بر اساس اطلاعاتی که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سایت خود منتشر کرده است؛ «تابستان امسال ازن -ازن آلاینده فصول گرم سال بر اثر احتراق ناقص خودروهای بنزین‌سوز، بخارات بنزین که از پمپ بنزین‌ها خارج می‌شوند از جمله ترکیبات NOX هستند که در ساعات اوج تابش خورشید با چند فرآیند شیمیایی تبدیل به ازن می‌شوند- ۱۷ روز هوای تهران را ناپاک کرده بود. ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون نیز ۹ روز هوای تهران را آلوده به خود کردند. شاخص آلایندگی ازن در روز ۱۸ تیرماه روی عدد ۱۶۲ مانده است. تنها روزی که هوای تهران برای تمام گروه‌ها ناسالم شناسایی شده است. افزایش آلاینده ازن از اواخر خرداد تا انتهای تابستان در سال جاری پیش‌بینی شده بود.»
همچنین براساس این اطلاعات تهران «در تابستان سال ۹۹ هم هوای پاک نداشته است. بر اساس داده‌های ایستگاه‌های کنترل کیفیت هوا، تهرانی‌ها در این تاریخ تنها ۵۶ روز هوای قابل قبول استشمام کردند. هوای تهران ۳۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس ثبت شده و تهران ۲ روز هوای ناسالم برای تمام گروه‌ها داشته است. میزان آلاینده ازن در هوا در ۲۹ تیرماه سال گذشته روی شاخص ۱۶۱ و یکم مرداد ماه ۱۵۱ ثبت شده است. ازن در تابستان ۹۹ هم آلاینده غالب بوده و ۳۶ روز هوای ناپاک برای شهروندان تهران ایجاد کرده است.»
البته حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، تابستان سال گذشته در گفت‌وگویی با فارس اعلام کرد که بررسی وضعیت آلایندگی هوا از ابتدای سال ۹۹ با سال ۹۸ و سال‌های قبلترش متفاوت بوده است و این مساله شاید خودش دلیلی برای تفاوت‌های آماری سامانه کنترل کیفیت هوای تهران باشد. او مدعی شد که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران روش تازه‌ای برای محاسبه و پایش هوای شهر در نظر گرفته است که بر این اساس روزهای ناسالم و ناپاک افزایش پیدا کردند: «با روش محاسباتی جدید آمار کاملاً متفاوت است و امسال ۱۵ روز هوای پاک داشته‌ایم و اگر همین روش برای سال گذشته در نظر گرفته شود سال ۹۸ پایتخت فقط ۴ روز هوای پاک داشته است. بنابر این، چون روش محاسبه تغییر کرده اعداد بالاتری را در کیفیت هوای تهران تجربه کرده‌ایم و شاخص‌های بالا تنها به دلیل سنجش‌های سختگیرانه است.»
شرایط آلودگی هوا در پاییز امسال و مهر ماه سال گذشته
مطابق با اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران؛ «تهران در ۳۰ روز مهر ماه، ۲۲ روز هوای قابل قبول داشته و ۸ روز هم هوا برای گروه‌های حساس ناسالم بوده است. کیفیت هوای پایتخت در نخستین هفته پاییز امسال، ۴ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس بود و ۳ روز هم در شرایط قابل قبول. همچنین از میان آلاینده‌ها ذرات کمتر از دو و نیم میکرون، سه روز و ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون هم در این بازه زمانی، یک روز هوای پایتخت را آلوده کردند.» همچنین در آبان ماه نیز تا امروز ۱۷ روز هوا در شرایط قابل قبول و ۱۰ روز ناسالم برای گروه‌های حساس بوده است. در آبان ماه سال جاری تا به امروز تهرانی‌ها هیچ هوای پاکی استنشاق نکرده‌اند. آلاینده غالب نیز ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بوده است.
اما داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در مهر سال ۹۹ نشان می‌دهد که «در این تاریخ هوای تهران ۲۱ روز در شرایط قابل قبول قرار داشته و ۹ روز هم برای گروه‌های حساس ناسالم بوده است. آلاینده غالب در روز‌هایی که هوا برای گروه‌های حساس ناسالم بود، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بود.»
وظیفه هر دستگاه در کاهش آلودگی هوای تهران
وزارت نفت در توزیع سوخت، کاهش آلایندگی منابع ساکن و مدیریت حمل و نقل و تقاضای سفر؛ وزارت نیرو در سوخت پاک، نوسازی خودورها، کاهش آلایندگی منابع ساکن و بازسازی و بهسازی نیروگاه‌ها؛ وزارت کشور و شهرداری‌ها در حوزه منابع ساکن، مدیریت حمل و نقل و تقاضای سفر و خودروهای در حال در حرکت و ایجاد زیرساخت‌های شهری؛ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حوزه منابع ساکن و سوخت پاک؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت در مبحث نوسازی خودروها، خودروهای در حال حرکت و منابع ساکن؛ سازمان حفاظت محیط زیست در نظارت بر سوخت، منابع ساکن، خودروهای درحال حرکت و پایش و پیش بینی هوا و آموزش و اطلاع رسانی؛ وزارت راه و شهرسازی در مدیریت حمل و نقل و تقاضای سفر؛ وزارت امور اقتصادی و دارایی (بیمه مرکزی) در کنترل آلایندگی خودروهای در حال حرکت؛ سازمان ملی استاندارد در کنترل آلایندگی منابع ساکن؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در فراهم کردن زیرساخت‌های شهری؛ سازمان صدا و سیما در آموزش و اطلاع رسانی؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آموزش و اطلاع رسانی و پایش و پیش بینی هوا و وزارت آموزش و پرورش در مبحث آموزش و اطلاع رسانی در قانون هوای پاک و برای کاهش آلودگی هوا نقش دارند، اما هیچکدام از دستگاه‌ها به وظایف خود عمل نمی‌کنند.
برخی از این دستگاه‌ها ضعف‌های قانون هوای پاک را توجیه ناکارآمدی خود عنوان می‌کنند، اما همانطور که بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا می‌گوید: هرچند قانون هوای پاک نواقصی دارد، اما اگر دستگاه‌ها همین قانون ناقص را هم اجرا می‌کردند، آلودگی هوا به این شدت نبود.او در دسته‌بندی خود فقط مازوت که این‌روز‌ها به عنوان منبع اصلی آلودگی هوا عنوان می‌شود را به عنوان علل آلودگی هوا عنوان نمی‌کند. به اعتقاد او نیروگاه‌ها ۱۲ درصد، خودروهای دیزلی ۳۳ درصد، صنایع ۱۷ درصد، خودروها ۱۴ درصد و موتورسیکلت ۱۰ درصد سهم دارند.
در نتیجه تمرکز نباید فقط بر روی یک منبع باشد و باید دستگاه‌ها در کاهش آلایندگی هر یک از آن‌ها گام بردارند، اتفاقی که نمی‌افتد و غصه پرتکرار آلودگی هوا هر سال با نسخه‌های یکسان ادامه پیدا می‌کند. موضوعی که با علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران نیز آن را در میان گذاشتیم؛ آن هم در شرایطی که شهرداری نتوانسته تعهدات خود را در توسعه حمل و نقل عمومی، نوسازی ناوگان و مدیریت ترافیکی شهر به درستی انجام دهد.نادعلی می‌گوید: طبعا آلودگی هوا موضوعی است که همه از آن لطمه می‌بینند، از یک خانم خانه‌دار گرفته تا یک مقام مسوول؛ نمی‌شود آن را تحمل کرد و کاری درباره آن نکرد. اما یک همکاری، همت عالی مرکب و مجتمع نیاز دارد؛ یعنی همه بخش‌های مختلف باید در کنار همدیگر قرار بگیرند. تا به امروز اقداماتی که انجام شده، خروجی و نتیجه‌ای نداشته است.
نادعلی اضافه می‌کند: در عین حال برخی پیش فرض‌ها هم قابل تفسیر است. اینکه تمام تقصیر‌ها گردن خودروها و منابع متحرک است نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. آلودگی فعلی هوای تهران با ضوابطی مثل طرح ترافیک قابل حل نیست. حتی اگر این فرض هم درست باشد سیاست‌های ما در خودروسازی، کیفیت خودروهای تولیدی وتعداد خودرو‌هایی که شماره می‌شوند نیز اثرگذار است.
سخنگوی شورای شهر تهران ادامه می‌دهد: همزمان منابع ثابت نیز اثر زیادی در آلوده شدن هوا دارند که نیاز به یک تعامل و تصمیم جدی بخش‌های دولتی و حاکمیتی به نفع مردم و خودمان است تا این صنایع از شهر خارج شوند. اگر همین دو اقدام هم به ثمر برسد به میزان قابل درکی آلودگی هوا کاهش پیدا می‌کند. اما این اقدامات با زدن یک دکمه به سرانجام نمی‌رسد، باید همه وظایف خود را انجام دهند. درعین حال خسارتی که به محیط‌زیست زدیم به سرعت جبران نخواهد شد. او همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا شهرداری اقدام جدی در این زمینه انجام نمی‌دهد و شورای شهر سکوت کرده است نیز می‌گوید: معاونت حمل و نقل کار خود را می‌کند. دغدغه اصلی شهر فقط آلودگی هوا نیست. خیلی چیز‌های دیگر هم هست، سال‌ها است در آغاز فصل سرما و بارندگی هوا، این شرایط ایجاد می‌شود. ما به همه چالش‌های شهر همزمان باید توجه کنیم.