آماری که وزیر اقتصاد از رشد اقتصادی کشور ارائه داد، نشان می‌دهد بخش کشاورزی بعد از رشد منفی در سال 97، اینک به رشد مثبت رسیده است. صاحبنظران بازگشت رشد به بخش کشاورزی را ناشی از حمایت‌های چند سال اخیر از بخش، افزایش بهره‌وری و شرایط آب و هوایی مطلوبتر، ارزیابی می‌کنند. تأثیر مثبت در رشد اقتصادی، افزایش تولید ناخالص داخلی و اشتغالزایی از اثرات رشد بخش کشاورزی در اقتصاد کشور است که در زمان تحریم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آمار جدید رشد 3 درصدی بخش کشاورزی از بهار تا تابستان را نشان می‌دهد. رشد بخش کشاورزی در فصل بهار 6.5 درصد بود و در فصل تابستان به 9.5 درصد افزایش یافت. رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی از منفی 1.5 درصد در سال 97 به مثبت 9.5 درصد در سه ماهه دوم امسال رسید. رشد اقتصادی بخش کشاورزی با تولید 125 میلیون تن محصول محقق شده است. بخش کشاورزی از نیمه دوم دهه 80 دچار آسیب و مخاطره زیادی شد، به‌طوری که واردات جای تولید را گرفت و رشد بخش منفی شد. مهم‌ترین آسیبی که به کشاورزی در آن سال‌ها رسید از دست رفتن خودکفایی گندم و وابستگی دوباره به واردات بود. کاهش تولید و افزایش واردات رشد بخش کشاورزی را در سال ۱۳۸۷ به منفی ۲۳ درصد رساند. اما نگاهی به آمار رشد کشاورزی از سال 92 نشان می‌دهد رشد این بخش در چند سال اخیر مثبت بوده است. یکی از سیاست‌های اصلی دولت از زمان شروع به کار تغییر شرایط بخش کشاورزی بود. با این سیاست تراز تجاری بخش کشاورزی به تدریج در حال مثبت شدن است.
از نگاه کارشناسان اقتصادی، کشاورزی در زمان تحریم، از نظر تولید اهمیت بالایی در رشد اقتصادی دارد. چون این بخش کمترین وابستگی را به خارج دارد. بنابراین توجه به رشد کشاورزی نقش مهمی در کاهش وابستگی بویژه وابستگی غذایی در کشور دارد. امنیت غذایی اولویت نخست امنیت در تمام کشورها است. به این ترتیب اهمیت بخش کشاورزی در زمان تحریم برای تأمین امنیت غذایی بسیار بیشتر می‌شود.
اشتغالزایی
از طرف دیگر با توجه به اینکه زنجیره کشاورزی از تولید تا توزیع بستر گسترده ای را ایجاد می‌کند، افزایش تولید و رشد کشاورزی، در نهایت اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم را به‌دنبال دارد. البته کارشناسان بیشترین اشتغالزایی در این بخش را اشتغالزایی غیرمستقیم و وابسته به صنایع جانبی مانند صنایع تبدیلی و صنعت فرآوری می‌دانند.
رشد بخش کشاورزی؛ از بهره‌وری تا سرمایه‌گذاری (عباس کشاورز- سرپرست وزارت جهاد کشاورزی)
رشد بخش کشاورزی در 3 ماهه دوم سال 98 مربوط به رشد بهره‌وری، تولید، سرمایه‌گذاری در طرح 550 هزار هکتاری خوزستان و عملکرد مثبت در بخش آب در سامانه‌های مرزی در غرب کشور است. نقش افزایش بارش‌ها نیز در رشد بخش کشاورزی قابل کتمان نیست. رشد بارش‌ها افزایش تولید برنج بویژه در خوزستان را به‌دنبال داشت، که رشد بی‌نظیری دارد. امسال پیش‌بینی تولید در بخش کشاورزی 125 میلیون تن است و تحقق آن در دسترس است. رشد بخش کشاورزی، اشتغالزایی به‌دنبال دارد. تنها یک مورد از اشتغالزایی در بخش کشاورزی را مثال می‌زنم و آن اشتغالزایی در بخش گلخانه ای است. امسال 3200 هکتار گلخانه در کشور به بهره‌برداری رسیده است که به‌طور متوسط هر هکتار گلخانه 10 نفر اشتغالزایی ثابت دارد. در کل وضعیت کشاورزی خوب است. تولید گوشت قرمز و گوشت مرغ رو به افزایش است. کاهش قیمت گوشت قرمز کاملاً محسوس است. قیمت مرغ نیز کاهشی شده که نشان از فزونی تولید است.
تولید میوه، سبزی و صیفی نیز رو به افزایش است. با توجه به اینکه بازار شب عید و افزایش تقاضا در پیش است، تأمین مواد غذایی بدون مشکل ادامه دارد. تشکل‌ها و تعاونی‌ها در تأمین نیازهای مردم بویژه تأمین میوه شب عید فعالیت مهمی دارند. اتحادیه‌های تولید مرکبات نیز از افزایش تولید خبر داده‌اند. سال گذشته قیمت گوشت مرغ در این ایام تا هر کیلو 14 هزار تومان افزایش یافت اما امسال قیمت آن هر کیلو 12500 تومان است. البته این قیمت به ضرر تولیدکنندگان است. برای جبران ضرر تولیدکنندگان روزانه 700 تا 800 تن مرغ را با قیمت تنظیم بازاری از تولیدکنندگان خریداری می‌کنیم و به ذخایر استراتژیک می‌افزاییم. به نظر ما به‌عنوان متولی تولید، قیمت 12900 تومان برای هر کیلو مرغ به نفع تولیدکنندگان است. افزایش تولید در کشور به خاطر حمایت از تولیدکنندگان در سال‌های گذشته، بهره‌وری آب، تأمین نهاده‌ها و عوامل تولید، شرایط آب و هوایی رخ داده است. این نکته را هم باید متذکر شوم که حمایت درست، جامع و هدفمند از مصرف‌کننده به پایداری رشد تولید کمک می‌کند. در مجموع ذخایر استراتژیک، نهاده‌های دام و طیور و محصولات اساسی به حدکافی تأمین شده و نگرانی برای شب عید نداریم. در زمینه گوشت قرمز و مرغ، قیمت‌ها نسبت به سال گذشته کاهش داشته و ما باید به بازار ورود کنیم تا از تولیدکنندگان مرغ حمایت کنیم. سیب و پرتقال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، بیش از سال‌های گذشته تدارک دیده شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
بارش‌های جوی را نباید نادیده گرفت( مجتبی پالوج -عضو مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی)
ذات بخش کشاورزی تولید است. بیشترین تولید ما در این بخش تولید محصولات زراعی و باغی است. 125 میلیون تن تولید برآوردهای نزدیک به واقعیت برای سال 98 در بخش کشاورزی است که 86 میلیون تن از آن تولیدات زراعی است. بیشترین تولید زراعی نیز مربوط به نیمه نخست سال است و در زمستان تولید زراعی در بیشتر مناطق محدود می‌شود. گزارش فصلی رشد اقتصادی در بخش کشاورزی همواره رشد مناسبی بوده است. طوری که می‌توان گفت کشاورزی جور بخش‌های دیگر را کشیده است و باعث می‌شود رشد کلان اقتصاد مثبت باشد. این نشان از توانمندی، ظرفیت و پتانسیل‌های بالای بخش کشاورزی است که باید در تمامی مباحث برنامه‌ریزی و سیاستگذاری به آن توجه شود. قطعاً بارش‌ها در رشد اخیر بخش کشاورزی تأثیر داشت. بخش کشاورزی از نهاده آب یا بارش تأثیر بسیار زیادی می گیرد. امسال، سال آبی بسیار خوبی داشتیم. در استان خوزستان بارش باعث شد تولید قابل توجهی در برنج داشته باشیم.امسال بیش از 4.5 میلیون تن شلتوک تولید کردیم که در تاریخ کشاورزی کشور بی‌سابقه است. افزایش تولید ناشی از وجود آب بارش‌ها است که دانش، تکنولوژی، فناوری و بحث‌های ترویجی نیز در کنار آن بوده است. وقتی قائل به این هستیم اشتغال تابع تولید است، با افزایش تولید قطعاً زنجیره کسب و کار رونق پیدا می‌کند و اشتغال مستقیم و اشتغال تبعی آن هم بیشتر خواهد شد. زمانی که تولید افزایش می‌یابد، شبکه حمل و نقل، شبکه فرآوری، صنایع تبدیلی، فروش و ارزش افزوده نیز رشد می‌کند وکسب و کار افزایش می‌یابد. امسال در هیچ محصولی رشد تولید منفی نیست. فقط تولید نیشکر به‌خاطر سیل، کاهش اندکی داشت اما در همه محصولات دیگر افزایش تولید داریم. 125 میلیون تن تولید رقم قابل توجهی است. ادامه رشد تولید برنامه کشور است که اگر شرایط فنی، مدیریتی ترویجی، دانشی نیز به کمک آن بیاید رشد تولید تداوم خواهد داشت.
صنایع تبدیلی نقش مؤثری در رشد بخش کشاورزی دارد
علی کیانی راد (رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی)
در زمان تحریم، رشد بخش کشاورزی وابستگی به خارج را کم می‌کند. با توجه به کاهش درآمدهای ارزی قطعاً کاهش وابستگی به خارج در جلوگیری از بدتر شدن شرایط اقتصادی اهمیت بالایی دارد. ارزش افزوده بخش کشاورزی را باید در دو بخش ببینیم؛ یک قسمت مربوط به ارزش افزوده در تولید مواد خام است که ظرفیت محدودی دارد و سهم ارزش افزوده این بخش در تولید ناخالص داخلی اندک است. اما بخش دیگر مربوط به ارزش افزوده تولیدات صنایع تبدیلی، فرآوری شده و جانبی است که ارزش افزوده این بخش در تولید ناخالص داخلی بسیار بالا است. سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی از 10 تا 33 درصد از تولیدات خام تا تولیدات جانبی تغییر می‌کند. اشتغالزایی در بخش کشاورزی بالاست. هر چه تولید بیشتر باشد قطعاً اشتغالزایی بیشتر است. کسب و کارهای پیش از تولید تا پس از تولید و کسب و کارهای محصول نهایی در بخش کشاورزی است. در واقع حمایت از کسب و کارهای پسین و پیشین آثار بیشتری در رشد بخش کشاورزی و رشد اقتصادی دارد.
رشد صادرات باعث رشد بخش کشاورزی شد( علی رضوانی زاده-فعال اقتصادی)
بخش کشاورزی هیچ وقت در رکود نبوده است. مهم‌ترین عامل آن نیز این بوده که 90 درصد تولید در بخش کشاورزی مردمی و در دست بخش خصوصی است. در تولید کشاورزی دولت کمترین مداخله را دارد. اگر این مداخله را به‌طور مثال با ورود دولت به تولید خودرو، تولیدات معدنی و صنعتی مقایسه کنیم متوجه می‌شویم در آن بخش‌ها مشکلات بیشتر است اما در تولیدات بخش کشاورزی این مشکلات کمترین نمود دارد. در زمان تحریم، دیپلماسی اقتصادی مردمی و بخش خصوصی موفق عمل کرده و عملاً دورزدن تحریم‌ها را رقم زده است. اهمیت بخش کشاورزی در مردمی بودن اقتصاد آن است. با توجه به اینکه در رشد بخش کشاورزی صادرات نیز رونق گرفته است. واقعیت این است که افزایش نرخ ارز، صادرات را رونق داده است. در بحث صادرات، پیوستن به اوراسیا بسیار به رونق آن کمک کرده است. هر چند وزارت صمت در این زمینه عملکرد خوبی ندارد اما رشد تولید کشاورزی زمینه خوبی برای صادرات فراهم کرده است. اشتغالزایی مزیت دیگر رشد اقتصادی است. اشتغالزایی دانش آموختگان حوزه کشاورزی، عملیاتی کردن مشاغل خانگی و روستایی از مزیت‌های رشد تولید کشاورزی است. هر‌جا اقتصاد مردمی است توفیقات بیشتری دارد این توفیقات در زمان تحریم بیشتر نمایان می‌شود.
4 نکته گزارش
1- عباس کشاورز: در مجموع ذخایر استراتژیک، نهاده‌های دام و طیور و محصولات اساسی به حدکافی تأمین شده و نگرانی برای شب عید نداریم.
2- مجتبی پالوج: افزایش تولید ناشی از وجود آب بارش‌ها است که دانش، تکنولوژی، فناوری و بحث‌های ترویجی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
3- علی کیانی راد: حمایت از کسب و کارهای پسین و پیشین آثار بیشتری در رشد بخش کشاورزی و رشد اقتصادی دارد.
4- علی رضوانی زاده: واقعیت این است که افزایش نرخ ارز صادرات را رونق داده است. در بحث صادرات، پیوستن به اوراسیا بسیار به رونق آن کمک کرده است.