شواهد موجود حاکی از رضایت عموم جامعه از ایجاد و افزایش تعداد این فروشگاهها در مناطق مختلف شهرها و حتی شهرستان‌ها است. چرا که امروزه فروشگاههای زنجیرهای ضمن اینکه تناسب بیشتری با سبک زندگی مدرن و شهری دارند، در عین حال منجر به صرفه‌جویی در وقت و هزینه مشتریانی می‌شوند که این فروشگاهها را برای خرید و تامین مایحتاج روزمره خود انتخاب می‌کنند.
صرفه اقتصادی، دلیل استقبال از فروشگاههای بزرگ
در واقع با توجه به اینکه امروزه مردم به دلیل مشغله بسیار و کمبود وقت این امکان را ندارند که مانند گذشته برای خرید مایحتاج خود به مغازههای مختلف مراجعه کنند، لذا شرایط ایجاب میکند تا به دنبال فروشگاه‌هایی باشند که نیازهای آنها را یکباره و یکجا برآورده می‌سازد و آنها را از مراجعه به سایر مغازه‌ها بی‌نیاز میکند.
مزایای خرید از فروشگاههای زنجیرهای
فروشگاههای زنجیرهای به دلیل تنوع بالای محصولات، دسترسی آسان به مایحتاج روزمره شامل مواد خوراکی، مواد شوینده و بهداشتی و حتی ابزار و وسایل، مردم را بیشتر به سمت خرید از این مراکز هدایت میکند. این در حالی است که سوپرمارکت از نظر دامنه کالاهای تجاری، کوچک‌تر و محدودتر از فروشگاه زنجیرهای است و مردم برای خرید هر کدام از این مایحتاج، باید به یک مغازه جداگانه مراجعه کنند. یکی دیگر از مزیت‌های فروشگاه زنجیرهای در مقایسه با سوپرمارکت، وجود تخفیفات همیشگی است که در حجم بالای خرید مبلغ قابل توجهی خواهد بود؛ اما دلیل ارائه این تخفیفات از سوی فروشگاههای زنجیرهای چیست؟
فعالان این حوزه در پاسخ به این پرسش می‌گویند: از آنجا که در فروشگاههای زنجیرهای، کالاها و محصولات بدون دخالت واسطه‌ها و به طور مستقیم از دفتر مرکزی تهیه می‌شوند، آنها می‌توانند به طرق مختلف اقدام به سرشکن کردن هزینه‌های خود کنند و منابع مالی عایدی از این طریق را به صورت تخفیف‌های دوره‌ای روی بعضی از کالاهای پرمصرف ارائه دهند. در حالی که در سوپرمارکت‌های قدیمی به دلیل شیوه تامین منابع، این امکان برای مغازه‌دار وجود ندارد و همین مساله به عاملی برای تشویق مشتریان برای خرید از فروشگاههای زنجیرهای منجر می‌شود.
بر این اساس، مزیت دیگر فروشگاههای زنجیرهای امکان بهره‌مندی مشتریان از مزایای خریدهای بیشتر از این مجموعه‌ها است. به طوری که آنها به هر میزان خرید از این فروشگاهها، می‌توانند از مزایایی نظیر کارت‌های تخفیف، شرکت در قرعه‌‌کشی، خریدهای بیشتر یا تخفیفات بالاتر بهره‌مند شوند. امتیاز دیگر فروشگاههای زنجیرهای، کنترل کیفی محصولات توسط متخصصان است که با انجام آزمایش‌های مربوطه می‌توانند سلامت محصولات را تایید کنند. این بررسی‌های کارشناسی، تولیدکنندگان را وادار میکند که نسبت به ارتقای سطح کیفیت و استاندارد محصولات تولیدی خود اقدام کنند.
یکی دیگر از مزایای فروشگاههای زنجیرهای، به روز بودن محصولات است و به دلیل تنوع بالای مشتریان مراجعه‌کننده، افراد می‌توانند با طیف وسیعی از محصولات روبه‌رو شوند که این امکان در سوپرمارکت فراهم نیست.در عین حال با توجه به اینکه بسیاری از این فروشگاهها به فضای بازی کودک مجهز هستند، با خرید از فروشگاههای زنجیرهای امکان تفریح برای کودکان فراهم می‌شود. سایر امکانات رفاهی گسترده شامل پارکینگ، سیستم تهویه مناسب در فصول تابستان و زمستان، وجود دوربین‌های مداربسته، وجود قفسه‌بندی‌های مناسب و بخش‌بندی و تابلوهای راهنما از جمله دیگر مزایایی هستند که منجر به پیروزی این فروشگاهها در رقابت با سوپرمارکت‌ها می‌شوند.
پاسخگویی سریع به نیاز مشتریان
در این میان در فروشگاه زنجیرهای کار مشتریان به صورت روان و بدون معطلی انجام می‌شود. در این فروشگاهها به دلیل تخصصی شدن امور، هر نیروی انسانی به انجام کاری مشغول است. پاسخگویی به سوالات مشتریان در حین خرید، مسوولیت صندوق پرداخت، نگهبانی و حراست، رسیدگی به امور مشتریان توسط نیروهای مختلف انجام می‌گیرد؛ در حالی که در سوپرمارکت صاحب مغازه باید به تنهایی از پس همه این نقش‌ها بربیاید که گاهی نمی‌تواند به سرعت پاسخگوی همه مشتریان باشد و این به معنی اتلاف وقتی بیشتر آنها است. در عین حال بارها مشاهده شده که افراد امکان پیدا کردن جای پارک مناسب برای پارک خودروی خود را ندارند و درنهایت از خرید از سوپرمارکت منصرف می‌شوند.
وجود این مزیت‌ها به عنوان نیازهای اساسی زندگی مدرن امروز، کافی است تا خرید از فروشگاههای زنجیرهای را به عنوان یک اولویت برای مردم تبدیل و انگیزه بیشتری را برای خرید از آنها در بین مشتریان ایجاد کند.
سنگ‌اندازی در مسیر توسعه
در این میان اگرچه طی سال‌های اخیر روند ایجاد و توسعه فروشگاههای زنجیرهای رو به رشد بوده است، اما وجود برخی مسائل مانع از توسعه قابل توجه این فروشگاهها در کشور شده است. به طوری که در مقایسه با دیگر کشورها، در ایران به دلیل حاکم بودن فضای کسب و کار سنتی، جایگاه این فروشگاهها آن‌طور که باید توسعه پیدا نکرده است.در کنار مهیا نبودن بسترهای لازم برای توسعه فروشگاههای زنجیرهای، حتی سنگ‌اندازی‌هایی در مسیر فعالیت آنها وجود دارد. به طور نمونه به‌رغم استقبال بالای مردم برای خرید از فروشگاههای زنجیرهای، اما این فروشگاهها متهم به کم فروشی و گرانفروشی می‌شوند.بنا به ادعای منتقدان، فروشگاههای زنجیرهای با تبانی تولیدکنندگان وزن کالا را کمتر کرده و با درج قیمت بالاتر روی کالا، آن را با تخفیف به مصرف‌‌کننده عرضه می‌کنند که این رویه مصداق بارز گرانفروشی و کم فروشی است.
اتهام بی اساس کمفروشی و گرانفروشی
این اتهام در حالی به فروشگاههای زنجیرهای وارد می‌شود که با کمی تامل در می‌یابیم حتی اگر فروشگاههای زنجیرهای قصد گرانفروشی و کمفروشی داشته باشند؛ از سوی دیگر تولیدکننده‌ای که طی سال‌ها زحمت و تلاش کالای خود را به برند تبدیل کرده، این ریسک را به جان نمی‌خرد که محبوبیت خود را در بین طرفداران و مصرف‌‌کنندگان خود از دست بدهد. از طرفی، حتی اگر تولیدکننده این ریسک را بپذیرد و اقدام به انجام این کار کند، نهادهای ناظر پس از مدتی متوجه قضیه خواهند شد و این ضربه بزرگی برای اعتبار فروشگاه زنجیرهای و تولیدکنندگان است.
علاوه بر این، باید توجه داشت که فروشگاههای زنجیرهای از شفافیت مالی بالایی برخوردارند؛ به طوری که این فروشگاهها مالیات خود را به طور معمول پرداخت می‌کنند، کالای قاچاق به این فروشگاهها ورود نمی‌‌کند و تمام زنجیره توزیع آن کاملا مشخص و ثبت شده و قابل ردیابی است؛ بنابراین گرانفروشی و تبانی با تولیدکننده از سوی فروشگاههای زنجیرهای منطقی به نظر نمی‌رسد.
از همین رو فعالان این صنعت می‌گویند: بر خلاف خرده فروشی‌ها، فروشگاههای زنجیرهای در حجم‌های بسیار بالا خرید می‌کنند و از سوی دیگر واسطه‌ها برای این فروشگاهها حذف شده‌اند؛ بنابراین فروشگاههای زنجیرهای با کاهش حاشیه سود خود و ارائه تخفیف، رفاه و رضایت مشتری را در نظر می‌گیرند و در بلندمدت حاشیه سود کاهش یافته، با افزایش تمایل مشتریان به خرید از این فروشگاهها جبران خواهد شد. ضمن اینکه با توجه به تعداد بالای فروشگاههای زنجیرهای رقابت بالایی میان آنها برای جذب مشتریان شکل گرفته است و همین مساله اتهام‌های مطرح شده به آنها را با تردید روبه‌رو می‌سازد، چراکه اولا در فضای رقابتی میان این فروشگاهها، گرانفروشی و کمفروشی اصلا منطقی نیست و منجر به از دست رفتن سهم بازار این فروشگاهها و نابودی کسب‌وکار آنها خواهد شد. دوم اینکه در شرایط کنونی فروشگاههای زنجیرهای برای افزایش سهم خود از بازار، به شدت به دنبال ارائه نازل‌ترین قیمت‌ها هستند تا بازار خود را حفظ کنند، نه اینکه به دنبال گرانفروشی باشند.
فروشگاههای زنجیرهای اجبارنه انتخاب
درمجموع اگرچه یکی از نقدهایی که به این فروشگاهها وارد می‌شود، این است که با توسعه فعالیت فروشگاههای زنجیرهای، سوپرمارکت‌های کوچک توان رقابت با آنها را از دست خواهند داد و چراغ کسب و کار آنها خاموش می‌شود، اما نباید فراموش کرد که اصولا مردم همچنان برای خریدهای کوچک همچنان به سوپرمارکت‌ها مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر هرچند ممکن است با فعالیت فروشگاههای زنجیرهای، کسب و کار تعدادی از افراد از رونق بیفتد، اما درمقابل، امکان اشتغال‌زایی برای تعداد بیشتری از افراد در این فروشگاهها فراهم خواهد شد.
در عین حال، برای حرکت در مسیر رونق اقتصادی، چاره‌ای جز این نداریم که مانند دیگر کشورهای پیشرفته در مسیر توسعه فروشگاههای زنجیرهای و همسو با این جریان حرکت کنیم و دست از تعصبات سنتی در این بخش برداریم تا متناسب با نیاز روز شهروندان حرکت کنیم و پاسخگوی این نیاز باشیم. چرا که امروز به دلیل تغییر شرایط زندگی، سبک و سیاق فعالیت مغازههای قدیمی جوابگوی نیازهای شهروندان نیست.
امروز در کشوری مانند ژاپن ۹۰درصد، در کشورهای اروپایی ۶۰ تا ۸۰درصد و در آمریکا ۸۵درصد فروشگاهها به صورت زنجیرهای اداره می‌شوند و این میزان در ایران تنها حدود ۱۰درصد است، بنابراین با توجه به مزایای متعدد فعالیت و توسعه فروشگاههای زنجیرهای که خدمات بهتر و متنوعی را به مشتریان خود عرضه و زمینه اشتغال جوانان زیادی را نیز فراهم کرده‌اند، نباید با اتهامات بی‌اساس در روند فعالیت این فروشگاهها خللی ایجاد کرد. به هر حال ما ناچاریم به سمت توسعه فروشگاههای زنجیرهای حرکت کنیم و به عقیده کارشناسان برای جلوگیری از بیکاری افراد شاغل در بخش سوپرمارکت‌ها به مرور باید بسترهای لازم فراهم شود تا صاحبان این مشاغل شغل خود را عوض کنند یا با فروشگاههای بزرگ ادغام شوند.