با اعلام نتایج قرعهکشی ایران خودرو، عدد شگفتآور ۴میلیون نفر متقاضی برای دریافت خودرو صفر ثبت شد، این در حالی است که بسیاری از افراد نیز در قرعه کشی گروه خودروسازی سایپا شرکت کرده و اجازه ثبت نام در قرعهکشی ایرانخودرو را نداشتند. با این وضعیت میتوان پیشبینی کرد با ادامه روند فعلی، روز به روز وضعیت بازار خودرو ملتهبتر گردد.
بازار خرید و فروش خودرو، مدتی است که به دلیل عرضه بسیار پایین در برابر تقاضای بالا و غیرمنطقی جامعه، دچار نوسانات و جهشهای قیمتی شدید شده است. ورود دلالان و واسطهگران به این بازار، مشکلات را دوچندان و امکان کنترل بازار را عملاً از اختیار نهادهای مسئول خارج کرده است. راهکاری که چندین ماه از اجرای آن برای کنترل قیمت خودرو توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت میگذرد، پیشفروش خودرو به صورت قرعهکشی است و همچنین شرایطی از قبیل اختصاص هر خودرو به یک کد ملی، عدم اجازه فروش خودرو تا یکسال و... نیز برای جلوگیری از تجاریسازی این وسیله نقلیه اندیشیده شده بود که هرکدام از این موارد نیز با روشهایی خاص دور زده شد.
دلالان برای دور زدن این روش اقدام به خرید گروهی کد ملی افراد بیبضاعت کرده و با پرداخت چند میلیون به این افراد، عملاً شانس بالایی برای تصاحب خودروهای صفر در فرآیند قرعهکشی دارند، با این روش، میتوان پیشبینی کرد که حدوداً اکثریت این خودروها به دست مصرفکننده واقعی نرسیده و هدف وزارت صنعت، معدن و تجارت از رسیدن خودرو به افرادی که واقعاً احتیاج به خودرو دارند، عملی نشدهاست. از طرفی، اقدام وزارت صنعت، معدن و تجارت در ممنوعیت معامله این خودروهای تا یکسال نیز به صورت کامل عملی نیست، زیرا این خودروها هماکنون به صورت وکالتی و یا با استفاده از مبایعهنامه منتقل میشوند و به همین دلیل، این راهکار نیز با توجه به این روشهای انتقال، معیوب است. شاهد این مثال قرعهکشی پیش فروش فوری و یکساله شرکت ایرانخودرو در مهرماه امسال است که به صورت همزمان برگزار شد. در این دو قرعهکشی، در مجموع ۴ میلیون و ۲۰۰هزار و ۶۵۳ نفر در وبسایت شرکت ایران خودرو ثبتنام کردند، این در حالی است که در مجموع این دو قرعهکشی همزمان، ۳۱هزار و ۴۵۰دستگاه خودرو به برندگان رسید، با یک محاسبه ساده میتوان گفت شانس پیروزی در این قرعه کشیها به طور میانگین ۰.۷درصد است که عملاً به معنای این است که این رخداد بیشتر شبیه به یک بختآزمایی است تا انتخاب تصادفی!
نکته حائز اهمیت دیگر این است که با بررسی ثبت نام متقاضیان برای هر خودرو، متوجه میشویم که بیشترین ثبت نامها، برای خودروهای لوکس ایران خودرو است و این در حالی است که مردم در شرایط نامطلوبی از لحاظ اقتصادی به سر میبرند، به طور مثال در فروش یکساله، بیشترین متقاضی مربوط به خودروی دناپلاس است که ۲۲۸۰۲۱ نفر ثبتنامی را به خود اختصاص داده است و این تعداد نزدیک به یک سوم کل متقاضیان ثبتنام یکساله ایران خودرو است. این مطلب بیانگر این موضوع است که مردم به خودرو دیگر دید مصرفی ندارند و آن را به عنوان یک کالای سرمایهای به حساب میآورند و از این جهت حاضرند برای اینکه ارزش پول نزد خود را بیشتر کنند، خودروهای با قیمت بالاتر را انتخاب کنند. بعد از دناپلاس نیز به ترتیب پژو پارس TU۵ و پژو ۲۰۷ قرار دارند که تاییدکننده تحلیل مذکور است.
این اتفاقات و عدم پیروزی اکثریت مردم در قرعهکشیها، باعث شده تا جو بیاعتمادی سنگینی در بین مردم عادی، حکمفرما شده و آنها، این اتفاقات را ناشی از انتخاب گزینشی افراد در این قرعهکشیها قلمداد کنند، درصورتیکه میتوان گفت با توجه به نظارت نهادهای مربوطه به فرآیند قرعهکشی، انتخاب گزینشی بهسختی میسر میشود که البته به دلیل عدم شفافیت کامل، نمیتوان اظهارنظر دقیق داشت.