جمعیت گروه سنی بالای ۵۰ سال در کشور مطابق گفته سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا ، ۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است که حدود ۳ میلیون و ۹۲۰ هزار نفر از آنها واکسن نزده‌اند. این عدد بی‌تردید با احتساب گروه‌های سنی پایین‌تر از ۵۰ سال – شامل برخی اقشار و مشاغل و همچنین مردم عادی در برخی مناطق خاص کشور- بیشتر هم می‌شود. این در حالی است که کرونای دلتا در کشور طغیان کرده و در هفته‌های اخیر، روزانه بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ کشته به جای گذاشته است. البته پرهیز از تزریق واکسن فقط مختص ایران نیست و در سایر کشورهای دنیا نیز گروه‌هایی هستند که در برابر برنامه واکسیناسیون عمومی کرونا مقاومت می‌کنند. در ایران اما به‌دلیل دسترسی نداشتن به واکسن کافی و سرعت نه چندان بالای واکسیناسیون، همچنان گروه‌های زیادی در صف هستند و به همین دلیل هنوز مسئله مخالفان واکسن به‌عنوان یک معضل یا دغدغه مطرح نشده است.
این وضع اما دیر نخواهد پایید و احتمالا با فراخوان همه گروه‌های سنی، سیاستگذاران بهداشت و درمان، باید برای اقناع چند میلیون نفری که مایل به تزریق واکسن کرونا نیستند، فکری کنند. مسئولان وزارت بهداشت درباره چرایی این مسئله پاسخی ندارند و می‌گویند که تحقیق جامعی در این‌باره نداشته‌اند چرا که فعلا درگیر واکسیناسیون متقاضیان هستند. در گزارشی میدانی با برخی افرادی که به‌رغم نوبتشان برای دریافت واکسن مراجعه نکرده‌اند صحبت و دلایل آنها را دسته‌بندی کردیم که در ادامه می‌خوانید:
بی‌اعتماد به هر نوع واکسن
گروه اول کسانی هستند که از اساس و بدون هیچ منطق علمی با هرگونه واکسن مخالفند و معتقدند که واکسن‌ها بدتر بدن را در مقابل بیماری ضعیف می‌کنند. آنها معتقدند که پیشگیری می‌تواند آنها را در مقابل هرگونه بیماری ازجمله کرونا مقاوم و بی‌نیاز از واکسن کند. نیره ۵۱ ساله و همسر ۵۳ ساله‌اش جزو این گروه هستند که حتی ۲ فرزندشان را برای تزریق واکسن‌های فلج اطفال، هپاتیت، سرخک، سرخجه و... به مراکز درمانی نبرده‌اند و از این اقدام خود راضی‌اند.
گروه دیگری هم هستند که معتقدند کشورهای خارجی واکسن‌هایی تولید می‌کنند که روی ژنتیک افراد اثر می‌گذارد و باروری آنها را دچار اختلال می‌کند. در این گروه علت‌های دیگر غیرمنطقی و علمی برای مقاومت در برابر واکسن کرونا وجود دارد که می‌گویند سرچشمه آن بی‌اعتمادی به تولیدکنندگان واکسن است. قرار دادن میکروچیپ در واکسن‌ها، خاصیت سرطان‌زایی و تأثیر معکوس بر سلامت از استدلال‌های اشتباه دیگری است که این گروه می‌آورند و روی آن پافشاری دارند.
مقاومت در برابر واکسن چینی
از گذشته ذهنیت بخشی از ایرانیان درباره محصولات چینی موجود در بازار چندان مطلوب نبوده و حالا این ذهنیت به واکسن چینی موجود در ایران نیز سرایت کرده است. واکسن سینوفارم چینی که به‌گفته سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا ۶۷ درصد واکسن موجود در ایران را تشکیل می‌دهد، از سوی گروهی از افراد فراخوان شده به واکسیناسیون مورد استقبال قرار نگرفت. از سویی برخی اخبار ضدونقیض درباره واکسن سینوفارم در روزهای گذشته به این بی‌رغبتی دامن زده و افراد بیشتری را بی‌تمایل کرده است. برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی روز پنجشنبه شایعاتی منتشر کردند مبنی بر اینکه واکسن سینوفارم وارد شده به ایران از نوع ووهان است که تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را ندارد. خبری که البته مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو آن را تکذیب کرده و اشتباه دانسته‌اند. این خبر در کنار اخبار مربوط به کم اثر بودن سینوفارم و ابتلای افراد پس از تزریق هر دو دوز این واکسن و حتی شایعه مرگ برخی دیگر باعث شده افراد بیشتری از تزریق سینوفارم سر باز بزنند.
منتظران واکسن‌های بهتر
گروه دیگری که تاکنون به‌رغم فراخوان‌های عمومی برای دریافت واکسن کرونا به مراکز واکسیناسیون مراجعه نکرده‌اند، کسانی هستند که نسبت به کل واکسن‌های موجود در ایران دید خوبی ندارند؛ گروه دیگری هم هستند که منتظرند اثربخشی واکسن‌های تزریق شده در افراد جامعه را ببینند و بعد برای واکسیناسیون خود اقدام کنند. اخبار ضدو نقیض که البته از سوی متخصصان و مسئولان وزارت بهداشت رد می‌شود درباره افراد واکسینه شده که دوباره کرونا گرفته یا فوت کرده‌اند نیز باعث تشدید ترس و خودداری عده‌ای از واکسیناسیون شده است. .«
مواجهه با مخالفان واکسن باید چگونه باشد؟
قطعا دلایلی از سوی مخالفان واکسیناسیون وجود دارد، اما موضوع آشکار این است که از بین ۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار فراخوانده شده، ۳ میلیون و ۹۲۰ هزار نفر برای تزریق واکسن اقدام نکرده‌اند؛ گروهی که در ادامه واکسیناسیون ممکن است تعدادشان بیشتر هم شود که به‌گفته متخصصان می‌تواند برای سلامت عمومی جامعه خطرآفرین باشد. در برخی کشورها مانند آمریکا سیاست‌های تشویقی برای افراد واکسینه نشده درنظر می‌گیرند.
به گزارش ایندیپندنت، لری هوگان، فرماندار مریلند اعلام کرده بود: «هر کارمند دولت در این ایالت که واکسن بزند، ۱۰۰ دلار پاداش می‌گیرد.»جیم جاستیس، فرماندار جمهوریخواه ویرجینیای غربی نیز گفته بود: «برای آنکه بتوان ویروس را «در نطفه» خفه کرد، به شهروندان ۱۶ تا ۳۶ ساله آن ایالت درصورت تزریق واکسن، ۱۰۰ دلار اوراق قرضه تعلق می‌گیرد.» تیم یانکیز نیویورک با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «حاضریم با دادن بلیت رایگان، مردم را به واکسن زدن تشویق کنیم. پس به ورزشگاه بشتابید، واکسن بزنید و یانکیز را تشویق کنید!»
مرتضی حق‌وردی، روانشناس اجتماعی و استاد دانشگاه درباره راهکارهای مواجهه با ایرانی‌های مخالف واکسیناسیون می‌گوید: «در ایران به‌دلیل بحران اقتصادی که دولت با آن روبه‌روست از یک‌سو و نرخ بالای تورم از سوی دیگر، تشویق‌های پولی ممکن یا اثرگذار نخواهد بود؛ بنابراین وزارت بهداشت باید از حالا که نرخ مخالفان دریافت واکسن زیاد نشده، برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهد.» او در ادامه توضیح داد: «البته ۲۵ درصد جمعیت مخالف یا مردد در مقابل بیماری که کشتار آن زیاد است، باید مورد مطالعه جدی و فوری قرار بگیرند و طی صحبت با این افراد باید دلایل آنها را شنید و ثبت کرد و برای آن راه‌حلی اندیشید. اینکه منتظر بمانیم که واکسیناسیون تمام شود و بعد فکری به حال واکسینه نشده‌ها کنیم، غلط است؛ چون کار سخت‌تر خواهد شد.»
حق‌وردی معتقد است که اقناع مخالفان واکسیناسیون در برابر کرونا باید از طریق مراکز مذهبی و مساجد مختلف در دستور کار وزارت بهداشت قرار گیرد؛ «از طریق مراکز مذهبی و مساجد، فعالان شبکه‌های مجازی، رادیو و تلویزیون و شبکه‌های فیلم خانگی باید این اقناع صورت بگیرد. باید به‌طور شفاف و دقیق با مردم درباره واکسن‌های موجود در ایران صحبت کرد و شرایط آینده بیماری را برای آنها شرح داد. همچنین اگر کسانی هستند که نسبت به برخی واکسن‌ها مقاومت دارند، دولت باید تنوع سبد واکسن را برای آنها بالا ببرد تا آنها نیز سریع‌تر واکسینه شوند.»
او اقناع از طریق چهره‌های معتبر علمی، هنری و ورزشی را یکی از راه‌های اقناع مخالفان یا افراد مانده بر سر دوراهی پیشنهاد کرد و گفت: « مردم نسبت به مسئولان بی‌اعتماد هستند و حتی صحبت‌های مدیران وزارت بهداشت بر آنها اثری ندارد؛ بنابراین بهتر است که از چهره‌های شاخص علمی، روحانیت، هنرمندان و ورزشکاران خواست که جامعه مخاطب خود را تشویق به واکسیناسیون کنند یا از طریق ارائه خدمات رایگان در بخش‌های خصوصی و دولتی مانند ارائه رایگان بلیت مترو و اتوبوس یا بخشودگی بخشی از مالیات یا هزینه آب، برق، گاز این انگیزه را در افراد ایجاد کرد که واکسن بزنند.»