دو راهی انتقام فوری و صبر استراتژیک
نیویورک‌تایمز با اشاره به حمله تروریستی اخیر و دیگر اقدامات خصمانه علیه برنامه هسته‌ای ایران نظیر انفجار نطنز مدعی است ایران با یک انتخاب سخت مواجه است: پذیرفتن خواسته تندروها برای پاسخ تلافی‌جویانه‌ی فوری، یا تلاش برای شروع دوباره دیپلماسی با دولت بایدن.نیویورک‌تایمز با بیان اینکه «این حمله به تنهایی به اندازه کافی گستاخانه بود» ادعا کرد: تیمی از کماندوهای اسرائیلی با چراغ قوه، خود را به طاق یک انبار کاملاً محافظت شده در ایران رسانده و قبل از طلوع آفتاب با ۵ هزار صفحه از پرونده‌های فوق سری درباره برنامه هسته‌ای ایران، کشور را ترک‌کردند.
این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: چند هفته بعد در یک برنامه تلویزیونی که در آوریل 2018 پخش شد، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با استناد به محتوای مستندات دزدیده شده از ایران، عملیات را با همان گستاخی که در گذشته طراحی شده بود ، ادامه داد. او با ادعای اینکه دانشمند ایرانی، محسن فخری زاده هدایت‌کننده تلاش‌های هسته‌ای پنهانی ایران است، گفت: «این نام را به خاطر بسپارید؛ محسن فخری‌زاده«.
اکنون آقای فخری زاده به آخرین قربانی کارزار تشدید حملات پنهانی که ظاهراً برای تحریک مقامات ایران طراحی شده، تبدیل شده است. این عملیات ها تهران را با دوگزینه سخت بین پذیرفتن خواسته تندروها برای تلافی جویی فوری، و یا تلاش برای شروع مجدد با دولت تساهل‌جوتر بایدن، روبرو کرده است.ماشین آقای فخری زاده روز جمعه در حال عبور از مسیری به سمت خانه خانواده‌اش در خارج از تهران بوسیله یک بمب کنارجاده‌ای جاسازی شده در یک نیسان حامل مواد منفجره متوقف شد. انفجاری که به گفته رسانه های خبری ایران و شاهدان عینی منجر به از بین رفتن یک خط برق شد. سپس گروهی از افراد مسلح از یک خودروی شاسی بلند مشکی پیاده شدند، بر محافظان او غلبه کردند و به آقای فخری زاده در خیابان شلیک کردند.
ترور آقای فخری زاده آخرین اقدام خصمانه –شامل مسمومیت مرموز، بمبگذاری اتومبیل، تیراندازی، سرقت و خرابکاری- بود که در یک دهه اخیر علیه ایران انجام شده است. بیشتر آنها دانشمندان ناشناخته یا مراکز محرمانه‌ای بودند که گمان می رود به برنامه هسته ای ایران مرتبط باشد. تقریبا همه مقامات آمریکایی و ایرانی آنها را به دشمن بزرگ تهران، اسرائیل ، نسبت داده اند. رژیمی که مقاماتش بدون اینکه رسماً اعتراف کند که عوامل اسرائیلی در پشت این اقدامات هستند، بطور مکرر مدعی اقدامات جاسوسی موفق شده‌اند.
ایران تاکنون هرگز مانند سال 2020 با طغیان حملات تروریستی و اقدامات خرابکارانه مواجه نبوده است. در ژانویه، حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی، ژنرال ارشد ایران، [شهید] قاسم سلیمانی را هنگامی که در اتومبیل خود از فرودگاه بغداد خارج می شد، ترور کرد (مقامات می گویند این حمله با کمک اطلاعاتی اسرائیل انجام شده است). همچنین در ژوئن یک انفجار باعث تخریب بخشی از سایت هسته‌ای نطنز شد. بروس ریدل ، محقق موسسه بروکینگز و یکی از مقامات سابق آژانس اطلاعات مرکزی باتجربه فراوان در زمینه مسائل اسرائیل، چنین فضای پرتنشی را بی‌سابقه می‌داند.
یک انتخاب سخت در برهه‌ای حساس
با ترور دانشمند برجسته هسته‌ای، ایرانی‌ها اکنون در یک برهه حساس با لمس دوباره حس قربانی شدن، درخواست مجازات عاملان و آمران این حادثه و بحث پرمناقشه چگونگی پاسخ به این اقدام مواجه شده اند.ایران تحت کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ، چهار سال تحریم‌های اقتصادی سنگین را تحمل کرده است و بسیاری از رهبران ایران به کاهش فشار تحریم‌ها در دولت بایدن امید دارند. رئیس جمهور منتخب آمریکا متعهد شده است که در تلاش برای احیای توافقنامه هسته‌ای است که تحریم‌ها علیه ایران را در ازای اعمال برخی محدودیت‌ها در بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای که ممکن بود وجه تسلیحاتی داشته باشد، لغو کرده بود.
از نظر سیاستمداران عملگرای ایران، این تمایل برای شروع دوباره دیپلماسی، به این معنی است که هفته‌‌های آخر ریاست جمهوری ترامپ زمانی برای این کشور ندارد که بخواهد و یک دور جدید خصومت را به راه بیندازد. اما در عین حال ، برخی از ایرانیان به وضوح تصدیق می‌کنند که دشمنان آنها در آمریکا و اسرائیل ممکن است از همین فرصت فعلی برای حمله بیشتر به تهران استفاده کنند. و به این ترتیب رهبران خود را بین ۲راهی خواسته تندروها برای انتقام و تمایل عملگراها برای روابط دیپلماتیک تحت فشار قرار داده‌اند.محمدحسین خوشوقت، یک مقام سابق در وزارت فرهنگ و ارشاد، در پیامی در توییتر نوشت: « از امروز تا زمان خروج ترامپ از کاخ سفید خطرناک ترین دوره برای ایران است.»
آقای خوشوقت اضافه کرد: تلافی جویی در برابر اسرائیل یا متحد اصلی آقای نتانیاهو در آمریکا، فرصتی در اختیار دشمنان ایران در منطقه قرار خواهد داد که به دنبال «ایجاد شرایط دشوار» هستند تا آقای بایدن نتواند توافق هسته ای را احیا کند.از سوی دیگر برخی از تندروها استدلال می‌کنند که ترور آقای فخری زاده نشان داد که تهران باید دست از تلاش برای شروع دوباره دیپلماسی با آقای بایدن بردارد، تنها به این دلیل که خویشتنداری باعث جسارت بیشتر دشمنان می شود.فواد ایزدی، تحلیلگر سیاسی نزدیک به محافظه‌کاران در مصاحبه ای گفت: «اگر به این سطح از تروریسم پاسخ ندهیم، آنها ممکن است این اقدام را تکرار کنند. زیرا اکنون آنها می دانند که ایران هیچ عکس العملی نشان نخواهد داد.»او افزود:«ٔ بدیهی است وقتی می‌بینند مشکلی وجود ندارد، این نوع اقدامات تکرار می شود.»
علی رغم ناشناس بودن آقای فخری زاده در ایران، مقامات این کشور روز شنبه با قدردانی از اقدامات او، اعلام کردند قصد دارند پیکر وی را بعنوان یک قهرمان ملی در یکی از برجسته‌ترین مکان‌های مقدس ایران دفن کنند. ویدئوهای منتشر شده یک روحانی ارشد که رئیس قوه قضائیه است را نشان می‌دهد که با خانواده این دانشمند، در حال خواندن دعا بر پیکرپوشیده از پرچم ایران و چهره قابل رؤیت وی هستند. یک اقدام خارق العاده و متفاوت از سنت رایج پیچیدن از سر تا پای پیکر در کفن سفید.
کارزار تروریستی اسرائیل در ایران
اسرائیل در تلاش برای کاهش سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای در میان همسایگان خود، برای چندین دهه از استراتژی ترورهای هدفمند استفاده کرده است. مورخان می گویند ، به همین دلیل سازمان های اطلاعاتی اسرائیل با قتل دانشمندان شاغل در مصر در دهه 1960 و عراق در دهه 1970 مرتبط بوده‌اند.پس از مسمومیت یک دانشمند هسته‌ای ایران در آزمایشگاه خود در سال 2007، ایران نخست اسرائیل را به ترور این دانشمند کشور متهم کرد. حملات خشونت آمیز دیگری به دانشمندان ایرانی بین سال‌های 2010 تا 2012 نیز به طور گسترده به اسرائیل نسبت داده شده است.
در یکی از آنها، یک فیزیکدان هنگامی که در حال پایین آوردن درب گاراژ خانه‌اش در تهران بود، بمبی در یک موتور سیکلت پارک شده منفجر شد. در سه ترور دیگر ، موتورسواران با عبور سریع از کنار اتومبیل‌های در حال حرکت، بمب‌های مغناطیسی را به درب اتومبیل‌های ۳ دانشمند چسبانده و دو نفر را به قتل رسانده و یک نفر را زخمی کردند. در حمله پنجم ، افراد مسلح با موتور سیکلت یک دانشمند را در حالی که اتومبیلش مقابل چراغ راهنما متوقف شده و همسرش کنارش نشسته بود، گلوله‌باران کردند.
باکو؛ حیاط‌خلوت توطئه‌های ضدایرانی اسرائیل
ریدل از موسسه بروکینگز گفت: اسرائیل با تمرکز بر منابع قابل توجه آژانس های جاسوسی خود، تا حدودی بیشترین اقدام تروریستی موفق را در کارنامه خود دارد.او گفت ، اسرائیل همچنین روابط خود را با تمرکز بر کشورهای همسایه ایران به عنوان «بسترهایی» برای نظارت و عضوگیری، ارتقاء داده است - مهمترین آنها در باکوی آذربایجان است. اسرائیل به عنوان بخشی از این روابط ، در درگیری اخیر این کشور با ارمنستان، هواپیماهای بدون سرنشین و سلاح های دیگری را به آذربایجان تحویل داده است.
ریدل افزود:« اسرائیل برای استخدام فارسی زبانان بومی از بین مهاجران ایرانی روشی را برای برقراری ارتباط یا تجزیه و تحلیل داده‌های رهگیری‌شده بکار گرفته است، و اسرائیل موفق شده است که مجموعه ای از همکاران ایرانی را نیز به خدمت بگیرد.»ریدل استدلال می کند که ترور آقای فخری زاده ممکن است نشانه این باشد که اسرائیل قصد دارد برای مأموریت های مشابه، دوباره از این شبکه بهره برداری کند. پس از هشت سال “وقفه” از موج ترورها بین سال‌های 2010 تا 2012 “من فکر می کنم این یک نشانه از به جریان افتادن بازی یا شروع قریب‌القوع آن است.”
یک مقام ارشد اسرائیلی که سال‌ها درگیر ردیابی آقای فخری زاده برای اسرائیل بوده و خواسته نامش فاش نشود، ادعا کرد که در صورت لزوم به اقدام علیه برنامه هسته ای ایران ادامه خواهد داد. این مقام مدعی است که برنامه‌های تحت مدیریت آقای فخری زاده، چنان تهدیدآمیز بوده است که جهان باید از اسرائیل تشکر کند!
شب دراز است و قلندر بیدار
در ایران ، این ترور منجر به گسترش خواسته‌های تازه‌ای برای ریشه کن کردن چنین اقدامات جاسوسی شده است از جمله رهبر عالی کشور، آیت الله علی خامنه ای است.رهبر عالی ایران در اولین واکنش علنی خود به این ترور اعلام کرد که اولویت نخست «واکاوی این جنایت و مجازات قطعی عاملان آن» است. رئیس جمهور حسن روحانی یک سیاست‌مدار عملگراست که شرط سنگینی روی مذاکرات با واشنگتن بسته بود، و حالا تندروها او را سرزنش می‌کنند و دولت وی را مسئول رخنه‌های امنیتی اخیر که راه را برای چنین جنایاتی باز کرده مسئول می دانند.
حسین دهقان ، نامزد اخیر انتخابات ریاست جمهوری سال آینده که فرمانده ارشد سپاه پاسداران و مشاور دفاعی رهبری ایران نیز است در پیامی در توئیتر با اظهار اینکه «شب دراز است و ما بیدار هستیم افزود: « ما همچون رعد بر سر کسانی که مسئول ترور این شهید هستند فرود خواهیم آمد و آنها را پشیمان خواهیم کرد.»آقای روحانی ، به نوبه خود ، در یک سخنرانی تلویزیونی اظهار داشت که ایران به آنچه وی سیاست «صبر استراتژیک» خواند [یا آنگونه که منتقدانش می‌گویند انتظار کشیدن برای بایدن] ادامه خواهد داد.روحانی گفت: «ما در زمان مناسب پاسخ خواهیم داد. همه دشمنان باید بدانند که مردم بزرگ ایران شجاع تر و مغرورتر از آن هستند که به این اقدام جنایتکارانه پاسخ ندهند.»
بهره‌برداری سیاسی تندروها
اما برخی تحلیلگران معتقدند، در عرصه سیاسی ایران، تندروها می توانند از این ماجرا بیشترین بهره سیاسی را ببرند. صنم وکیل عضو مؤسسه چتم هاوس در لندن می‌گوید هرگونه تنش جدید با اسرائیل، موضع سیاسی کسانی که مخالف مذاکره با غرب هستند را تقویت می کند.خانم وکیل گفت از زمانی که آقای بایدن در انتخابات نوامبر پیروز شده، تندروها فشار به روحانی را افزایش داده‌اند تا آغازهرگونه مذاکره با دولت جدید آمریکا را به تعویق بیاندازند. زیرا در انتخابات سال آینده ایران، تقابل با واشنگتن موضع این طیف سیاسی را تقویت و طیف‌های عمل‌گرا را تضعیف می کند. او گفت: « بنابراین چنین اتفاقی یک برگ برنده در دست تندروهاست، زیرا آنها می توانند مذاکرات را تا بعد از انتخابات ایران به تعویق بیاندازند - و این همان چیزی است که احتمالاً به دنبال آن هستند.»
ترجمه و انتشار مطالب رسانه‌‌های غیرفارسی‌زبان و برون‌مرزی با هدف آگاهی مخاطبان از نگرش این رسانه‌ها به مسائل مربوط به ایران است و به معنای تصدیق و یا تکذیب محتوای مطالب از سوی اقتصاد میهن نیست.