دولت مسئول اصلی مدیریت کرونا به حساب می‌آید و حالا هشت ماه است که این ویروس جولان می‌دهد این اواخر یکی از اعضای شورای شهر یعنی زهرا نژاد بهرام گفته بود ایران وارد موج چهارم شده است!
چرا وضعیت در ایران به این شکل است که بیشترین میزان ابتلا و مرگ و میر در خاورمیانه را به خود اختصاص داده و در سطح جهانی نیز رقیبی جدی محسوب میشود! نگاهی به وضعیت پایتخت به عنوان مهمترین مرکز کرونا کشور شاید بتواند ارزیابی بهتری به ما بدهد! تهران را باید شهری متفاوت از سایر نقاط دانست، روزانه بالغ بر چند میلیون نفر از استان‌هایی مانند البرز یا سمنان وارد تهران می‌شوند برای کار! شهرستان‌های استان را هم اگر اضافه کنیم با وضعیت نامناسب و محدودیت‌های حمل و نقل عمومی که وجود دارد می‌توان بهتر متوجه شد که بمب ساعتی در تهران حالا به صورت دقیقه‌ای می‌ترکد اما گویی فریادرسی نیست!
از حدود یک ماه پیش مسئولان شهری و حوزه سلامت می‌گویند تهران را دو هفته تعطیل کنید تا زنجیره ابتلا در این کلانشهر پاره شود اما به نظر می‌رسد هنوز اراده‌ای در این زمینه وجود ندارد. در یک نظرسنجی از ۸۵ نخبه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، شهری، فرهنگی و ورزشی درباره مواجهه با وضعیت تهران سوال پرسیده شده است.
طبق این آرا، اکثریت شرکت‌کنندگان یعنی ۵۳درصد خواستار تعطیلی تهران شدند؛ ۲۰ درصد پیشنهاد محدودیت شدید را مناسب دانسته‌اند؛ ۱۴درصد ادامه روند فعلی را به عنوان نسخه پیشنهادی مطرح ساختند و ۱۳درصد نیز ترجیح می‌دهند باتوجه به شرایط اقتصادی هیچ محدودیتی وجود نداشته باشد. دیروز همچنین سید نظام الدین موسوی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی از نامه مجمع نمایندگان استان تهران به ستاد ملی مقابله با کرونا برای تعطیلی 2 هفته‌ای این استان خبر داد و گفت:«در جلسه اخیر کمیته بهداشت مجمع نمایندگان استان تهران این موضوع به دلیل افزایش شیوع بیماری کرونا بررسی شد و مقرر شد تا نامه‌ای به ستاد واصل شود.»
وی ادامه داد:«نامه‌ای از سوی مجمع نمایندگان استان به ستاد مقابله با کرونا واصل شده است و تاکنون نیز پاسخی به این درخواست داده نشده است.» نماینده تهران در مجلس با تاکید بر اینکه شیوع ویروس کرونا در تهران قدری نگران‌کننده شده است، افزود:«برای قطع زنجیره بیماری کرونا لازم است که مقطعی را تعطیل و آمارها را کنترل کرد.» موسوی ضمن درخواست از مردم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای مقابله با کرونا، اظهار داشت:«دولت نیز تاکنون اقدامات بهداشتی در جهت کنترل بیماری کرونا داشته که کافی نیست که به همین دلیل مجمع نمایندگان استان تهران پیشنهاد تعطیلی 2 هفته‌ای را ارائه کرده‌اند.«
درخواست شورای شهر از دو هفته پیش
این درحالی است که اواخر مهر ماه محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران گفت: هنوز کرونا در صدر اخبار است چرا که به صورت طوفانی عمل می‌کند و با اینکه در برخی از کشورها صحبت از موج دوم است اما در کشور ما شاهد شیوع موج سوم هستیم و متاسفانه وضعیت در کشور خوب نیست و فوتی‌ها در کشور نزدیک به ۳۰۰نفر و تعداد مبتلایان به حدود ۵۰۰۰ نفر رسیده است و در تهران نیز این عدد به ۱۵۰ فوتی نزدیک شده است. وی با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد که باید اقدامات ویژه‌تری از آنچه تاکنون از سوی ستادکلی اتخاذ شده، انجام شود افزود: این جور عملکرد و برنامه ریزی به نظر می‌رسد جواب نداده و توصیه این است که به فکر تعطیلی کامل دو هفته‌ای تهران و برخی کلانشهرها باشیم و گرنه اگر اینکار را نکنیم به نظر می‌رسد نتوانیم از پس موج سوم بربیائیم.
رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه حداقل تعطیل کنند تا مردم کرونا نگیرند، در مورد آلودگی هوا افزود: ما در آبان ماه درپس شیوع آلودگی هوا طرح ترافیک را تشدید و آن را از درب خانه اجرا می‌کردیم و حالا هم باید این کار را مجددا انجام داد و اگر تعطیل شود حمل ونقل عمومی خلوت میشود.
همچنین سخنگوی شورای شهر تهران در توئیتی نوشت: روند ابتلا به «کرونا» در ساختمان بهشت ادامه دارد، از میان همکاران خانم شهربانو امانی عضو شورا و افرادی از کارشناسان و پرسنل مبتلا شده‌اند.پیشنهاد قطعی ما به ستاد ملی مقابله با کرونا، همچنان تعطیلی دو هفته‌ای تهران است و در رابطه با چگونگی برگزاری و یا کاهش احتمالی جلسات شورا به صورت موقت، یکشنبه (امروز) تصمیم‌گیری خواهیم کرد و تصمیم نهایی را اعلام خواهم کرد.
علاوه بر این رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران با اشاره به شرایط بحرانی شیوع کرونا در تهران گفت: از نظر من برای خروج از این بحران محدودیت و تعطیلی کامل به مدت ۲هفته لازم است. باید محدودیت‌ها به‌گونه‌ای باشد که در این ۲ هفته هیچ‌کس نتواند از خانه خارج شود.
در همین حال دیروز شایعاتی مبنی بر بررسی این موضوع وجود داشت اما حمیدرضا گودرزی در واکنش به احتمال تعطیلی ۲هفته استان تهران، اظهار کرد: موضوع تعطیلی و یا عدم تعطیلی پایتخت باید از سوی مقامات مرتبط بررسی شود و لذا من از این موضوع بی‌اطلاع هستم. معاون امنیتی و انتظامی استاندار تهران در ادامه بار دیگر ضمن بی‌اطلاعی از این موضوع، تصریح کرد: اگر قرار باشد، تهران تعطیل شود، حتماً پیش از آن جلسه‌ای برگزار میشود. ازسوی دیگر روابط عمومی استانداری تهران نیز در پیامی اعلام کرده است که؛ وی هیچ مصاحبه‌ای دال بر تعطیلی و یا احتمال تعطیلی تهران با هیچ رسانه‌ای نداشته و محدودیت‌ها از طریق روابط عمومی استانداری تهران اعلام خواهد شد. گفتنی است، برخی منابع خبری از برگزاری جلسه‌ای فوری در استانداری بمنظور بررسی تعطیلی تهران خبر داده بودند، که معاون استاندار تهران از چنین اظهارنظری اظهار بی‌اطلاعی کرد.
دولت و تدبیر اقتصادی!
اما با وجود همه هشدارها به نظر می‌رسد دولت همچنان نگران تبعات اقتصادی تعطیلی است! محسن هاشمی هفته پیش در جلسه شورای شهر تهران با انتقاد از ستاد مبارزه با کرونا در تهران اظهار کرد: هفته گذشته بنده پیشنهادی را مبنی بر تعطیلی کامل دوهفته‌ای تهران مطرح کردم که این ستاد اصلاً عنایتی به این پیشنهاد نداد و از این اتفاق متاسفیم. وی با اشاره به اینکه در این شرایط و با توجه به وضعیت اقتصادی که شرایط مطلوبی هم ندارد دولت اقتصاد را نسبت به بهداشت و سلامت مردم ترجیح داده است، گفت: چنانچه اقتصاد وضعیت بهتری داشت قاعدتاً دولت به سلامت و بهداشت مردم در این شرایط عنایت ویژه‌تری را داشت.
رئیس شورای شهر تهران با تاکید مجدد بر اینکه اقتصاد وضعیت خوبی را ندارد گفت: با توجه به این شرایط و عدم توجه دولت به موضوع بهداشت و سلامت نتیجه‌اش شرایط فعلی میشود. موضوعی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد این است که تصمیم دولت مبنی بر اولویت اقتصاد بر سلامت یا همان تعطیل نکردن به دلیل تبعات اقتصادی آیا یک تدبیر است یا اینکه دولت عملا با بی‌توجهی به این موضوع دچار ترک فعل شده است.
دولت می‌گوید این اقدام او برای جلوگیری از قرنطینه کامل در واقع یک تدبیر است تا اقتصاد کشور با مشکلات بیشتری مواجه نشود! اما سوالی که وجود دارد این است که اگر این فرضیه را از دولت قبول کنیم نتیجه چنین سیاستی در هشت ماه گذشته چه بوده است؟ از همان اسفند 98 که حسن روحانی تلاش کرد اوضاع را مناسب جلوه دهد و گفت از شنبه همه چیز به حالت عادی برمی‌گردد تا امروز دولت تاکید کرده که نمی‌خواهد با تعطیلی اقتصاد را زیر فشار قرار دهد!
نتیجه چنین امری این شده که ایران بیشترین آمار کرونا در منطقه را دارد اما دستاورد اقتصادی این سیاست چه بوده است؟ مقایسه قیمت‌ها با همان اسفند گذشته می‌تواند پاسخی به این سوال باشد. به عنوان نمونه در معاملات چهارشنبه بیست و یکم اسفندماه 98 بازار ارز، هر اسکناس دلار آمریکا در صرافی‌های بانکی و مجاز سطح کشور، به نرخ 14750تومان از مردم خریداری می‌شد و به قیمت 14850تومان به متقاضی دریافت دلار فروخته می‌شد. همچنین هر اسکناس یورو به نرخ 16600تومان از مردم خریداری می‌شد و به قیمت 16700تومان به مردم فروخته می‌شد.
امروز اما ذیل سایه تدبیر دولت در زمینه تعطیل نکردن یا قرنطینه شاهد دلار 28هزار تومانی، یورو 33هزار تومانی و سکه 14میلیون تومانی هستیم! با این حساب باید گفت این چه تدبیری است که نتیجه‌ای اینگونه داشته است که در شش ماه پول ملی نصف ارزش خود را از دست داده است؟ اینکه در همان زمان هر کیلوگرم گوشت حدود 100هزار تومان بوده و امروز بیش از 150هزار تومان است و اینکه سایر اقلام در این مدت چه بلایی برسر قیمتشان آمده است نیز جای خود دارد!
بنابراین به نظر می‌رسد دولت دستاوردی از این سیاست خود نداشته است حال آنکه در این مدت با افزایش بسیار رقم مبتلایان و مرگ‌ومیر عملا یک بار مالی دیگر به دلیل هزینه‌های بخش درمان نیز به دولت و همچنین به مردم وارد شده است! فرسودگی تجهیزات بیمارستانی، خستگی کادر درمان و از دست دادن شماری از کادر درمان که در واقع سرمایه‌های انسانی بخش سلامت کشور هستند نیز از دیگر خساراتی است که به سیاست مقاومت در برابر تعطیلی یا قرنطینه ایجاد کرده است.
ترک فعل؟
از سوی دیگر فرضیه دومی که در مقابل تدبیر قرار می‌گیرد این است که دولت با این نوع رویکرد خود دچار عمل ترک فعل شده است که به لحاظ قانونی می‌تواند جرم محسوب شود. نکته مهم این است که به تازگی نیز ابلاغیه‌ای درباره ترک فعل از سوی رئیس دستگاه قضا اعلام شد. در این ابلاغیه که دارای 12 بند است به مراجعی همچون سازمان بازرسی کل کشور، دادستان‌ها و مراجع ذی صلاح قضائی اعلام شده است. از جمله در بخشی از این ابلاغیه آمده است: « تذکر به دستگاه اجرایی در صورت عدم اقدام به موقع جهت اقامه دعوی در مراجع قضائی در موارد تضییع حقوق عامه و منافع بیت‌المال و اعلام نتیجه و گزارش اقدامات انجام شده به دادستان کل کشور.»
در همین زمینه با یک حقوقدان گفتگو کردیم. منصور مظفری به «آفتاب یزد» گفت: در ماده دو قانون مجازات اسلامی سال 1392 آمده است که «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم شناخته میشود». درحالی که هم فعل و هم ترک فعل می‌تواند یک جرم باشد به نظر می‌رسد موضوع ترک فعل آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. البته منظور از عدم توجه کافی به برخی از ترک فعلها مربوط به حوزه عمومی است چون فعلهای مجرمانه زیاد بوده و تصور عمومی برخی مدیران بر این است که املای نانوشته غلط ندارد و مجازات وجود ندارد که اتفاقا چون در قانون آمده عطف به ما سبق هم میشود
ولی در حوزه‌های شخصی با وجود شاکی خصوصی مورد توجه بوده است. به عنوان نمونه اگر مادری به فرزند خود شیر ندهد در واقع هرچند مستقیما اقدام به قتل فرزند خود نکرده اما با ترک فعل شیر دادن منجر به کشته شدن فرزند شده و طبیعتا مجازاتی برای او تعیین شده است. در مثالی دیگر اگر پرستاری به اندازه‌ای که وظایف او مقرر داشته به بیمار رسیدگی نکند و روشن شود به این دلیل بیمار درگذشته است در این صورت نیز اگرچه پرستار اقدامی علیه بیمار انجام نداده اما با ترک فعل از او جرمی را انجام داده است.»
او افزود:«موضوعی که در این زمینه اهمیت دارد این است که باید قانون برای آن مجازاتی را تعیین کرده باشد به عنوان نمونه دروغ گفتن درحال عادی اگر در برابر دادگاه نباشد هرچند عملی ضداخلاقی است اما جرم نیست و برای آن نیز مجازات وجود ندارد.» این حقوقدان در ادامه گفت:«در وضعیت فعلی درباره همه‌گیری کرونا در تهران نیز با توجه به اینکه متخصصان در این زمینه معتقد به تعطیلی تهران هستند و اعضای شورای شهر نیز چنین توصیه‌ای داشته و حتی نمایندگان مجلس نیز در این زمینه درحال جمع‌آوری امضا هستند، بنابراین نشان می‌دهد که عدم تعطیلی تهران می‌تواند تبعاتی و خسارات جانی برای شهروندان داشته باشد.»
مظفری بیان داشت:«قبلا درباره آلودگی هوا در مواقع اضطراری قوانین وضع شده است که اگر دمای هوا یا میزان آلودگی از حد معینی بیشتر شود به‌طور مثال کارخانجات باید تعطیل شوند یا حتی شهر به طور کامل باید تعطیل گردد و اگر در چنین مواقعی مسئولان اقدام به تعطیلی را در دستور کار قرار ندهند ترک فعل کرده‌اند و براساس قوانین باید مجازات شوند.» این حقوقدان اظهار داشت:«درباره کرونا نیز نظر به تعطیلی تهران است و باید بررسی شود با قوانین موجود در حوزه‌های بهداشتی اگر تهران را تعطیل نکردند و این موجب خسارات جانی به مردم شود به نظر می‌رسد مجازات‌هایی در این زمینه طبق قانون وجود دارد.» مظفری در پایان گفت:«وقتی می‌گویند جان انسان‌ها مهمتر از اقتصاد یا معیشت است قطعا باید در برابر اقداماتی که مخالف این گزاره است مجازات‌هایی تعیین شده باشد، دولت شاید توجیهات یا پاسخ‌هایی دارد که باید مستدل ارائه کند اما اگر چنین پاسخ‌هایی وجود نداشته باشد با توجه به قوانین بهداشتی به نظر می‌رسد مجازاتی باید برای ترک فعل پیش‌بینی شده باشد.»