براین اساس در راستای اجرای ردیف یک بند د- احکام تنظیمی تبصره ۱۶- تسهیلات تکلیفی قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، آمار مقدماتی تسهیلات و تعهدات کلان در پایان اسفندماه سال ۱۴۰۰ مطابق بند یاد شده منتشر شد. طبق این تکلیف قانونی انتشار این اطلاعات به صورت فصلی بوده و طبعاً باید در تیرماه سال جاری منتشر شود بنابراین به منظور شفاف‌سازی هرچه بیشتر اطلاعات و آمار؛ این امر از ماه جاری در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است.

علاوه براین، به استناد فصل اول ماده یک بند ۱-۸- آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات کلان موضوع بخشنامه شماره ۹۲/۲۴۲۵۵۳ مورخ ۱۳۹۲/۰۸/۱۶، تسهیلات و تعهدات کلان: «به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات اعطایی/ایجاد شده به/برای هر ذینفع واحد که میزان آن حداقل معادل ۱۰ درصد سرمایه پایه مؤسسه اعتباری باشد.»، اطلاق می‌‌شود.

تاکنون اطلاعات از ۱۴ بانک دریافت شده و بتدریج همزمان با دریافت اطلاعات از سایر بانک‌ها جدول مربوطه کامل‌تر می‌شود. بانک‌های رفاه کارگران، سامان، سپه، قرض‌الحسنه رسالت، قرض‌الحسنه مهر ایران، کارآفرین، کشاورزی، گردشگری، ملت، تجارت، پست بانک، پاسارگاد، مشترک ایران و ونزوئلا و اقتصاد نوین جزو بانک‌هایی هستند که بدهکاران بزرگ بانکی‌ آنها توسط بانک مرکزی منتشر شد.

بررسی اعداد و ارقام نشان می‌‌دهد که هرچند مطالبات معوق بانکی ریشه درسال‌های دور دارد، اما در ۱۰ سال اخیر بخصوص در دوره فعالیت دولت‌های یازدهم و دوازدهم بدهی شرکت‌ها به شبکه بانکی شتاب گرفته است. دراین مقطع نبود نظارت‌های کامل و کارآمد ازسوی نهاد ناظر یعنی بانک مرکزی و عدم اجرای دقیق آیین نامه‌های مربوطه مهمترین دلایل رشد قابل توجه بدهی شرکت‌ها به شبکه بانکی است. این درحالی است که افزایش مطالبات شبکه بانکی باعث می‌‌شود تا بخشی از منابع آنها از دسترس خارج شود و تأثیر منفی بر قدرت تسهیلات‌دهی آنها داشته باشد.

 درواقع به جای اینکه با بازپرداخت و بازگشت تسهیلات پرداخت شده متقاضیان دیگری بخصوص در بخش تولیدی کشور از تسهیلات بانکی بهره‌مند شوند، بدهکار ماندن این شرکت‌ها موجب عدم بهره‌مندی بخش دیگری از اقتصاد شده است. در همین راستا چند روز پس از انتشار لیست بدهکاران بانکی از سوی بانک‌ها، وزیر امور اقتصادی و دارایی از مراجعه تعدادی از ابربدهکاران به بانک‌ها برای بازپرداخت بدهی خود خبرداد که خبر خوبی برای نظام بانکی و اقتصاد کلان ایران محسوب می‌‌شود.

 632 هزار میلیارد تومان تسهیلات

برپایه اطلاعات ارائه شده از سوی بانک مرکزی درمجموع تسهیلات و تعهداتی که از سوی ۱۴ بانک یاد شده پرداخت و ضمانت شده است، به ۶۳۲ هزار میلیارد تومان می‌‌رسد که ۵۶۹ هزار میلیارد تومان از این رقم تسهیلات و ۶۳ هزار میلیارد تومان تعهدات بوده است. در میان ابربدهکاران نام شرکت‌های بزرگی درکنار شرکت‌های کوچک و کمتر شناخته شده قرار دارد. در همین راستا بررسی آمار و اطلاعات ارائه شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که ۵۰ شرکت بزرگ‌تر در مجموع ۴۹۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات و تعهدات دریافت کرده‌اند. این درحالی است که این رقم برای ۱۰ شرکت اول ۳۱۷ هزار میلیارد تومان شامل تسهیلات و تعهدات است. بدین ترتیب ۵۰ شرکت بیش از ۷۷ درصد از تسهیلات و تعهدات کلان را به خود اختصاص داده‌اند. این سهم برای ۱۰ شرکت بزرگ و نخست نیز به ۵۰ درصد می‌‌رسد.

 10 ابربدهکار بزرگ

درمیان ابربدهکارانی که بانک مرکزی نام و میزان بدهی آنها را منتشر کرده است، ۱۰ شرکت به تنهایی نیمی از تسهیلات را دریافت کرده‌اند. درمیان آنها سازمان تأمین اجتماعی با بدهی ۸۸ هزار و ۳۷۵ میلیارد تومان تسهیلات در رتبه نخست ابربدهکاران قرار گرفته است. پس از آن نام شرکت مادرتخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه یا میدکو وابسته به بانک پاسارگاد در جایگاه دوم دیده می‌‌شود. این شرکت نیز در مجموع تسهیلات و تعهدات کلانی که دریافت کرده به ۷۳ هزار و ۹۱۸ میلیارد تومان می‌‌رسد که از این رقم بیش از ۶۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات است. صنایع پتروشیمی خلیج فارس سومین بدهکار بزرگ درمیان ۱۴ بانک اعلام شده است. مجموع تسهیلات و تعهدات این شرکت ۳۶ هزار و ۳۸۲ میلیارد تومان است که ۲۷ هزار میلیارد تومان آن تسهیلات بوده است.

شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران نیز با ۳۲ هزار و ۹۸۱ میلیارد تومان تسهیلات مقام چهارم را درمیان ابربدهکاران بانکی به خود اختصاص داده است. همچنین رتبه پنجم به گسترش انرژی پاسارگاد اختصاص دارد که جمع تسهیلات و تعهدات آن به ۲۸ هزار و ۸۴۷ میلیارد تومان می‌‌رسد. خودروسازی مدیران ابربدهکار بعدی است که در جایگاه ششم نشسته است. این شرکت با ۱۲ هزار و ۶۳۵ میلیارد تومان تسهیلات در این جایگاه قرار گرفته است. ارزش آفرینان پاسارگاد نیز با ۱۱ هزار و ۹۷۶ میلیارد تومان که بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان آن تسهیلات است در رتبه هفتم این جدول دیده می‌‌شود. همچنین معدنی و صنعتی گل‌گهر با مجموع ۱۱ هزار و ۲۲۸ میلیارد تومان تسهیلات و تعهدات که ۷٫۹ هزار میلیارد تومان آن تسهیلات بوده، در جایگاه بعدی قرار گرفته است.

فولاد مبارکه اصفهان نیز بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات و تعهدات از ۱۴ بانک اعلام شده دریافت کرده که باعث شده تا نهمین شرکت بزرگ بدهکار دراین مقطع باشد. شرکت ایران خودرو هم با ۱۰ هزار و ۲۵۶ میلیارد تومان که ۶٫۹ هزار میلیارد تومان آن را تسهیلات تشکیل می‌‌دهد، دهمین شرکت بزرگ بدهکار به شبکه بانکی محسوب می‌‌شود.