپارچه نخواهیم داشت و شرکت‌های خودروساز از طریق سایت‌های فروش خود برای عرضه محصولات اقدام میکنند.
اخیرا منوچهر منطقی معاون صنایع حمل و نقل وزیر صمت اعلام کرد که در نیمه دوم امسال قرعه کشی بر مبنای ثبت نام در سامانه یکپارچه فروش خودرو نخواهد بود. در واقع از این پس، این سامانه به منظور نظارت سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بر تعداد فروش مجاز خودرو، تحویل به‌موقع خودرو توسط خودروسازان و همچنین اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی بهره برداری خواهد شد.ماموریت این سامانه این بود که در ۶ ماهه دوم امسال هرماه ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در آن عرضه شود ولی این موضوع با اعلام معاون وزات صمت منتقی و سامانه با شکست مواجه شد. بنظر میرسد با حذف این سامانه، فروش خودرو از مجرای فروش داخلی شرکت‌ها و یا بورس کالا انجام می‌پذیرد.
سامانه یکپارچه فروش خودرو علیرغم تمام انتقادات و ناکارآمدی‌های اثبات شده با تاکید و پافشاری وزارت صمت به کار خود ادامه داد و ۳ دوره فروش خودرو در آن برگزار شد و در اقدامی عجیب و غیرحرفه‌ای شرکت‌های خصوصی نیز ملزم به عرضه خودروهای خود در این سامانه شدند که به طور کلی مخالف اصول بازار آزاد است و مانع ایجاد رقابت و تضعیف بخش فروش شرکت‌ها میشد، از طرفی قیمت‌ها در بازار خودرو همچنان افزایشی بود زیرا سامانه نتوانسته مانع آن شود. پافشاری بر استفاده از این سامانه ناکارآمد در حالی بود که یکی از معاونان وزارت صمت صلاحیت فنی و ایمنی این سامانه را رد کرده بود.
طبق هدف‌گذاری وزارت صمت؛ تخصیص عادلانه خودرو، افزایش امکان دسترسی مصرف کنندگان به خودرو، ایجاد شفافیت و رویه واحد در عرضه برای همه خودروسازان، افزایش تنوع و حق انتخاب برای مصرف کنندگان در هر دوره عرضه، جرو مزایای سامانه یکپارچه تخصیص خودرو در راستای تنظیم بازار و ارتقای رضایت مصرف کنندگان عنوان شده بود ولی آیا واقعا چنین اتفاقی رخ داد؟
بر اساس این گزارش؛ نیمی از خودروهای عرضه‌شده در قالب فروش یکپارچه اخیر، در قالب طرح جوانی جمعیت، به مادران دارای دو فرزند و بیشتر (که تاریخ تولد فرزند دوم به بعد آنها نوزدهم آبان ۱۴۰۰ به بعد است) اختصاص می‌یافت. بنابراین برای محاسبه شانس ثبتنامکنندگان عادی، باید نصف خودروهای عرضه‌شده را ملاک قرار داد. حال سوال اینجاست؛ این سامانه چه تغییری در بازار خودرو ایجاد کرد؟ افزایش تولید خودرو طبق کدام منبع اعلام شد؟ این سامانه نه تنها بی اثر در بازار خودرو بود، بلکه ناکارآمد ترین راه حل مشکلات بازار خودرو در تعریف وجودی آن نهفته است.
بابک صدرایی؛ کارشناس خودرو با بیان اینکه موضوع اصلی این است که نیاز واقعی بازار چه تعداد خودرو است و چه تعداد عرضه میشود افزود: چنانچه عرضه و نیاز واقعی در کشور متعادل شود بازار خودرو نیز ثبات پیدا می‌کند، زمانیکه تورم در کشور بالا رفته و امنیت پولی نباشد مردم ترجیح میدهند که پول خود را به کالا تبدیل کنند و معمولا خودرو جزو کالاهایی است که طالب بیشتری دارد.
با اقتصاد دستوری نمیتوان بازار خودرو را کنترل کرد
وی ادامه داد: متاسفانه دولتمردان ما طی سال‌های متمادی با اقتصاد دستوری سعی کردند مداخله کنند و تصورشان این است که میتوانند با دستور، قیمت خودرو را کنترل کنند، با ایجاد یک سامانه و یا بردن خودرو به بورس نمیتوان قیمت‌ها را کنترل کرد به همین دلیل است که شاهد چنین وضعیت نابسامان و افزایش قیمت خودرو هستیم .
دولت در تصمیم‌گیری‌های کلان ناتوان است
این کارشناس خودرویی عنوان کرد: ما درگیر دولتی هستیم که در تصمیم‌گیری‌های کلان ناتوان است و به سمت تصمیم‌گیری‌های مقطعی و آزمون و خطا میرود. با این سیستم‌های کنترلی در طولانی میدت نمیتوان بازار را نگه‌داشت تنها مولفه برای تعادل بازار؛ عرضه و تقاصای واقعی است.صدرایی در پاسخ به اینکه آیا با حذف سامانه یکپارچه، قرعه‌کشی خودرو نیز حذف میشود یا نه؟ عنوان کرد: احتمال اینکه قرعه‌کشی حذف شود وجود دارد به ویژه خودروهایی مثل شاهین، تارا و دنا توربو و بخشی از خودروهای چینی که قیمت نسبتا بالاتری دارند و تقاضای زیادی ندارند. البته به نظر میرسد که شرکت‌های خودروسازی چنین کاری را انجام نمی‌دهند زیرا سبب متوقف شدن فروش‌شان میشود.
کشور درگیر اقتصاد تورمی است
وی با اشاره به اینکه بازار خودرو متاثر از بازار ارز است افزود: در پشت صحنه با یک اقتصاد سیاسی روبرو هستیم و هر اقدام درست یا نادرستی انجام دهیم بی‌ثبات خواهد ماند، به همین دلیل پارامترهای مختلف به سرعت میتواند متغیرها را در بازار تغییر دهد. ما شاهد این هستیم که علیرغم راه‌اندازی این سامانه تغییر چندانی در بازار مشاهده نکردیم زیرا با یک اقتصاد تورمی درگیر هستیم.
این کارشناس خودرو در بخش پایانی تاکید کرد: افراد یا مسئولینی که آمده و اظهار میکنند قیمت خودرو را میتوانند تا ۲۰-۱۵ درصد کاهش دهند نظرشان غیراصولی و غیرمنطقی است زیرا تورم بالایی را تجربه میکنیم و همه چیز همانند زنجیر به هم وصل است.در پایان؛ عمر کوتاه سامانه یکپارچه فروش خودرو و صحبت‌های معاونت وزیر صمت نشان از عدم موفقیت و تاثیرگذاری این سامانه در تنظیم وضعیت بازار خودرو داشته است و البته همچنان بر این موضوع تاکید دارند که عواملی دیگر مانند رشد تولید و تعادل در عرضه و تقاضای خودروها دلیل حذف این سامانه است. از سوی دیگر در اقدامی عجیب و غیرحرفه‌ای شرکت‌های خصوصی نیز ملزم به عرضه خودروهای خود در این سامانه شدند که به طور کلی مخالف اصول بازار آزاد است و مانع ایجاد رقابت و همچنین تضعیف بخش فروش شرکت‌ها میشود و شاهد این بودیم که قیمت‌ها در بازار خودرو همچنان افزایشی بود و این سامانه نتوانست مانع آن شود.
صفورا طالب زاده