برخی فعالان بازار سرمایه این امر را ناشی از نگاه قلکی دولتها به بورس می دانند و تاکید دارند که اساسا نگاه هیج دولتی در ایران، «بورس دوست» نبوده است: “دولت همان سیاست قدیمی خود را به‌کار گرفته که در آن طرحی را ارائه می‌کند و اگر کسی اعتراض نکرد آن را تایید و تصویب می‌کند. اما اگر به آن اعتراض کردند، بسته را کمی تعدیل می‌کند؛ به عبارتی در واقع بازار را به مرگ می‌گیرد تا به تب راضی شود”. اینروزها هرچند کمی رنگ سبز چاشنی بازار سرمایه شده؛ اما فعالان بازار آن را پایدار نمی دانند؛

عظیم ثابت کارشناس بازار سرمایه، بورس ایران را یک بورس بومی‌شده می‌داند و اظهار می‌کند: ما بر اساس استاندارد‌های دنیا کار نکردیم و یا کم کار کرده‌ایم. اگر قرار است بورس ما توسعه یابد باید از بورس‌های موفق دنیا الگوبرداری کنیم. گرچه ملاحظاتی در خصوص بحث‌های تطابق با مسائل شریعت داریم که خوشبختانه سازمان بورس دارای کمیته فقهی است که می‌تواند در استانداردسازی یک سری موارد کمک بسیاری کند. مثل کشور‌های مسلمانی که استاندارد‌سازی کرده‌اند از جمله ترکیه، اندونزی، مالزی و… تا بتوانیم ما هم الگوبرداری را با ساختار‌های دینی خودمان تطبیق بدهیم.

کارشناس بازار سرمایه با اشاره به راه‌اندازی بورس تهران از سال ۱۳۴۶ عنوان می‌کند: در واقع شروع مجدد بورس در سال ۱۳۶۸ بود که تاکنون حدود ۳۲ سال از آن می‌گذرد. قطعا طی این سال‌ها اتفاقات خوبی در بورس افتاده است از جمله اینکه نهاد‌سازی و ابزار‌سازی شده و ارزش معاملات رشد کرده است. همچنین نمادهای بیشتری در بورس جذب شده‌اند و برای دولت و بسیاری از شرکت‌ها از طریق بورس تامین مالی صورت گرفته است. او می‌افزاید: بورس از جنبه‌های مختلف رشد کرده که جای مباهات دارد. اما به نظر من هنوز هم با یک بورس استاندارد و پیشرفته فاصله زیادی داریم و امیدواریم که بتوانیم زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. این کارشناس بازار سرمایه بخشی از مشکلات بازار سرمایه طی این سال‌ها را به تحریم‌ها مربوط می‌داند و علت بخشی دیگر را در عدم ارتباط بورس ایران با بورس‌های پیشرفته دنیا جست‌وجو می‌کند که سبب شده است بازار سرمایه ایران از توسعه و رشد آنها بی‌نصیب بماند.

او تاکید می‌کند: هنوز هم به محض اینکه معاملات بورس خوب می‌شود، بلافاصله سیستم‌ها هنگ می‌کنند. بورس سال گذشته به خصوص در دو ماه تیر و مرداد رشد زیادی کرد اما ما مشکل سامانه معاملاتی را داشتیم که باعث شد معاملات بازار به دو نیمه اول و دوم تقسیم شود. در این حالت در نیمه دوم خیلی از سهم‌ها رشد بی‌رویه داشتند که به ریزش بورس دامن زدند؛ اگر ما ساختار معاملاتی خوبی داشتیم شاید این اتفاقات نمی‌افتاد؛ در بورس‌های موفق دنیا صبح و عصر و حدودا روزی هفت ساعت معامله انجام می‌شود ولی ما برای چهار ساعت زمان هم دچار مشکل هستیم.

مافیاهایی که چنبره زده اند!

یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز معتقد است: که نبود برنامه در یک کشور توسط دولت‌ها باعث می‌شود مافیاهایی که در جاهای خوب اقتصادی کشور چنبره زده‌اند، بیشترین نفع و سود را ببرند. رضا حسینی قطب‌‌آبادی افزود: در بحث بورس هم دولت قبلی یک‌سری اقداماتی انجام داد که باعث ضرر و زیان به مردم شد و این دولت هم برنامه‌ای برای بورس ندارد! این نماینده مجلس اظهار کرد: بورس اصلا برای خود دولت هم تعریف نشده است و نمی‌داند بورس چیست و می‌خواهد چه بکند.

حسینی‌قطب‌آبادی اظهار کرد: همه دنیا می‌آیند از محل تجمیع سرمایه‌های مردمی و سرمایه‌گذاران برای پیشبرد امور زیربنایی کشورشان استفاده می‌کنند که هم به سهام‌دار عایدی می‌رسد و هم برای کشور خوب است. اما ما اینجا می‌بینیم که مردم با هر دلیل و انگیزه‌ای زندگی خود را فروخته‌اند و در بورس سرمایه‌گذاری کردند اما نه خود دولت عُرضه استفاده کردن داشت و نه مردم توانستند سود ببرند و دولت سرمایه‌های آنان را هم به باد داد و موجب نارضایتی، ورشکستگی، اختلافات اجتماعی و خانوادگی آنان شد.

 این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در مورد برنامه‌های اقتصادی دولت، اظهار کرد: در حال حاضر من برنامه‌ای برای بورس نمی‌بینم که دولت بخواهد نه تنها از ظرفیت بورس بلکه از سایر ظرفیت‌های اقتصادی کشور استفاده کند. همچنین بودجه تنظیم شده برای سال ۱۴۰۱ هم نشان می‌دهد که در سال آینده مردم باید شاهد تورم و افزایش قیمت‌ها باشند و من فکر می‌کنم آنقدر فشارها بر مردم زیاد شود که بحث بورس یادشان برود. وی در پاسخ به این پرسش که نقش مجلس در این وضعیت چیست، مطرح کرد: مجلس نقش نظارتی و قانونگذاری دارد و باید از ابزار خود، از تذکر و طرح سوال گرفته تا استیضاح، در این راستا استفاده کند. تذکرات داده می‌شود اما متاسفانه طرح سوالات در نیمه راه خنثی می‌شود و ناکام می‌ماند. حسینی‌قطب‌آبادی عنوان کرد: در مورد استیضاح هم که اصلا اجازه انجامش را نمی‌دهند و به اشکال گوناگون ما را تحت فشار و لابی‌های مختلف قرار می‌دهند که نه بتوانیم استیضاحی را به نتیجه برسانیم و نه کاری را در جهت دفاع از حق و حقوق مردم انجام دهیم.

وی افزود: از آن طرف دولت اعلام می‌کند ما با مجلس هماهنگ و همراه هستیم اما من کاملا آن را کذب می‌دانم. اصلا چنین نیست و دولت تاکنون هیچ هماهنگی با مجلس در هیچ زمینه‌ای نداشته است. این نماینده مجلس ادامه داد: از سوی دیگر هم رییس مجلس به دلیل رعایت برخی جوانب، سکوت اختیار می‌کند یا در این موضوع که مجلس و دولت هماهنگ هستند، تنها شعارش را می‌دهد. بنابراین این مجلس است که سنگ زیرین آسیاب شده است. همه فشار‌ها روی مجلس است و مردم و اصناف مختلف همه خواسته‌هایشان را به ما نمایندگان می‌گویند و ما دائم باید صدای مردم و اهانت‌های برخی افراد را بشنویم به دلیل اینکه دولت کارش را بلد نیست و برنامه‌ای ندارد.

دولتمردان «بورس ‌دوست» نیستند

مهدی سماواتی، کارشناس و فعال بازار سرمایه، با اشاره به مصوبات دولت برای حمایت از بورس می گوید: به‌نظر می‌رسد دولت همان سیاست قدیمی خود را به‌کار گرفته که در آن طرحی را ارائه می‌کند و اگر کسی اعتراض نکرد آن را تایید و تصویب می‌کند. اما اگر به آن اعتراض کردند، بسته را کمی تعدیل می‌کند؛ به عبارتی در واقع بازار را به مرگ می‌گیرد تا به تب راضی شود. وی رشدهای اخیر بورس را ناشی از هیجانات معامله‌گران دانست و تصریح کرد: با نگاهی به حجم معاملات می‌توان فهمید که مثبت‌های بازار دستوری بود. در کل امیدی وجود ندارد که این رشد پایدار باشد و اتفاقات مثبتی در بازار رخ دهد. تا وقتی این بسته‌ها اجرایی نشوند، بازار واکنشی به آن‌ها نشان نخواهد داد.

 این کارشناس بورس در ادامه گفت: موضوع بورس فراتر از این بسته‌های حمایتی است. دولت کسری بودجه دارد و از هر جایی که بتواند کسری خود را تامین می‌کند. حال اگر سازمان و بخش مربوطه به این موضوع اعتراضی کرد، کمی تعدیل انجام می‌دهد اما در کل این موضوع برقرار است. وی افزود: مشخص نیست که این بسته‌های حمایتی چه پشتوانه‌ای دارند و کسری بودجه حاصل از آن‌ها به چه شکل جبران خواهد شد. اگر قرار باشد که دوباره مردم جبران این کسری بودجه را تقبل کنند، که تنها خودمان را گول زده‌ایم. لطفا دوستان قبل از ارائه این بسته‌ها توضیح دهند که چگونه می‌خواهند کسری بودجه ناشی از آن‌ها را جبران کنند؟ سماواتی تاکید کرد: اساسا نگاه هیج دولتی در ایران، «بورس دوست» نیست. یادمان نرفته است که در سال ۹۳ بخش بزرگی نماینده‌ها مجلس، بورس را قمارخانه خطاب می‌کردند و این نگاه عوض نشده است. اقتصاد بورس محور، باید اقتصادی سرمایه‌ای باشد اما اقتصاد ایران سوبسیدی و پوپولیستی است.