گفتنی است آزادسازی سهام عدالت و فروش مستقیم این سبد سهام در تابلوی اصلی معاملات بورس به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد نوسانات شدید در بازار سرمایه شناخته می‌شود که دست‌کم سه ماه به طول انجامید. با این حال کارشناسان بازار سهام بر این باورند که با ورود صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عرصه معاملات بلوکی سهام عدالت، نه تنها دارندگان این سبد سهام امکان معامله و دستیابی به نقدینگی خود را خواهند داشت بلکه بازار سرمایه نیز از نوساناتی مانند آنچه در تابستان امسال رخ داد، مصون خواهد ماند.
پس از شرایطی که از اواخر مردادماه امسال در بازار سهام ایجاد شد، شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار تصمیم گرفت برای حفاظت از دارایی سهامداران و کاهش التهاب بازار سرمایه فروش سهام عدالت را از تابلوی اصلی خارج کرده و به صورت بلوکی و یکجا امکان‌پذیر کند. با این حال این روش خریداران چندانی را جذب نکرد و در نهایت موفقیت‌آمیز نبود. در این میان افرادی که پیش تر از طریق بانک‌ها و کارگزاری‌ها اقدام به فروش سهام خود کرده بودند، همچنان برای دریافت مبالغ حاصل از فروش سهام عدالت، بلاتکلیف بودند. مجموعه این نابسامانی‌ها در آزادسازی معاملات سهام عدالت سبب شد تا خرید و فروش این سبد سهام موقتا متوقف شود. در همین حال سازمان بورس این امکان را فراهم کرد تا متقاضیان فروش سهام عدالت بتوانند سفارش خود را لغو کنند. هشتم آذرماه امسال حسین فهیمی- مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه- در خصوص آخرین وضعیت فروش سهام عدالت از سوی سهامداران گفته بود که بر اساس آخرین آمار، چهار میلیون و ۳۱ هزار نفر سفارش فروش سهام عدالت خود را تکمیل کرده‌اند و از این میزان، سه میلیون و ۲۳۶ هزار نفر مبلغ ۱۳ هزار و ۲۹۱ میلیارد تومان وجه خود را دریافت کرده و مابقی نیز در فرآیند فروش قرار دارند. وی در گفت‌وگو با مهر با اشاره به امکان‌پذیر شدن حذف سفارش فروش نیز افزوده بود: بر این اساس ۲۴۸ هزار نفر سفارش فروش خود را لغو کرده‌اند. به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به اجرای نحوه جدید معاملات سهام عدالت، سفارش گیری برای فروش آن نیز به سرعت آغاز شود. به ویژه آنکه با توجه به شرایط اقتصادی کشور، بسیاری از دارندگان این سبد سهام از اقشار متوسط و ضعیف جامعه، بی‌صبرانه در انتظار نقدشدن آن هستند.
تاسیس صندوق سهامی
بیست و هفتم آبان‌ماه سال جاری حسن قالیباف اصل به عنوان سخنگوی شورای‌عالی بورس از مصوبات این شورا مبنی بر افزایش سقف صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت خبر داد و گفت: مصوب شده است که حداقل ۵۰ درصد از مجموع ۲۰ درصد نصاب سهام این صندوق‌ها به سهام عدالت تخصیص یابد. اکنون معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس این مصوبه را تشریح کرده و از آغاز زودهنگام آن خبر داده است. محمدرضا معتمد درباره افرادی که تمایل دارند سهام عدالت خودشان را بفروشند، گفت: شورای‌عالی بورس دو مصوبه را تعیین و ابلاغ کرد که بر اساس آن صندوق‌های با درآمد ثابت که در حال حاضر می‌توانند تا ۲۰ درصد سبد سهام خودشان را به سهام اختصاص بدهند، باید تا ۵۰ درصد پرتفوی سهام صندوق را سهام عدالت بخرند. وی افزود: این افزایش سقف خرید سهام عدالت از سوی این صندوق‌ها باعث می‌شود همه سفارش‌های فروش سهام عدالت در سامانه‌ها خریداری شود. معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس همچنین در خصوص مصوبه دوم شورای‌عالی بورس برای گشایش فروش سفارش‌های سهام عدالت هم اعلام کرد : با توجه به ارزنده بودن سهام عدالت، صندوق‌های با درآمد ثابت درخواست داده‌اند تا یک صندوق سهامی تاسیس شود و منابع آن را نیز نهادهای مالی بازار سرمایه همانند تامین سرمایه‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها تامین کنند و سهم را بخرند. معتمد ادامه داد: با این حساب در هفته‌های آینده با این دو راهکار ایجاد شده ۵۰۰۰ میلیاد تومان سفارش فروش سهام عدالت انجام می‌شود.
ساز و کار فروش سهام عدالت در سامانه
معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس درباره ساز و کار فروش سهام عدالت در سامانه معاملات تصریح کرد: برای اینکه استراتژی و اطلاعات فروش سهام عدالت منتشر و افشا نشود، ابتدا همه درخواست‌های فروش تجمیع می‌شود و سپس از طریق یک کارگزاری در خارج از ساعات معاملات سهام عدالت به فروش می‌رسد و در نهایت منابع مالی آن به سمت کارگزاری‌های فروشنده واریز و تخصیص داده می‌شود تا به حساب سهامدار واریز شود. معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس همچنین با تکذیب شایعات مرتبط با عدم نیاز سهامداران سهام عدالت برای ثبت‌نام در سامانه سجام اعلام کرد: همه سهامداران سهام عدالت در روش مستقیم و غیرمستقیم باید در سامانه سجام ثبت‌نام کنند. معتمد در خصوص افزایش سرمایه شرکت‌های پرتفوی سهام عدالت نیز اظهار داشت: با مصوبه شورای‌عالی بورس، به مدت یک سال فرآیند آزادسازی سهام عدالت بر اساس آیین‌نامه تعیین شده و در این بازه زمانی، افزایش سرمایه هیچ کدام از ۳۶ شرکت سرمایه پذیر به گونه‌ای نخواهد بود که سهامداران مستقیم و غیر مستقیم ملزم به آورده نقدی باشند و این شرکت‌ها یا باید از محل سود انباشته، تجدید ارزیابی‌ها یا مطالبات افزایش سرمایه دهند و افزایش سرمایه از سهامداران سهام عدالت سلب نمی‌شود.
عرضه بلوکی و حفاظت از بازار
در همین باره مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه، تاکید می‌کند: اینکه قرار شده است صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت خرید و فروش سبد سهام عدالت را مدیریت کنند اتفاق مثبتی برای بازار و دارندگان سبد سهام است. او می‌افزاید: به علت نوساناتی که در بازار ایجاد شده بود و همچنین سرگردانی دارندگان سبد عدالت، این اجازه برای صندوق‌ها صادر شده و حتی آنان را ملزم کرده‌اند تا بخشی از خرید خود را به سبد سهام عدالت تخصیص دهند. صفاری تصریح می‌کند: آزادسازی ۶۰ درصد از سبد سهام سبب شد عموم دارندگان آن فروشنده شوند. او با اشاره به نوسانات ایجاد شده در بازار سرمایه در پی این آزادسازی بیان می‌کند: چنین نوساناتی طبیعی بود، اما اکنون همان گونه که مصوب شده است، باید تمهیداتی انجام شود که صندوق‌ها سبد سهام را به صورت یکجا بخرند؛ در این صورت توازن بازار هم حفظ می‌شود و فروشندگان نیز به نقدینگی مورد نیاز خود دست می‌یابند. با این حال این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: سهامداران این سبد باید توجه داشته باشند که سهام عدالت قرار نبود فروخته شود بلکه این سبد سهام به منزله یک محل پس انداز بود و قرار بود پس انداز کردن را بیاموزد؛ نه اینکه افراد به راحتی آن را بفروشند و هزینه زندگی را بپردازند.