حال سوالات زیادی در ذهن دوستداران محیط زیست ایجاد می‌شود که چرا حقوق حیوانات در ایران رعایت نمی‌شود. در این گزارش سعی کردیم علاوه بر پیگیری آخرین وضعیت باغ وحش‌ها به بخشی از سوالات مخاطبان پاسخ دهیم. ایمان معماریان دامپزشک در پاسخ به اینکه چند درصد از باغ وحش‌های کشور استاندارد‌های جهانی را رعایت می‌کنند، اظهار کرد: متاسفانه هیچ باغ وحشی نداریم که استاندارد‌های جهانی را به طور کامل یا حتی ۵۰ درصد رعایت کرده باشد.وی در مورد میزان فاصله باغ وحش‌های کشور با استاندارد‌های جهانی افزود: فاصله زیادی تا رسیدن به استاندارد‌های جهانی داریم که این استاندارد‌ها شامل استاندارد‌های اروپایی، آمریکایی و استرالیایی است، همچنین استاندارد‌های ملی هم وجود دارند که فقط شامل اندازه جایگاه‌ها است که بسیار سطحی هستند و نیاز به بازنگری و تکمیل دارند.
این دامپزشک با اشاره به اینکه تمامی باغ وحش‌های کشور با مجوز سازمان محیط زیست راه اندازی شدند و هیچ یک استاندارد‌های جهانی را رعایت نمی‌کنند، بیان کرد: زنده گیری و انتقال گونه‌ها از حیات وحش به باغ وحش غیر قانونی است، اما متاسفانه مجوز این گونه شکار‌ها از سازمان محیط زیست صادر می‌شود، بدین صورت که باغ وحش‌ها برای پر کردن ویترین خود اقدام به شکار حیوانات از طبیعت با مجوز رسمی از محیط زیست کرده و آن‌ها را به باغ وحش منتقل می‌کنند که نمونه‌های آن را در باغ وحش‌های بزرگ کشور از جمله تهران، مشهد، شیراز و … می‌بینیم.
معماریان گفت: سازمان محیط زیست هیچ برنامه یا دستور العمل یا قانونی برای اجرای درست این اهداف ندارد، به همین دلیل هدف از ایجاد باغ وحش‌ها در ایران درآمدزایی، علاقه به نگهداری افراد از حیوانات و تفریح مردم است که منجر به اسارت حیوانات در ایران می‌شود. معماریان علت بیماری یا تلف شدن حیوانات نادری را که به باغ وحش‌های کشور منتقل می‌شوند، نداشتن کارشناس و عدم آموزش علوم مرتبط با حیات وحش از جمله دامپزشکی حیات وحش و علوم بیولوژی متعاقب نگهداری از حیوانات حیات وحش در دانشگاه‌ها دانست و تصریح کرد: علاوه بر نداشتن شرایط نگهداری، نداشتن دانش نگهداری مهمترین عامل این اتفاقات است.
وجود ۷۵ مرکز نگهداری حیات وحش در کشور
شهاب الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره اجرای دستورالعمل‌ها و نظارت بر باغ وحش‌ها گفت: نظارت بر باغ وحش‌ها به صورت ماهانه بر اساس دستورالعمل‌های جدید از سال ۹۹ آغاز شده است. از طرفی با شروع بیماری کووید ۱۹ اصلی‌ترین بخش درآمد باغ وحش‌ها تعطیل شد، با این شرایط اجرای نظارت بر باغ وحش‌ها کند شد.
وی با اشاره به اینکه شرط تبادل حیوانات و پرندگان در بین باغ وحش‌ها ملزم اجرای دستورالعمل‌هاست، گفت: تعداد دقیق باغ وحش‌ها و باغ پرندگان با مجوز رسمی ۷۵ مرکز است. با پیگیری‌های انجام شده درصدد اجرای سامانه اطلاعات باغ وحش‌ها هستیم. با اجرای این سامانه اطلاعات جانوران به صورت آنلاین قابل مشاهده است. این اطلاعات شامل نوع گونه‌ها و تعداد، بارداری، بیماری، میزان سن و آخرین بازدید کارشناسان است.منتظمی با اشاره به اینکه در این سامانه اطلاعات حیوانات شامل نوع گونه‌ها، تعداد، بارداری، بیماری، میزان سن و آخرین بازدید کارشناسان مشخص خواهد بود، گفت: با وجود سامانه اطلاعات آنلاین در صورت تلف شدن یک گونه با سن بالا متوجه علت تلف شدن آن به خاطر کهولت سن خواهیم شد.وی در مورد تخلفات باغ وحش صفادشت گفت: اداره کل محیط زیست استان تهران از باغ وحش صفادشت شکایت کرده است، حال باید دید در دستگاه قضا چه تصمیمی برای این مجموعه گرفته خواهد شد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست همچنین در مورد مدت زمان نگهداری گونه‌ها یا آزادسازی آن‌ها گفت: حیوانات نگهداری شده در باغ وحش‌ها قابل رهاسازی نیستند، پس از تکمیل ظرفیت باغ وحش‌ها باید به یک باغ وحش دیگر واگذار یا منتقل شوند.وی ادامه داد: هر باغ وحش محدودیتی در نگهداری تعداد گونه‌ها دارد و باید با مدیریت و هدف مشخص بحث تعدیل جمعیت را نیز در نظر گیرند، ترجیح ما در مورد مازاد گونه‌های غیر بومی خروج از کشور است و در صورت انتقال به شهر دیگر مجوز انتقال صادر نمی‌شود.
منتظمی در مورد انحصار واردات برخی گونه‌های خاص در باغ وحش‌ها مانند جگوار باغ وحش صفادشت گفت: طبق قانون هر مجموعه‌ای با رعایت کلیه ضوابط و مقررات مربوطه با تأیید استان و ستاد، حیوان مورد نیاز را درخواست و وارد کند.
جلوگیری از ایجاد و توسعه مراکز نگهداری از گونه های حیات وحش در شهر تهران
همچین در جلسه شورای شهر تهران که روز یکشنبه برگزار شد، رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری تهران، خواستار جلوگیری از ایجاد و توسعه مراکز نگهداری از گونه های حیات وحش در شهر تهران شد. سید آرش حسینی میلانی در این باره اظهار کرد: یکی از حقوق مهم در شهر تهران، حقوق محیط زیستی است. شهر تهران از بزرگترین مراکز جابه‌جایی حیوانات وحش است. نگهداری از حیوانات وحشی اخیراً در مراکز خصوصی باب شده و شاهدیم برخی از مناطق شهرداری بدون اخذ مجوز‌های لازم به صورت موضعی و زیرپوستی مراکزی در این رابطه ایجاد شده و حیوانات وحشی را نگهداری می‌کنند و این خطر وجود دارد که به تقویت شبکه تکثیر و قاچاق حیوانات شهری منجر شود.
وی با اشاره به ایجاد مراکز نگهداری از حیوانات وحشی در شهر‌های دیگر گفت: سازمان حفاظت از محیط زیست با این مراکز برخورد جدی داشته است. اکنون ایجاد باغ وحش به صورت کلاسیک در کلانشهر‌ها کمتر مورد توجه است و سازمان حفاظت از محیط زیست متولی اصلی آن است. شهرداری به هیچ عنوان وظیفه‌ای در احداث باغ وحش و تکثیر حیوانات وحشی ندارد و اگر هم تاسیساتی ایجاد کرده، در همین سطح کفایت می‌کند.
هم زیستی انسان و حیوانات در بین ایرانیان از دیرباز رواج داشته است. بر اساس شواهد تاریخی نقش برجسته‌های به جای مانده از دوران هخامنشیان و ساسانیان شاهدی بر این ادعا هستند و ثابت می‌کنند که از حیوانات در دربار پادشاهان برای نمایش‌های مخصوص در مراسم و مهمانی‌ها مورد استفاده قرار می گرفته است.
ساخت اولین باغ وحش ایران پس از سفر ناصرالدین شاه قاجار به پاریس بوده است. او با علاقه زیاد به شکار، باغ وحشی را با نام مجمع الوحوش ناصری در بخشی از قصر دوشان تپه تهران تاسیس کرد که این باغ وحش در روز‌های مختلف و به ویژه تعطیلات آخر هفته بازدیدکنندگان زیادی از میان مردم تهران داشت. چهار شیر نر و ماده از کوه‌های شیراز، سه ببر از مازندران، یک یوز، سه پلنگ از جاجرود، پنج خرس از دماوند و … حیواناتی بودند که در این باغ وحش نگهداری می‌شدند و با گذشت چند سال هم اکنون بهترین مجموعه نگهداری حیوانات در ایران با ۱۲۱ گونه جانوری باغ وحش ارم تهران است.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که از گذشته تا به امروز حیوانات زیادی از جمله گونه‌های نادر با قرار گرفتن در پشت قفس‌های باغ وحش‌ها، بازیچه دست انسان‌ها شدند، انسان هایی که برای درآمدزایی، تفریح و … خواستار این بودند که حیوانات در پشت قفس‌های باغ وحش‌ها قرار گیرند.