تورم میانگین در کشور به بالاترین سطح بیست و پنج ساله خود رسیده است. برخی تحلیلگران، این شاخص (تورم میانگین) را یکی از مهمترین متغیرهای ارزیابی تورمِ کشور قلمداد می‌کنند.طریق محاسبه شاخص مورد اشاره به این شکل است که میانگین  شاخص قیمت مصرف‌کننده  در ۱۲ ماه منتهی به هر مقطع با همین رقم در موقعیت مشابه خود در سال گذشته مقایسه می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون در سه مقطع این متغیر اوج گرفته و سه بیشینه را در این مدت به ثبت رسانده است.

سه رکورد مهم تورم در ۲۰ سال اخیر

بررسی داده‌های تورم میانگین در نقاط شهری کشور نشان می‌دهد ابتدا در پایان تابستان ۹۸ اولین خیز بلند تورمی در کشور رقم خورده و سپس با اندکی فروکش در میانه تابستان ۱۴۰۰ دومین بیشینه نسبی در این شاخص به چشم می‌خورد.در ادامه حذف  ارز ترجیحی  از برخی کالاها و در ماه‌های اخیر نیز رشد نرخ دلار موجب شده تا سومین  جهش تورمی  این دهه به ثبت برسد و در ابتدای زمستان امسال مرز ۴۶ درصد را لمس کند.بررسی رشد  شاخص قیمت مصرف‌کننده  می‌تواند در دو بخش کالا و خدمات ارزیابی شود. در همین رابطه در بخش کالاها، سه دسته مهم وجود دارد: کالاهای بادوام، بی‌دوام و کم‌دوام.

طبق تعریف، کالاهایی که دوام بیشتری از حیث مصرف دارند کالاهای بادوام هستند و پس از آن کالاهای کم‌دوام و در رده آخر کالاهای بی‌دوام قرار دارند که زودتر از سایرین مصرف می‌شوند. از مثال‌های دسته سوم می‌توان به خوراکی‌ها اشاره کرد.در همین رابطه داده‌های مرکز آمار یک نکته مهم را در خصوص رکوردزنی تورم میانگین در این مقطع در مقایسه با دو ماکزیمم ثبت‌شده دیگر در این سال‌ها در بر دارد. شهریور ۱۳۹۸ که تورم میانگین به قله خود رسید، تورم کالاهای بادوام در کانال ۸۰ درصد بوده و تورم میانگین در کالاهای کم‌دوام و بی‌دوام در رده‌های پایین‌تر قرار داشتند. از سوی دیگر تورم خدمات هم در مرز ۲۱ درصد رقم خورده بود. به بیان دیگر عمده رشد تورم در پایان تابستان ۱۳۹۸، از سمت کالاهای بادوام بوده که اساسا ناشی از رشد نرخ ارز در مقاطع قبلی بوده است. در نهایت هم تورم میانگین برابر با ۴۲٫۷ درصد به ثبت رسید.

در شهریور ۱۴۰۰ نیز اتفاقی شببه به تابستان دو سال قبلش رقم خورد؛ یعنی تورم کالاهای بادوام آنقدر رشد کرد تا از مرز ۸۰ درصد بالاتر رفت و در نهایت تورم میانگین را در آن زمان به سطح ۴۵ درصد رساند. در آن مقطع هنوز  تورم خوراکی‌ها  در کشور به نسبت سایر بخش‌ها پایین‌تر بود و فشار تورمی از سمت کالاهای بادوام به مراتب بیشتر بود. در شاخه خدمات هم تورم هنوز پایین‌تر از مرز ۳۰ درصد قرار داشت. این در حالی است که اکنون ترکیب افزایش تورم در کشور به‌هم خورده و رکورد مهمی ثبت شده است.

ترکیب جدید افزایش تورم در کشور

در سال جاری هنوز رشد کالاهای بادوام به دایره افزایش قیمت‌ها نرسیده است. با این حال، تورم میانگین به ۴۶٫۳ درصد رسیده و در بالاترین قله خود از ابتدای سال ۷۴ تا کنون قرار دارد.این اتفاق در بیست و پنج سال گذشته بی‌سابقه بوده است، اما عمده تورم این‌بار از سمت کالاهای بی‌دوام و خدمات بوده و تورم کالاهای بادوام در سطح پایین‌تری قرار داشته است.در داده‌های مرکز آمار در این مقطع مشاهده می‌شود تورم کالاهای بی‌دوام برابر با ۵۶٫۳ درصد بوده که از دو قله قبلی بالاتر است. تورم خدمات هم با ثبت ۳۵ درصد بالاتر از دو بیشینه سال‌های اخیر بوده که نشان از رشد بیشتر قیمت‌ها از این دو مسیر داشته است.این درحالی است که در دی‌ماه امسال تورم کالاهای بادوام برابر با ۳۶ درصد بوده و از نصف تورم ثبت‌شده در مقاطع قبلی نیز پایین‌تر بوده است.

برخی کارشناسان با تکیه بر این اتفاق، تورم مقطع اخیر را خشن‌تر از سال‌های قبل می‌دانند؛ چراکه کالاهای بی‌دوام بیشتر اشاره به خوراکی‌ها دارد و وقتی تورم در این حوزه بالا می‌رود نشان از رشد بیشتر قیمت‌ها در سبد خوراکی‌ها دارد؛ موضوعی که فشار رشد قیمت بر طبقات پایین‌تر درآمدی در کشور را بیشتر از دو قله قبل و حتی در بیشترین سطح بیست و پنج ساله قرار داده است. در همین رابطه اکنون تورم میانگین خوراکی‌ها در نقاط شهری کشور تقریبا ۶۵ درصد بوده و در بالاترین سطح سال‌های گذشته ایستاده است.