در ششم اسفند ماه معاملات بازار باز همانند دو هفته گذشته در راستای تحقق هدف تثبیت نقدینگی بوده است. اتفاق مهم دیگری که در این هفته به وقوع پیوست کاهش تاریخ سررسید بازپرداخت اوراق خریداری شده از بانکها از 14 روز به 5 روز بوده است. این عمل به چه دلیلی انجام شده و چه تغییری در معادلات بازار باز ایجاد می کند؟

بازار باز چیست؟

عملیات بازار باز به منظور کنترل نرخ بهره بین بانکها و تراز نقدینگی در این نهادهای مالی صورت می گیرد. بانک مرکزی در این بازار با خرید اوراق بدهی دولتی به بانکها نقدینگی تزریق می کند.این تزریق در عملیات هفته های اخیر بازار باز از نوع ریپو است.در این نوع معاملات با هر فروشی که بانکها در اوراق بدهی دولتی ثبت می‌کنند باید در سررسیدی 14 روزه این مبلغ را با نرخ سود معین به بانک مرکزی باز پرداخت کنند. این عمل را می توان در معنای قبض پول گرفت. ما به التفاوت این دورقم نقش بسزایی در کنترل نرخ بهره بین بانکی داشته و از این طریق بر ارزش پول و قدرت خرید جامعه اثر گذار خواهد بود.

کف نرخ سود در این بازار تقریبا 14 درصد و سقف آن 22 درصد است.  یعنی بانکها در حالتی که برای حل مشکل کمبود نقدینیگی خود نیاز جدی تری دارند باید در سقف نرخ سود از بانک مرکزی استقراض کنند و در مدت کوتاهی آن را باز پرداخت نمایند. این عملیات را استقراض شبانه می گویند.در دالان کف و سقفی که برای نرخ سود وجود دارد هدف، رسیدن به نرخ سودی است که سیاستگزاری بانک مرکزی است. از آن جا که نرخ بهره بین بانکی تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر قدرت خرید مردم داشته و در نهایت نرخ تورم را جابجا می کند بنابراین برای رسیدن به تورم هدفگزاری شده باید نرخ معینی را بانک مرکزی سیاستگزاری کرده باشد. این نرخ تقریبا حول محور 20 درصد در گردش است.

تثبیت نقدینگی در هفته سوم

در همین خصوص درهفته نخست اسفند ماه در کل 3 هزار و 350 میلیارد تومان نقدینگی به بانکها در قالب بازار باز تزریق شده و 3 هزار و 580 میلیارد تومان نیز طی عملیات ریپو توسط بانک مرکزی جمع آوری شده است.در نهایت با کسر قبض و بسط پول از یکدیگر محاسبه می شود که در عملیات این هفته خالص عملکرد بانک مرکزی قبض 230 میلیارد تومان نقدینگی از بانکها بوده است. لین سومین هفته است که سیاست تثبیت در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است. اتفاق مهم دیگر در این بازار ثبات نرخ سود در 5 هفته گذشته است که در حد 19.8 درصد ثابت مانده و تغییری نداشت.

اما در اتفاقی عجیب تاریخ سررسید بسط پول در هفته اخیر از 14 روز که روال عادی عملیات ریپو بوده است به 5 روز کاهش پیدا کرد. پی گیری های اقتصادنیوز نشان می دهد که دلیل کاهش تاریخ سررسید از 14 روز به 5 روز نزدیک شدن به پایان سال است. سیاست گذار با هدف مدیریت زمانی اقدام به تغییر زمان تسویه از روز چهارشنبه به دوشنبه کرده تا معامله گران در قبل از فرارسیدن تعطیلات شروع سال جدید، تعهدات خود را درقبال بانک مرکزی تسویه نمایند.این کاهش تاریخ سررسید و همزمان با آن ثابت نگه داشتن نرخ سود نشان ار آن دارد که بانک مرکزی نمی خواهد مانند قبل سیاست انقباضی خود را ادامه دهد.

استقراض شبانه بانکها

دراین بازار در هفته گذشته بانک مرکزی تزریقی درقالب اعتبارات قاعده مند به بانکها را داشته که معادل با 6 هزار و 590 میلیارد تومان بوده است. در صورتی که بسط پول در بانکها را به صورت مجموع دو بازار در نظر بگیریم این رقم به 9 هزار و 940 میلیارد تومان خواهد رسید ترکیب دوبازار می تواند گویای کل نقش بانک مرکزی در بانک‌ها باشد. تفاضل کل قبض صورت گرفته از مجموع بسط نقدینگی در هفته اخیر برابر با 6 هزار و 360 میلیارد تومان بوده که خالص مداخله این نهاد در بانک‌ها به حساب می آید.

با توجه به آنکه در هر کدام از بازارها ( بازار باز و بازار بین بانکی) هر تزریق با نرخ سودی مشخص صورت گرفته بنابراین می توان نرخ سود موزون را برای خالص مداخله بانک مرکزی در هفته اخیر با ترکیب هر دو تزریق محاسبه کرد. این رقم در مقطع مورد نظر  به 21.26 درصد رسیده که البته با وجود کاهش صورت گرفته نسبت به هفته قبل هنوز بالاتر از 21 درصد قرار دارد. این سومین هفته ای است که این نرخ بالاتر از حد 21 درصدی قرار می‌گیرد.