چالش جدی صنعت برق ایران انحصار دولتی در زمینه خرید و فروش برق است و بازار تمام‌دولتی با نرخ‌های دستوری و تکلیفی، آینده یکی از زیربنایی‌ترین صنایع کشور را در معرض خطر جدی قرار داده است. این روز‌ها همه نگرانی مردم قطع‌نشدن برق بوده و تمام تلاش مدیران صنعت برق کشور هم درخواست از شهروندان برای رعایت مصرف و حفظ پایداری انرژی ایران است. اما این وضعیت آیا قابل دوام خواهد بود؟
در روز‌های اخیر دوباره روند افزایش مصرف برق باعث قطع برق در برخی از شهر‌های ایران شده و این احتمال جدی وجود دارد که با افزایش دمای هوا، دیگر نیروگاه‌ها و شرکت‌های توزیع برق توان تامین برق کافی را نداشته باشند. دیروز محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل شرکت توانیر، از اینکه حساسیت مردم نسبت به مدیریت مصرف برق کاهش یافته، ابراز نگرانی کرد و خبر داد که احتمال دارد تا آخر هفته جاری مشکلات در تامین برق ادامه داشته باشد. او گفت که امیدواریم مردم با مدیریت مصرف برق، به صنعت برق کمک کنند و به همکاری صنایع هم نیاز خواهیم داشت.
ارزان‌ترین برق دنیا در ایران
به‌گفته مدیرعامل شرکت توانیر، متوسط قیمت سالانه فروش برق بر اساس نرخ ارز به ۴/۰ سنت به‌ازای هر کیلو وات رسیده است که نشان می‌دهد ایران دارای ارزان‌ترین برق دنیاست و این نرخ پایین‌ترین قیمت در طول تاریخ پس از انقلاب به‌شمار می‌رود. این در حالی است که متوسط قیمت جهانی برق ۱۵ سنت است، اما این میزان در ایران به ۴/۰ سنت هم نمی‌رسد.محمدحسین‌متولی‌زاده، گرما و خشکسالی امسال کشور را که در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده و رمزارز‌های غیرمجاز را از چالش‌های صنعت برق در راه تامین برق پایدار مردم عنوان کرد و افزود: علاوه بر این‌ها با کاهش ۷ هزار مگاواتی تولید برق نیروگاه‌های برق-آبی و در عین حال افزایش مصرف برق بخش کشاورزی مواجه شده‌ایم.
وی گفت: دمای هوا در فروردین امسال به‌طور متوسط ۳ و در تابستان ۵ درجه افزایش یافت که همین امر موجب شد تا مصرف برق ۵ هزار مگاوات افزایش یافته و در نتیجه محدودیت‌هایی در تامین برق مشترکان، به‌ویژه بخش خانگی و صنایع بزرگ ایجاد شود. متولی‌زاده با اشاره به افزایش دمای هوا طی روز‌های پیش رو، تصریح کرد: احساس اینکه مردم شرایط را عادی تلقی کرده و به‌تبع آن از حساسیت موضوع کم شده و مصرف افزایش یابد، نگران‌کننده است و به‌منظور جلوگیری از اختلال در برق‌رسانی، همه مردم و حتی صنایع باید مشارکت کنند.
اقتصاد برق را دریابید
مدیرعامل شرکت توانیر در ادامه با تأکید بر اینکه هیچ کشوری نمی‌تواند با این میزان از کسری برق، اینگونه شرایط را پشت‌سر بگذارد، بار دیگر این موضوع را یادآور شد که مشکل برق فنی نیست، بلکه اقتصاد آن است و آن هم از اختیار وزارت نیرو و صنعت برق خارج است و باید دولت و مجلس برای آن تصمیم‌گیری کنند.
مرد شماره یک شرکت توانیر در پاسخ به پرسش همشهری درباره چالش‌های پیش روی صنعت برق ایران طی سال‌های آینده تأکید کرد: ساختار اقتصادی صنعت برق کشور نیاز به اصلاحات جدی، به‌ویژه اصلاحات قیمتی دارد و باید انحصار دولت در خرید‌وفروش برق کنار گذاشته شود تا بازار واقعی برق شکل بگیرد. وی با اشاره به تولید ۵۴ هزار مگاوات برق و مصرف ۶۶ هزار و ۸۰۰ مگاواتی برق در تابستان امسال از ناترازی ۱۲ هزار و ۸۰۰ مگاواتی خبر داد و افزود: خشکسالی بی‌سابقه در ایران باعث کاهش ۷۵۰۰ مگاواتی تولید نیروگاه‌های برقابی به‌دلیل کاهش حجم مفید مخازن سد‌ها شد و کاهش بارندگی هم باعث شده تا تولید برق نیروگاه‌های حرارتی هم ۱۱۰۰ مگاوات افت کند.
او در عین‌حال اظهار‌کرد: افزایش بی‌سابقه و یکنواخت دمای هوا در ایران موجب افت ۱۰۰ مگاواتی تولید برق در واحد‌های حرارتی شده و در تابستان امسال شاهد افزایش ۱۵۰۰ مگاواتی برق صنایع بزرگ، مصرف تا ۲ هزار مگاواتی برق برای استخراج رمزارز‌ها بودیم. این در حالی بود که مصرف برق وسایل سرمایشی در تابستان به ۲۴ هزار مگاوات هم رسید.مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق نیز در این مراسم گفت: وزارت نیرو ۳ هزارمگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی را در دست اقدام دارد که با تامین به‌موقع اعتبارات لازم تا قبل از پیک بار سال آینده وارد مدار خواهند شد. وی افزود: نیاز مصرف برق طی دو روز گذشته به ۶۵ هزار و ۷۰۰ مگاوات رسید، درحالی‌که سال گذشته همین موقع، این میزان ۵۵ هزار و ۵۰۰ مگاوات بود که افزایش ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به افزایش دما طی هفته جاری که متعاقب آن نیاز به مدیریت مصرف را دوچندان می‌کند، از کاهش دمای هوا طی هفته آینده و در نتیجه رفع محدودیت‌های تامین برق، به‌ویژه در بخش خانگی و صنایع خبر داد و گفت: در دو هفته گذشته شاهد بیشترین همکاری از سوی صنایع با صنعت برق بوده‌ایم.وی افزود: نیاز مصرف برق به ۶۵ هزار و ۷۰۰ مگاوات رسید و با توجه به محدودیت‌هایی که در تولید برق نیروگاه‌های برقابی داشتیم، امکان جایگزینی و تامین برق مورد نیاز توسط نیروگاه‌های حرارتی وجود نداشت.
صنعت برق را دریابید
براساس آمار‌های شرکت توانیر، سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان یارانه در قالب فروش برق با سوخت یارانه‌ای توزیع می‌شود، این در حالی است که قیمت تمام‌شده برق با سوخت یارانه‌ای ۱۹۳ تومان به‌ازای هر کیلووات ساعت است، درحالی‌که تعرفه تکلیفی فروش برق تنها ۸۲ تومان تعیین شده است. وزارت نیرو می‌گوید: برای رفع محدودیت‌های برق باید ۵ اقدام جدی در آینده، شامل بهینه‌سازی مصرف، توسعه سرمایه‌گذاری برق تولیدی تجدید‌پذیر، سرمایه‌گذاری احداث نیروگاه‌های جدید، توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای و البته واردات برق در دستور کار قرار گیرد.
مدیرعامل توانیر معتقد است توسعه واحد‌های تولید برق تجدید‌پذیر با الگوی خرید تضمینی دولت دیگر جوابگو نیست چراکه دولت منابع کافی برای خرید برق پاک با قیمت تضمین‌شده ندارد و باید زمینه آزادسازی تعرفه بخشی از فروش برق به مشترکان فراهم شود. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد درصورت ادامه روند فعلی، ایران در آینده به واردکننده انرژی حتی در صنعت برق تبدیل می‌شود؛ چراکه کسری منابع صنعت برق در ۵ سال اخیر به ۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده و دولت گرفتار کسری بودجه شدید شده است و توان پرداخت این کسری را ندارد و بدون اصلاح تعرفه برق و الگوی مصرف، تکرار خاموشی‌ها در آینده گریزناپذیر خواهد بود.