ترور جنایتکارانه و وحشیانه شهید «محسن فخری زاده» رئیس سازمان پژوهش و نوآوری های وزارت دفاع، بار دیگر دشمنی دنباله دار و پر رنگ رژیم صهیونیستی با ایران را به نمایش گذاشت، چرا که نشانه های مهمی از نقش رژیم صهیونیستی و موساد در این ترور وجود دارد.
جاسوسی موساد و نفوذ و خرابکاری های عوامل آن موضوع جدیدی نیست و این روزها رسانه ها پر از اظهاراتی است که نسبت به این پدیده در کشور هشدار می دهند.در این زمینه، مرور زندگی و شیوه کار یکی از جاسوسان مهم موساد در دهه گذشته جالب توجه است؛ جاسوسی که پس از گذشت ۵۵ سال از اعدامش، هنوز هم محل توجه مقامات صهیونیست است: «الی کوهن».کوهن یکی از مهم ترین جاسوس های رژیم صهیونیستی در قرن بیستم به شمار می رفت که اطلاعات خطرناک و مهمی را طی چهار سالی که در پایتخت سوریه حضور داشت، به تل آویو مخابره کرده بود.
زندگینامه
«الیاهو (الی) بن شائول کوهن» ۶ دسامبر ۱۹۲۵ در یک خانواده ارتدوکس و صهیونیست در اسکندریه به دنیا آمد. پدر او از حلب سوریه به مصر مهاجرت کرده بود.در سال ۱۹۴۷ و در زمان شدت گیری احساسات ضدّیهودی در بین اعراب ترک تحصیل کرد و به تحصیل در خانه روی آورد. در زمان تشکیل رژیم صهیونیستی، بیشتر خانواده های یهودی مصر را ترک کرده و به اراضی اشغالی رفتند. با اینکه در سال ۱۹۴۹ پدر و سه برادر او مصر را به قصد اراضی اشغالی ترک کردند، او در مصر ماند تا مدرک الکترونیک خود را تکمیل کرده و فعالیت های یهودی و صهیونیستی خود را مدیریت کند.
در سال ۱۹۵۱ و بعد از کودتای نظامی، نهضت ضد صهیونیستی شکل گرفت و کوهن به دلیل فعالیت های صهیونیستی خود بازداشت شد. کوهن در بسیاری از عملیات رژیم صهیونیستی در مصر نقش داشت ولی مدرکی از فعالیت های او توسط دولت مصر ارائه نشده است.بعد از درگیری سوئز، درگیری ها بین دولت مصر و یهودیان شدت پیدا کرد. در سال ۱۹۵۶ کوهن مجبور شد مصر را ترک کرده و به اراضی اشغالی مهاجرت کند.
در سال ۱۹۵۷ کوهن به استخدام اطلاعات ارتش رژیم صهیونیستی درآمد. کاری که به او محوّل شده بود در نظر او خسته کننده بود و تصمیم گرفت به خدمت موساد در آید؛ ولی موساد او را رد کرد و او مجبور شد کار قبلی خود را ادامه دهد. در دو سال بعد از آن، او در یک دفتر بیمه مشغول به کار شد.پس از آن که «میر آمیت» رئیس موساد نام او را در بین افراد رد شده دید؛ موساد تصمیم به استخدام کوهن گرفت. مأموریت انتخاب شده برای او نفوذ به دولت سوریه بود. بعد از اینکه دو هفته تحت نظر بود، استخدام شده و تحت آموزش قرار گرفت. کوهن در دوره فشرده ۶ ماهه موساد شرکت کرد و گزارش آموزش او نشان داد که او مهارت های لازم برای عملیات واقعی را دارد.در این زمان هویتی جعلی به عنوان یک بازرگان سوری که از آرژانتین به کشور خود بازمی گردد برای او تهیه شد. برای واقعی جلوه دادن این داستان او به آرژانتین سفر کرد.
در سوریه
در ۱۰ ژانویه ۱۹۶۲، «کامل امین ثابت» (نام جدید کوهن) سوار کشتی توریستی شد که از شهر جنوای ایتالیا حرکت کرد و در اسکندریه لنگر انداخت و سرانجام به بندر بیروت رسید. در کشتی، الی کوهن با «مجید شیخ الارض» (Majeed Sheikh al-Ard) دیدار کرد - شخصیتی که وی را در طول سه سال اقامت در دمشق همراهی می کرد. الارض مردی دنیادیده بود. او به بسیاری از زبان ها صحبت می کرد و به زبان آلمانی هم تسلط داشت. این دو در عرشه کشتی با یکدیگر روبرو شدند و با یکدیگر گفت و گو کردند؛ طی آن کوهن داستان پوشش خود را برای او تعریف کرد. کوهن به عنوان یک تاجر ثروتمند، به دنبال سرمایه گذاری در سرمایه های موروثی، ابراز تمایل کرد تا امکان تجارت در زادگاهش سوریه را بررسی کند. مجید شیخ الارض پیشنهاد کرد که کوهن پس از پیاده شدن در بیروت در سفری از بیروت به دمشق با او همراه شود. الارض، کوهن را دعوت کرد تا با اتومبیل جدید خود با او سفر کند و پس از یک روز استراحت در بیروت، این دو به گذرگاه مرزی بین لبنان و سوریه راه یافتند.
سمت راست مجید شیخ الارض، سمت چپ الی کوهن
طبق اسناد اطلاعاتی آمریکا، مجید شیخ الارض از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۹ یک خبرچین آمریکایی ها بود. مجید شیخ الارض به کوهن توضیح داد که او تعدادی دوست دارد که می توانند با چند صد لیره سوریه عبور امن از مرز را برایش ترتیب دهند. مجید شیخ الارض مبلغ ۴۰۰ لیره سوریه از کوهن گرفت و با دوست خود، یک فرد امنیتی سوریه منتظر آنها در گذرگاه مرزی تماس گرفت. یکی دیگر از دوستان الارض مسئول گمرک در گذرگاه مرزی بود. هنگامی که کامل امین ثابت (الی کوهن) در گذرگاه مرزی نشسته و قهوه می نوشید، دوستان مجید شیخ الارض کیسه های حاوی تجهیزات جاسوسی را که کوهن از اسرائیل با خود آورده بود، جابجا می کردند. اینگونه بود که الی کوهن بدون آنکه جست و جوی وسایل شخصی خود را انجام دهد، وارد دمشق شد.
کوهن موفق شد اعتماد افراد زیادی در ارتش و دولت سوریه را به دست آورد. در همین زمان او اطلاعات را به وسیله رادیو، نامه و گاهی نیز به صورت حضوری منتقل می کرد.مهم ترین اطلاعات جمع شده توسط او وقتی بود که از بلندی های جولان بازدید کرد و موفق شد اطلاعات نظامی سوریه در آن منطقه را به اراضی اشغالی منتقل کند. کوهن وانمود کرد که برای کمک به سربازانی که زیر آفتاب کشیک می دادند قصد دارد درختانی را در بالای سر آنها بکارد. بعدا این درخت ها به عنوان هدف برای ارتش رژیم صهیونیستی مورد استفاده قرار گرفت.
کوهن بازدیدهای زیادی از قسمت جنوبی سوریه انجام داد و عکس ها و نقاشی های زیادی از این منطقه برای رژیم صهیونیستی تهیه کرد.او در مجلس ملی سوریه فریاد می زد و اسرائیل را به هزار کار کرده و نکرده متهم می کرد، اما شب ها در خانه، برای اسرائیل اطلاعات بسیار سودمندی را می فرستاد. کوهن موفق شد دوستان بسیار زیادی در بین افراد عالی رتبه ارتش سوریه به دست آورد. بعضی گزارش ها می گویند که او دوستی زیادی با «امین الحافظ» داشت، ولی حافظ این دوستی را تکذیب کرد. بعد از این که حافظ رئیس جمهور شد، کوهن حتی برای پست وزیر دفاع در نظر گرفته شده بود. امین الحافظ (متولد ۱۹۲۱ و درگذشته در ۲۰۰۹) رئیس جمهور سوریه از ۱۹۶۳ تا فوریه ۱۹۶۶ بود.
کوهن همچنین موفق شد از برنامه مخفی ارتش سوریه برای ایجاد پدافندِ چندلایه پرده بردارد. ارتش رژیم صهیونیستی تنها انتظار یک لایه دفاعی را داشت و اطلاعات کوهن برایش بسیار ارزشمند بود.رژیم صهیونیستی همواره کوهن را یکی از مهم ترین جاسوس‌های خود معرفی کرده است. «ایوی شکول» نخست وزیر پیشین این رژیم اعلام کرده بود اطلاعاتی که کوهن فراهم کرده بود منجر شد تا اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ پیروز شود.
در سال ۱۹۶۴، کوهن به طور مخفیانه به اراضی اشغالی بازگشت تا بتواند در زمان زایمان همسرش (زنی عراقی- یهودی و خواهر نویسنده اسرائیلی «سامی میخائیل)) در کنار او باشد.
محاکمه و اعدام
در ژانویه ۱۹۶۵، دولت سوریه تلاش های خود را برای دستگیری جاسوس های رده بالا بیشتر کرد. با کمک نیروهای شوروی سابق و با کمک تجهیزات آنان خطوط رادیویی زیر نظر گرفته شد. این تجهیزات موفق به ردیابی کوهن در هنگام انتقال اطلاعات به رژیم صهیونیستی شدند.روایت های زیادی از چگونگی فاش شدن هویت او و بازداشت او منتشر شده است. یکی از این روایت ها حاکی است که سه افسر سازمان اطلاعات سوریه هنگامی که او را بازداشت کرده بودند به او گفته بودند: «بازی تمام شد».
بعد از محاکمه نظامی، او به جرم جاسوسی مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم شد. کوهن در بازجویی ها هیچ کدام از اطلاعات سرّی رژیم صهیونیستی را فاش نکرد. تل آویو یک برنامه جهانی برای حمایت از او راه‌اندازی کرد تا جلوی اعدام او را بگیرد. صهیونیست ها چندین بار از دولت سوریه درخواست کردند که او را اعدام نکند و حتی از شوروی درخواست وساطت کردند. با اینکه خیلی از شخصیت های بین المللی از جمله پاپ پل ششم و دولت های فرانسه، بلژیک و کانادا از دولت سوریه درخواست کردند حکم اعدام را لغو کند او در ساعت ۳ بامداد ۱۸ مه ۱۹۶۵ در میدان «المرجه» دمشق در ملاء عام اعدام شد.
دلایل بازداشت کوهن از چند منظر
به گفته رئیس اطلاعات سوریه، سوری ها وقتی به کوهن شک کردند که از تعاملات وی با «مردی با روابط مشکوک» مطلع شدند. این منبع به مجید شیخ الارض اشاره داشت - همان شخصی که کوهن را در طول سه سال حضور در سوریه همراهی می کرد.الی کوهن چندین بار از سوریه رفت و به آنجا بازگشت. بار پنجم در ۲۶ نوامبر ۱۹۶۴ بود. چندی نگذشته بود که سوری ها دو جاسوس آمریکایی را که برای سیا در دمشق فعالیت می کردند دستگیر کردند. «فرهان آتاسی» یکی از جاسوسان بود که الی کوهن را می شناخت. سوری ها اکنون کاملاً آگاه بودند که هدف عملیات جاسوسی فعال قرار گرفته اند. بنابراین رفت و آمد هر کسی را که به سفارت آمریکا در دمشق مرتبط بود، رصد می کردند.
در اول دسامبر، کوهن برای ناهار با دوست خود مجید شیخ الارض دیدار کرد. در هنگام صرف غذا، الارض به او گفت که چند روز قبل با شخصی به نام «روسولیو» ملاقات کرده است. او به کوهن گفت که روسولیو در واقع «فرانتس رادماخر» جنایتکار جنگ نازی ها است که در دمشق پنهان شده است.الی کوهن بسیار متعجب شد و در پاسخ به او، همان زمان مجید شیخ الارض با رادماخر تماس گرفت. فقط ۴۰ دقیقه بعد، الی کوهن و مجید شیخ الارض در خانه امن او بودند. این آپارتمان تنها ۱۰ دقیقه با محل زندگی الی کوهن فاصله داشت.
روز بعد از این ملاقات اتفاقی، الی کوهن با خوشحالی به مقر موساد در تل آویو گزارش داد که یک جنایتکار جنگی نازی را پیدا کرده است. کوهن توضیحاتی در مورد ظاهر رادماخر، آدرس دقیق وی و جزئیات محیط اطراف خانه امنش ارائه داد. او منتظر دستورات بیشتری بود، اما از مقر موساد سیگنال مثبت دریافت نکرد. در عوض به او دستور داده شد تنها بر مأموریتش تمرکز کند.بدیهی است که موساد از خطر روشن ناشی از این نشست سه جانبه آگاهی نداشت و گرنه از الی کوهن می خواست همه چیز را رها کند و با اولین قطار خود را به بیروت برساند. در نهایت بازجویی ها از این افراد و تفتیش منزل کوهن هویت او را برای مقامات سوری برملا ساخت.
در روایتی دیگر در سال جاری یعنی ۵۵ سال پس از اعدام کوهن، موساد اعلام کرد: از جمله دلایلی که به بازداشت الی کوهن و کشف اسرار آن نزد سوری ها منجر شد بی توجهی و بی احتیاطی خود کوهن بود.«مئیر عمیت» رئیس موساد در آن زمان گفت در فایل های ثبت شده ای که بعد از بازداشت کوهن منتشر شد، آمده است: موساد مرتکب هیچ اشتباهی در قبال الی کوهن نشد. او بازداشت شد به این دلیل که به همه به شدت اعتماد می کرد. ما هم خطاهای کوچکی داشتیم اما بسیار اندک بود.تلویزیون رژیم صهیونیستی در همین راستا مجموعه مستندی را با عنوان «جاسوس ما در دمشق» منتشر کرده تا پاسخ های دقیق تری در خصوص نحوه بازداشت کوهن ارائه کند.
این در حالی است که شبکه کان رژیم صهیونیستی احتمال داد که دلیل بازداشت کوهن توطئه علیه او در داخل خود موساد بوده باشد یا شاید جاسوسی در موساد بوده که به نفع طرف های مشخصی فعالیت کرده و او را به سوری ها لو داده باشد.این شبکه به نقل از «نادیه کوهن» بیوه الی کوهن گفت: اسرائیل به مسئولیت خود در قبال کوهن عمل نکرد.این در حالی است که «امیر گیرا» نویسنده و تحلیلگر صهیونیست اعلام کرده است که این بازداشت او، احتمالا در نتیجه اختلال در اقدامات امنیتی یا اختلالی در سیستم فعالیت های موساد بوده است.
امیر گیرا در مقاله‌ای نوشت که تبادل اتهامات اسرائیل در خصوص کوهن بر دو پایه استوار است: اول اینکه کوهن در اتخاذ تدابیر امنیتی سستی از خود نشان داده که این ادعای موساد است. احتمال دوم این است که سرویس موساد در تأمین امنیت فعالیت های ارتباطاتی خود با این جاسوس که در سوریه مقیم بوده، کم کاری کرده است.این نویسنده اسرائیلی تاکید می‌کند که مجموعه مستند جدید جزئیات تازه ای از این پرونده حساس که همچنان با گذشت ۵۵ سال در محافل امنیتی رژیم صهیونیستی بررسی می شود را فاش کرده است.
این نویسنده صهیونیست می افزاید که رئیس وقت سرویس موساد در اظهاراتی که بعد از بازداشت کوهن از وی ضبط شده، مدعی شده است که موساد هیچ اشتباهی در نحوه ارتباط با جاسوس خود انجام نداده و بازداشت او در نتیجه نادیده گرفتن تدابیر امنیتی از سوی خود این فرد بوده است. بر اساس ادعای رئیس موساد وی در تحرکات و تماس‌های خود دچار اعتماد به نفس بیش از حد شده و اشتباهاتی را مرتکب شده که قابل توجیه نیست.
«نتان سولومون» از کارشناسان امنیتی موساد که آموزش نظامی کوهن در سرویس جاسوسی را بر عهده داشت، در این زمینه گفت که جذب کوهن برای فعالیت های جاسوسی مشکل بود، چرا که او در وهله اول آمادگی این کار را نداشت، اما فعالیت های آموزشی میدانی زیادی برای وی تدارک دیده شد. در برخی موارد گزارش هایی منتشر شد مبنی بر اینکه موساد احتمالا باید از مأموریت های وی چشم پوشی کند، چرا که وی تحت فشارهای زیادی قرار داشت. او نمی خواست با موساد همکاری کند، اما بنا به درخواست موساد از شغل خودش از اخراج شد تا در دامی بزرگ که برای وی طراحی کرده بود، گرفتار شود.
تحقیر خانواده کوهن توسط رژیم صهیونیستی
این در حالی است که خانواده کوهن کابینه رژیم صهیونیستی و سیستم های سیاسی و امنیتی آن را به نادیده گرفتن مسئولیت های خود در قبال جاسوس اش متهم کرده و تأکید دارند که سرویس های امنیتی اسرائیل در حمایت از نیروی امنیتی خود دچار ضعف و سستی شده اند.نادیه کوهن همچنین فاش کرد که دیدار آخری که وی با الی قبل از بازداشت وی داشته، می توانست سرنوشتی که در انتظار وی بوده است را بفهمد.وی گفت که الی یک ماه و نیم قبل از خروج از منزل خود به خوبی متوجه شده بود که دیگر باز نمی‌گردد، لذا ما خداحافظی پایانی با او را انجام دادیم.
همسر این جاسوس اسرائیلی می افزاید: رژیم بارها و بارها من را اذیت کرد. حتی فرزندان کوچک من نیز هزینه های زیادی را پرداخت کردند. این درد همواره با ما همراه بود. آنها بدون ترحم ما را در گوشه خیابان رها کردند.«صوفی بن دور» دختر کوهن که در زمان اعدام پدرش ۵ سال داشت، از روایت منتشر شده توسط موساد انتقاد و تاکید کرد که سرویس موساد و اسرائیل تلاش داشتند همواره از وی استفاده کنند اگر این اتفاق نمی افتاد، الی کوهن لو نمی رفت.
ماجرای جسد کوهن
فرودین سال گذشته برخی منابع صهیونیستی از یافتن و انتقال جسد کوهن از سوریه به سرزمین های اشغالی با کمک روسیه خبر دادند اما این خبر توسط مسکو تکذیب شد.وزارت خارجه روسیه در پی انتشار اخباری در رسانه‌های عبری زبان درباره اقدام مسکو در انتقال جسد الی کوهن جاسوس معروف موساد از سوریه واکنش نشان داد و آن را تکذیب کرد.در بیانیه منتشر شده در سایت وزارت خارجه روسیه آمده است، ما اخبار دروغین برخی رسانه‌های اسرائیلی که مدعی شده بودند، مسؤولان روسیه جسد کوهن که در سال ۱۹۶۵ در دمشق اعدام شد را به خارج سوریه منتقل کرده‌اند، به شدت تکذیب می‌کنیم.
در ادامه این بیانیه آمده است: ما انگیزه‌های کسی که این اطلاعات گمراه‌کننده را منتشر کرده متوجه نمی‌شویم و نمی‌دانیم چه کسی پشت آن است اما از شرکای اسرائیلی خود از جمله روزنامه‌نگاران اسرائیلی می‌خواهیم در پرداختن به چنین موضوعات حساسی نهایت دقت، شفافیت و اصول حرفه‌ای را مبذول دارند.همچنین این وزارتخانه تاکید کرد: کسانی که چنین اقدام تحریک‌آمیزی را در پیش گرفته‌اند، مسؤولیت کامل عواقب آن را عهده‌دار خواهند شد.رسانه‌های عبری زبان در آن زمان مدعی شده بودند که کارشناسان روس جسد کوهن، جاسوس مشهور اسرائیلی در سوریه را خارج کرده و آن را به شکل مخفیانه‌ای به خارج از این کشور انتقال دادند.
روزنامه اورشلیم پست به نقل از گزارش‌هایی مدعی شد که جسد الی کوهن، جاسوس اسرائیلی که ۱۹۶۵ در دمشق اعدام شد به اسرائیل منتقل می‌شود.روزنامه اورشلیم‌پست به نقل از گزارش‌هایی سوری مدعی شده هیأت روسی که اخیراً به سوریه سفر کرده بود تابوت الی کوهن، جاسوس اسرائیلی را که ۱۹۶۵ در دمشق اعدام شد، با خود منتقل کرد.این در حالی است که هیچ نهادی در سرزمین های اشغالی به صورت رسمی خبر انتقال جسد این جاسوس را تکذیب نکرده است. در تحولی دیگر در همین زمینه در آذر ماه سال گذشته یک سایت نیوزیلندی اعلام کرد، پسر امین حافظ، رئیس‌جمهوری اسبق سوریه که بر عملیات اعدام جاسوس معروف موساد نظارت داشت، در ازای فاش کردن مکان جسد این جاسوس موساد درخواست پول کرده است.
سایت «نیوزهاب» اعلام کرد: جاسوس‌های نیوزیلندی به دنبال اسناد و مدارکی هستند که به نظر می‌رسد نزد پناهنده سوری به نام خالد الحافظ، پسر امین الحافظ، رئیس‌جمهوری اسبق سوریه باشد که در شهر آکلند سکونت دارد. امین الحافظ بر عملیات اعدام الی کوهن، جاسوس معروف موساد و دفن محرمانه جسد وی نظارت داشت.خالد الحافظ به این سایت گفت: من پسر تنها کسی روی این کره خاکی هستم که جای جسد کوهن را می‌داند.
خالد گفت که سرویس اطلاعات امنیت نیوزیلند از دو سال پیش با او تماس برقرار کرده‌اند و او با سرویس اطلاعات امنیت نیوزیلند در مأموریت مشترکی با موساد اسرائیل برای کمک به کشف محل جسد همکاری کرده است.خالد به این سایت گفت: من این کار را به خاطر پول و یا موساد انجام ندادم. من فقط می‌خواستم به خاطر زن و فرزندان کوهن این کار را بکنم.خالد سال میلادی گذشته پیامی را از مزدور مخفی نیوزیلند به نام کارل دریافت کرد که به عنوان میانجیگر بین وی و موساد فعالیت می‌کرد. مضمون این پیام این بود: سخنت را به شرکایمان (موساد) منتقل کردم و منتظر پاسخ هستم.
خالد گفت: آنها خواهان کمک من شدند. مزدوران از من خواستند با دوستان نزدیک پدرم صحبت کنم.خالد شرط گذاشت که قبل از اتخاذ هرگونه اقدامی یک میلیون دلار بگیرد. مزدور پاسخ داد: این کار را خواهیم کرد. بعد خالد شماره حساب خود را برای او فرستاد اما موساد پاسخ نداد و معامله فسخ شد. رژیم صهیونیستی برای بازپس‌گیری جسد کوهن تلاش زیادی کرد. این رژیم در سال ۲۰۱۸ ساعت کوهن را پس گرفت. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم از روسیه خواست بر سوریه برای مشخص کردن مکان جسد کوهن فشار بیاورد. خالد می‌گوید که می‌توانست معمایی را که ۵۳ سال بدون حل باقی مانده بود حل کند، اما پرونده جسد کوهن هنوز حل نشده است.