یکی از مفاهیمی که چند سالی است در حوزه محیط زیست شکل گرفته و در ادبیات محیط زیستی جای خود را باز کرده موضوع توسعه ساخت و بهره برداری از اکوپارک‌ها است.

مفهوم اکوپارک چیست؟

اکوپارک محیطی است که در آن فالیت‌های تفریحی، همگام با شناسایی و چگونگی برخورد با مسائل زیست محیطی از جنبه‌های گوناگون آموزشی همگانی صورت می‌گیرد.

فرضیه اصلی طراحی اکوپارک فراهم آوردن پشتوانه‌های اقتصادی، علمی و زیست محیطی مناسب برای آموزشی عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح محیط زیست است.

اگر قرار باشد مفهوم اکوپارک را کمی دقیق‌تر بدانیم باید بگوییم اکو پارک مکانی است که به دقت طراحی شده به نحوی که با دارا بودن جدیدترین امکانات، قادر به نگهداری از محیط زیست طبیعی است.

این در حالی است که وجود اکوپارک‌ها در هر شهری نشانگر اصول توسعه پایدار بوده و به ایجاد و پایداری و تداوم محیط زیست کمک کند.

همچنین به لحاظ اکولوژیکی (هم از نظر ساختاری و هم از نظر عملکردی) پایدار بوده و به منظور کاهش اثرات مخرب زیست محیطی بر محیط‌های حساس و بهبود استفاده از منابع طبیعی طراحی می‌شود.

دره فرحزاد موقعیتی مناسب برای تبدیل به اکوپارک

حالا که مفهوم اکوپارک مشخص شد خوب است به این نکته توجه شود که یکی از نقاطی که در تهران پتانسیل تبدیل شدن به اکوپارک را دارد جایی نیست جز دره فرحزاد.

دره فرحزاد از بخش‌های خوش آب و هوای شمال تهران به حساب می‌آید که مابین مناطق ۲ و ۵ شهرداری تهران واقع شده‌است.

بین محله های پونک و سعادت آباد دره ای قرار دارد که رودخانهٔ پونک در آن جاریست. این دره «دره فرحزاد» نامیده می‌شود که از شمال غرب تهران در دامنه جنوبی ارتفاعات البرز قرار گرفته‌است.

در اطراف فرحزاد در غرب پونک و کن در شرق، محلهٔ سعادت آباد و در جنوب شرقی آن محلهٔ شهرک غرب واقع شده‌است. این دره دارای طبیعت متنوع و زیبایی است که از مبدأ کوهستان تا عمق بافت شهر به طول ۱۰ کیلومتر نفوذ می‌کند.

فرحزاد محلی برای تجمع معتادان و افراد بی خانمان

هرچند که دره فرحزاد نه تنها از حیث محیط زیست دارای گونه های غنی و پوشش گیاهی مناسب است بلکه از نظر جاذبه گردشگری نیز دارای محبوبیتی خاص است.

اما امروز آنچه از دره فرحزاد به جا مانده محلی است که عده‌ای از افراد معتاد و بی خانمان در آن ساکن شده و از سوی دیگر زباله‌ها در آن ریخته می‌شود.

همه اینها باعث شده است تا فرحزاد امروز نشاط قبلی را نداشته باشد و هر روز اخباری متفاوت از دستگیری و پاکسازی این محل از وجود معتادان به گوش برسد.

برگزاری جلسه برای تبدیل فرحزاد به «اکوپارک»

اما به تازگی نشستی در منطقه 2 شهرداری تهران با حضور معاون خدمات شهری و محیط زیست، معاون فنی و عمرانی، معاون امور اجتماعی و فرهنگی برگزار شد.

امیر ناصر هراتی معاون خدمات شهری و محیط زیست منطقه 2 در این جلسه با تاکید بر لزوم بهسازی وضعیت رود دره فرحزاد گفت: به منظور بهبود وضعیت رود دره فرحزاد و جلوگیری از تخلیه زباله و نخاله در این محل توسط برخی شهروندان و وجود معتادین، مدیریت شهری منطقه تبدیل رود دره فرحزاد را به یک پارک اکولوژی و تفرجگاه زیست محیطی در دستور کار خود قرار داد.

وی با بیان اینکه اکو پارکها ترکیبی از منظر طبیعی و منظر فرهنگی هستند افزود: پارک های اکولوژی به مثابه اکو سیستم شهری به شمار می آیند که در آنها فضای جمعی با رویکرد اکولوژیکی طراحی می شوند و عواملی از جمله افزایش تعاملات اجتماعی هدفمند در راستای آموزش مستقیم و غیر مستقیم و ارایه راهکارهای حفاظت از محیط زیست چهارچوب اصلی آنها را تشکیل می دهد.

هراتی افزود: مدیریت شهری منطقه 2 با اجرای این طرح سعی بر آن دارد تا با علاوه بر بهبود وضعیت رود دره فرحزاد و پاکسازی آن با جمع آوری زباله و  نخاله و معتادین، بستر مناسبی برای ایجاد فضاهای شهری سالم، پویا و سرزنده ایجاد کند و با افزایش سرانه فضای سبز و تفرجگاه های شهری نیاز شهروندان را بیش از پیش پاسخ دهد.

در ساخت اکوپارک‌ها باید نگاه زیست محیطی حاکم باشد

شینا انصاری مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در خصوص ساخت اکوپارک‌ها و تفاوت آن با پارکهای معمولی گفت: پردیسان هم به عنوان یک اکوپارک شناخته می‌شود.

در ساخت اکوپارک‌ها رویکردهای محیط زیستی بیشتر بر سایر رویکردها غلبه دارد. یعنی هم در بحث نگهداری آن و هم بحث کاربری‌ها تلاش می‌شود تا رویکرد محیط زیستی غالب باشد.

برای مثال در پارک پردیسان ما تنوع گونه های گیاهی را داریم و بخشی هم برای نگهداری گونه های حیات وحش  وجود دارد. اکوپارک ها در واقع مدیریت بهینه عوامل، عناصر و توان بالقوه موجود، در حال حاضر و در آینده هست. مدیریتی که بر پایه محیط زیست ایجاد می شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا اکوپارکها ساخته می شوند یا نقاطی هستند که از پیش ساخته شده و تنها حفاظت می‌شوند گفت: نیاز نیست حتما جایی از پیش دارای گونه های گیاهی باشد و بعد آن را اکوپارک بنامیم بلکه می شود بر اساس قابلیت های موجود و کاربری های متنوع و مفید، اینگونه فضاهای زیست محیطی و تفرجی را در شهر برای حرکت در جهت توسعه پایدار شهری ایجاد کرد.

انصاری درخصوص اینکه مناطق کویری هم می‌تواند اکوپارک تلقی شود یا خیر گفت: اتفاقا یکی از مواردی که در گذشته در مورد پروژه های توسعه ای فرضا ایجاد شهرک های صنعتی مطرح می شد این بود که ایجاد این پروژه ها در کویر بلامانع است در حالیکه اکوسیستم کویری هم از جمله اکوسیستم های آسیب پذیر و شکننده است و محل زیست گونه های منحصر به فرد مختلف جانوری و گیاهی هست

آغاز عملیات احداث اکو پارک در رود دره فرحزاد

حالا تنها به فاصله چند روز از برگزاری این جلسه و تصمیم گیری برای تبدیل فرحزاد به اکوپارک خبرهای خوبی از این دره اسرار آمیز به گوش می‌رسد.

براساس اطلاعات به دست آمده به منظور توسعه سرانه فضای سبز شهری و استفاده مناسب و بهبود وضعیت رود دره فرحزاد، عملیات احداث پارک اکولوژی رود دره فرحزاد آغاز شد.

قرار است در مرحله نخست اجرای این طرح، پاکسازی این روده از نخاله های تخلیه شده و زباله های موجود در آن در دستور کار قرار گرفته و به همراه آن جمع آوری معتادینی که در دره فرحزاد سکنی گزیده و تمایلی به استفاده از گرمخانه‌های شهرداری ندارند عملیاتی شد.

به گفته مسؤولان شهرداری منطقه 2 احداث اکو پارک فرحزاد به کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از این محیط کمک قابل توجهی خواهد کرد.

همچنین این اکو پارک علاوه بر حفظ محیط ریست، افزایش سرانه فضای سبز شهروندان، کاهش آسیب های اجتماعی، توسعه فضاهای گردشگری منطقه  و... فضایی مناسب برای پر کردن اوقات فراغت شهروندان در دل طبیعت با ورزش و تفریح را فراهم می آورد.