البته مشکل تنها گرانی کاغذ و زینک نیست، بلکه واردات کاغذ و زینک هم به مشکل خورده و منجر به کمبودهای جدی شده است. در این میان اما وعده‌های مسوولان برای حل مشکل گرانی و کمبود کاغذ مطبوعات ادامه دارد. در این رابطه هر بار از معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد درباره وضعیت کاغذ مطبوعات می‌پرسیم، می‌گوید در دست بررسی است، جلسات تشکیل شده و به زودی ارز مورد نیاز به واردکنندگان تخصیص می‌یابد.
سال گذشته که ارز مورد نیاز برای واردات کاغذ تخصیص یافت، معلوم نشد این ارز به کدام گروه اختصاص یافته و برای واردات کدام کالا هزینه شده است و نتیجه این شد که مطبوعات سال پرهراس را با کمبود و گرانی کاغذ سپری کردند و بی‌تدبیری دولتمردان بسیاری از رسانه‌های کاغذی را به مرز تعطیلی کشاند. حال برای چندمین بار مسوولان مربوطه وعده دادند که قرار است واردکنندگان شناسایی شوند و ارز به آنها اختصاص یابد که این خود پروسه‌ای زمان‌بر است. بعد از اتمام این روند نیز ۶۰ روز طول می‌کشد تا ارز اختصاص یافته و واردات کاغذ صورت بگیرد.
مطبوعات مستقل کشورمان در ۱۸ ماه کرونایی دوران بسیار سختی را سپری کرده است، یک ماه تعطیلی به اجبار دولت، تعطیلی کسب‌و‌کارها و صنایع، در نتیجه قطع آگهی‌هایی که حیات مطبوعات به وجود آنها بستگی دارد و تورم و تحریم‌ها. اگرچه وزارت ارشاد وعده می‌دهد که مشکل واردات کاغذ را رفع می‌کند اما اگر به راستی تلاش کند و برای واردات کاغذ ارز اختصاص دهد نیز، قیمت کاغذ به گفته کارشناسان دو تا سه هزار تومان ارزان‌تر می‌شود.از سویی چرا معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد تاکنون اقدامی نکرده و اجازه داده مطبوعات دچار چنین شرایطی شوند و قیمت کاغذ روزنامه به کیلویی ۲۳ هزارتومان برسد؟
روند تخصیص ارز برای واردات کاغذ در حال انجام است
در همین حال معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد، می‌گوید: اقدامات لازم برای تخصیص ارز در حال انجام است اما این روند زمان‌بر است.محمد خدادی گفت: دولت به منظور تخصیص ارز برای واردات کاغذ مصوبه‌ای را در اواخر خردادماه و اوایل تیرماه به تصویب رسانده که به موجب آن به زودی ۲۰ میلیون دلار ارز برای واردات کاغذ تخصیص می‌یابد.او افزود: طی دوماه گذشته جلسات کارگروه کاغذ تشکیل شده و مسیر واردات کاغذ به نقطه‌ای رسیده که واردکنندگان کاغذ را شناسایی و از میان آنها انتخاب کنیم.
خدادی در ادامه بیان کرد: اکنون باید روال حقوقی، قانونی و اداری تخصیص ارز به واردکنندگان کاغذ طی شود. برای تخصیص ارز به واردکنندگانی که قرار است از ارز ۴۲۰۰ تومانی استفاده کنند دستورالعملی وجود دارد که اکنون هفت جلسه آن تشکیل شده و در مراحل پایانی نیز واردکنندگان کاغذی که ارز به آنها تخصیص می‌یابد انتخاب می‌شوند.او گفت: این جلسات در مراحل پایانی قرار دارند و پیش‌بینی می‌شود طی دو هفته آینده واردکنندگان مناسب انتخاب شوند. امیدواریم در مهرماه شاهد اجرایی شدن تخصیص ارز به واردات کاغذ باشیم.
خدادی در رابطه با اینکه این روال تخصیص ارز ادامه دارد یا خیر بیان کرد: فعلا در حال انجام مراحل اداری و قانونی برای تخصیص ارز به واردات کاغذ در سال جاری هستیم. برای سال آینده نیز، سال آتی تصمیم‌گیری می‌کنیم.او تاکید کرد: تمام اقدامات مورد نیاز برای تخصیص ارز به واردات کاغذ به صورت ضربتی انجام شده است و جلسات بی‌وقفه و به صورت متداوم تشکیل شدهاند اما تخصیص ارز هم مراحل اداری و قانونی دارد که باید طی شود اما تلاش می‌شود این روند در کوتاه‌ترین مدت ممکن طی شود.
معاون امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: تخصیص ارز به واردات کاغذ به زودی به نتیجه مطلوب خواهد رسید و تنها باید کارهای حقوقی آن انجام شود و جلسات مربوطه تشکیل شوند، پاکت‌ها به وزارت صمت تحویل داده شوند وهمکاری‌ها انجام شوند. در این میان همکاری بسیار خوبی میان وزارت صمت، بانک مرکزی، وزارت ارشاد و سازمان تعزیرات صورت گرفته است.
معادله چندمجهولی گرانی و کمبود کاغذ
«با این گرانی و کمبود کاغذ و زینک، رسانه‌های مکتوب با یک معادله چندمجهولی مواجه شدهاند که بزرگ‌ترین ریاضیدانان و اقتصاددان‌ها نیز از حل آن ناتوانند.» مهدی رحمانیان، مدیرمسوول روزنامه شرق نیز گفت: مهم‌ترین مساله برای رسانه‌های مکتوب، کاغذ است اما چندسالی است که به دلایلی مطبوعات دچار بحران شدهاند. یکی از این مسائل تحریم‌ها است و دیگری کرونا.تحریم‌ها موجب شده قیمت کاغذ و زینک به صورت نجومی افزایش یابد که دو مولفه بسیار مهم در حوزه رسانه‌های مکتوب هستند. قیمت کاغذ و زینک متاثر از قیمت ارز هستند و بر اثر تحریم قیمت ارزها به صورت ناگهانی افزایش یافته و اکنون با کمبود کاغذ و زینک نیز مواجه شده‌ایم.
کاهش واردات این دو کالا که دو عنصر حیاتی در عرصه رسانه مکتوب محسوب می‌شوند چند سالی است که روزنامه‌ها را با معضل مواجه کرده و از طرفی دیگر، گرانی کاغذ و زینک نیز گریبان‌گیر رسانه‌های مکتوب شده است.رحمانیان در ادامه بیان کرد: در ابتدای دولت دوازدهم قیمت کاغذ کیلویی دو هزار و ۷۰۰ تومان بود که بازهم گران بود اما چرخ اقتصاد می‌چرخید و بنگاه‌های اقتصادی فعال بودند و از طریق ارائه آگهی به رسانه‌ها کمک می‌کردند. در آن زمان وضعیت رسانه‌های مکتوب خوب بود و فضای دیجیتالی به صورت کنونی افزایش نیافته بود. اما بعدها تحریم‌های سنگین و فلج‌کننده موجب جهش قیمت کاغذ به پنج هزار تومان شد و تصورمان بر این بود که دیگر نمی‌شود رسانه‌داری کرد اما به تدریج خود را عادت دادیم و هزینه‌ها را مدیریت کردیم. او با اشاره به اینکه قیمت کاغذ در حال حاضر کیلویی ۲۳ هزار تومان است، گفت: قیمت کاغذ در حدود هزار درصد افزایش یافته است در صورتی که هزینه‌های دیگر نیز به همین نسبت بالا رفته و درآمدمان نیز به همین نسبت کاهش یافته است. با این وضعیت رسانه‌های مکتوب دچار یک معادله چندمجهولی شدهاند که بزرگ‌ترین ریاضیدانان و اقتصاددان‌ها نیز قادر به حل کردن آن نیستند.
مدیرمسوول روزنامه شرق با اشاره به اینکه نباید همه مشکلات اساسی مطبوعات را به دولت نسبت داد، بیان کرد: دولت بارها ابراز علاقه کرده که این مشکلات را حل کند اما از حمل این بار سنگین ناتوان بوده است. البته دولت به معنای عام مدنظر است و تفاوتی نمی‌کند که دولت روحانی باشد یا آقای رییسی یا هر دولت دیگری.رحمانیان بر این باور است که مسیر را اشتباه می‌رویم اما هیچ کسی نیست که بگوید آقای خلبان، آقای لوکوموتیوران و یا جناب راننده، مسیر را اشتباه می‌روید و با این وضعیت هرگز به مقصد نمی‌رسیم.او افزود: زمانی که مشکلات مطبوعات برعهده سیستم دولتی می‌افتد و امضایی طلایی حلال مشکلات می‌شود، خواسته یا ناخواسته فساد ایجاد می‌شود.
او با اشاره به ارز تخصیص داده شده به واردات کاغذ در سال گذشته بیان کرد: با تلاش‌های صنفی و همت آقای جهانگیری، معاون اول ریاست جمهوری به واردات کاغذ ارز تخصیص داده شد اما باید حقیقت سنجی کرد که چقدر از این ارز به کاغذ و مطبوعات اختصاص داده شده است. اگر ارز تخصیص یافته شده برای واردات کاغذ استفاده می‌شد، قسمتی از مشکلات مطبوعات در استفاده و تامین کاغذ مورد نیاز رفع می‌شد اما همین اتفاق هم رخ نداد. رحمانیان معتقد است که رسانه‌های کشور نیاز به آسیب شناسی دارند. او افزود: اکنون ۱۳ هزار رسانه در کشور داریم. در کجای دنیا چنین وضعیتی داریم؟ ۱۳ هزار رسانه برای ۸۰ میلیون مردمی که کمترین زمان ممکن را برای مطالعه صرف می‌کنند. همواره سرنی را از سر گشادش می‌زنیم. همان‌گونه که در دیگر حوزه‌های صنعتی نیز وضعیتی مشابه داریم. چندین کارخانه تولید ماکارونی داریم، چند کارخانه خودروسازی داریم آن هم در شرایطی که در خودروسازی برند معتبری در جهان نداریم. با این همه تعداد خودروهای تولیدی ایران چند برابر ژاپن است که در این صنعت نامدار است. در آخر نیز محصولی که تولید می‌شود ناموزون است.
دغدغه‌های مالی رسانه‌ها
مشکلات مالی موجب شده رسانه‌ها با دغدغه‌های مالی مواجه باشند و این امر آرامش را از آنها گرفته و نمی‌توانند بدون دغدغه و فشار مالی به فعالیت خود ادامه دهند. حسن حیدری، مدیرمسوول هفته‌نامه صنعت و توریسم گفت: باید به مطبوعات امکانات ارائه شود و به آنها اجازه دهند با آرامش به تولید و چاپ خبرها بپردازند و دغدغه فکری نداشته باشند. در حال حاضر مهم‌ترین دغدغه رسانه‌ها بحث مالی است و اگر مشکلات مالی داشته باشند نمی‌توانند به آسانی فعالیت کنند. روزنامه‌چی نباید نگران تهیه کاغذ باشد، باید بتواند با آرامش فکر کند، مطلب بنویسد تا خوشایند خواننده باشد. گرانی کاغذ و زینک و یارانه‌هایی که اختصاص می‌دهند مشکلات بسیاری را برای مطبوعات ایجاد کرده‌اند.او افزود: یارانه مطبوعات نیز یا باید قطع شود یا با معادله مناسبی ارائه شود. یک روزنامه باید ۱۲ صفحه باشد، هفته‌نامه باید ۱۶ صفحه باشد تا یارانه‌ای دریافت کند که ۱۰ درصد از حق چاپ را پوشش می‌دهد، تازه اگر این یارانه به آنها اختصاص یابد.
پیشنهاد همکاری روزنامه‌ها با شهرک‌های صنعتی
حیدری با اشاره به اینکه پیشنهادی را به آقای صالحی وزیر ارشاد سابق و حسین انتظامی، معاون اسبق مطبوعاتی وزارت ارشاد ارائه کرده بود بیان کرد: این پیشنهاد می‌تواند راهگشا باشد و دیگر نیازی به تخصیص یارانه نیست. طرحی که من نوشته بودم بر این اساس بود که از ۵۰۰ شهرک صنعتی، بیشتر آنها تعطیل است و با حداقل ظرفیت فعالیت می‌کنند. با کار حرفه‌ای می‌توانیم روزنامه‌ها را به شهرک‌های صنعتی ارتباط دهیم. او افزود: می‌توانیم برای مدت یک سال به کارخانه‌ها و کارگاه‌های شهرک‌های صنعتی پیشنهاد دهیم به روزنامه‌ها آگهی دهند اما پولی ندهند و پول آگهی‌ها را یک سال بعد بپردازند. در گذشته رسمی بود که اگر تیمی اسپانسر داشت و صورت وضعیت می‌شد اداره مالیات می‌پذیرفت. کارگاه‌های شهرک‌های صنعتی به روزنامه‌ها آگهی بدهند و فاکتورها را به اداره مالیات بدهند و سپس ۳۰ درصد از هزینه‌ها را به روزنامه‌ها بپردازند.
کارخانه‌ها مجددا به فعالیت می‌پردازند و اداره مالیات نیز در پایان سال با کسر هزینه‌ها مالیات را دریافت می‌کند. حیدری گفت: روزنامه‌ها آگهی می‌گیرند و دیگر هم نیازی به آگهی دولتی ندارند که فردی مانند آقای جهانگیری، معاون اول سابق رییس جمهوری جلوی آن آگهی‌ها را بگیرد. نیازی به یارانه هم ندارند که معلوم نیست با چه معیاری پرداخت می‌شود. بهتر است وزیر ارشاد این پیشنهاد را بررسی کرده و به مجلس ارائه دهد. برای اداره مالیات هم بهتر است، زمانی که کارگاه‌ها تعطیل باشند هیچ مالیاتی هم در کار نیست. حتی اگر ۳۰ درصد از کارگاه‌ها نیز فعالیت خود را آغاز کنند، مثبت است و مطبوعات هم زنده می‌شود. باید با مدل حرفه‌ای راهکار مشکلات مطبوعات را پیدا کنیم و گره این مشکل را نه به دست دولت که با کمک بخش خصوصی باز کنیم.
دولت ،تولید کاغذ را تعطیل کرد
اما نکته قابل‌تامل در این رابطه این است که تولیدکنندگان کاغذ بر این باورند دولت قرار بود به صنعت و تولید کمک کند اما با هدفمندی یارانه‌ها، صنعت را تعطیل کرده است. اکنون نیز تولید کاغذ روزنامه در داخل کشور مقرون به صرفه نیست و دونرخی شدن قیمت کاغذ نیز مشکلات بسیاری را برای رسانه‌ها ایجاد کرده است.سیدطاهر شبیری، کارشناس کاغذ گفت: مشکلی که سال‌هاست با آن درگیر شده‌ایم آن است که باید کاغذ مطبوعات را به طور کامل وارد کنیم و تولید آن به شدت کاهش یافته است.
او افزود: در سال ۸۵ زمانی که یارانه را از صنعت گرفتند و به مصرف‌کنندگان تخصیص دادند، قرار شد به صنعت کمک شود و با تسهیلات مالی اختصاص یافته، صنعت نوسازی شود و تعرفه واردات نیز طوری تعیین شود که به تولید کمک کند، اما آنچه رخ داد تولید را تعطیل کرد و به واردات کالا رونق داد. شبیری در ادامه بیان کرد: یارانه هدفمند و از صنعت گرفته شد و در اختیار وزارت ارشاد قرار گرفت اما به صنعت کمکی نشد. اکنون اوضاع طوری شده که تولید کاغذ روزنامه در صنایع چوب مازندران مقرون‌به‌صرفه نیست. تولید کاغذ وابسته به خمیر کاغذ است که وارداتی است و از برداشت چوب از جنگل‌ها نیز ممانعت شده است. او افزود: تخصیص ارز به واردات کاغذ نیز به گونه‌ای است که باید توسط دولت اولویت‌بندی شود، وزارت ارشاد باید تشخیص دهد کدام نشریه اولویت دارد. این روش ماندگار نیست. همین تفاوت نرخ ارز آزاد و دولتی برای نشریات موجب می‌شود بازار دلالی و واسطه‌گری رونق بگیرد. نشریه‌ها برای تامین سرمایه چاره‌ای ندارند به جز اینکه سهمیه کاغذ خود را بفروشند. شرایط تخصیص ارز و دونرخی‌شدن کاغذ هیچ کمکی به توسعه مطبوعات و رسانه‌ها نمی‌کند بلکه موجب افزایش دغدغه‌های مالی رسانه‌ها می‌شود.
با این تفاسیر حال رسانه‌های کاغذی اصلا خوب نیست و برای ادامه حیات نیازمند حمایت‌های هر چه سریع‌تر دولتمردان هستند. امید است تا با روی کار آمدن دولت سیزدهم مشکلات کمبود کاغذ سریع، فوری و انقلابی پیگیری و حل شود.