سه دسته شدن قدرت‌های جهانی در مورد مساله هسته‌ای ایران
به طور کلی نمایندگانی که در نشست صحبت کردند، سه دسته شدند: دسته اول شامل نماینده آمریکا و برخی کشورهای طرفدارش می‌شد که به شدت دنبال صدور قطعنامه و حتی لغو برجام بودند.در مقابل، روسیه و چین مخالفت خود را با اقدامات آمریکا و لغو برجام نشان داده و حتی با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نیز مخالفت کردند.یک جریان اصلی اما میان این دو گروه بود که بیشتر توسط کشورهای اصلی اروپا یعنی آلمان و فرانسه رهبری می‌شد. این جریان در عین انتقاد از اقدامات اخیر ایران، بر حفظ برجام به طور کامل تاکید کرد. بد نیست در این گزارش بر این دسته سوم تمرکز کنیم. ابتدا بهتر است بخشی از مهمترین اظهارات مقامات اتحادیه اروپا و کشورهای مهم این قاره را بیان کنیم.
مقامات اروپایی در شورای امنیت چه گفتند؟
در مهم ترین اظهارات مقامات اروپایی، اولوف اسکوگ، نماینده اتحادیه اروپا در برجام از توافق هسته ای ایران به عنوان یکی از ستون‌های معماری منع اشاعه اتمی یاد کرد و خواستار حفظ آن شد. او هشدار داد از دست رفتن برجام به معنی از دست رفتن پروتکل الحاقی خواهد بود.کریستوف هیوسن، نماینده آلمان که بعد از نماینده چین سخنرانی می‌کرد نیز با موضع چین در مخالفت با تلاش آمریکا برای احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران موافقت کرد کرد. این دیپلمات آلمانی تصریح کرد: من با سخنان نماینده چین در خصوص مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها هم‌نظرم.
پس از او نماینده انگلیس هم خاطرنشان کرد که از نظر این کشور هم بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران با برجام سازگار نیست.نماینده انگلیس گفت: انگلیس بارها تعهد کامل خودش به برجام را اعلام کرده است. این در راستای منافع امنیتی جمعی ما است که حفظ نظام منع اشاعه هسته‌ای را هم شامل می‌شود.او در ادامه گفت: ما تلاش خستگی‌ناپذیری برای حفظ برجام داشته‌ایم. از خروج آمریکا از برجام و به موازات آن، اقدامات ایران که مغایر با تعهدات برجامی این کشور هستند متأسفیم.
نیکلاس دی ریوری، نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل که امروز به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت ریاست جلسه را هم به عهده داشت همانند انگلیس و آلمان با تلاش آمریکا برای رجوع به برجام جهت بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مخالفت کرد.با وجود این، ریوری هم همانند نماینده‌های دو کشور آلمان و انگلیس مدعی شد که رفع تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، تبعات مهمی برای ثبات و امنیت منطقه خواهد داشت.این مقام فرانسوی علی‌رغم این گفت که پاریس از تلاش آمریکا برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران حمایت نخواهد کرد.
4 موضع اروپا در قبال ایران
آنچه بیش از همه عیان است این است که اروپا اکنون در مساله هسته ای ایران بیشترین نقش را دارد. این مطلبی است که وبگاه تحلیلی (Bulletin of the Atomic scientists) هم در مقاله اخیرش درباره آینده برجام بر آن تاکید دارد. طبق تحلیل این وبگاه، در این میان، آلمان بیش از سایر کشورهای اروپایی نقش دارد و می‌تواند در این اوضاع و احوال بهتر از سایر کشورها مقامات ارشد سازمان ملل را در مورد ایران اقناع کند.اما اروپا دقیقا چه موضعی در مورد فعالیت های ایران گرفته و در آینده نیز چه واکنش‌هایی نشان خواهد داد؟ به عبارتی دیگر، اکنون از اظهارات اروپایی‌ها در سازمان ملل چه نتایجی می‌توان گرفت؟
اظهارات مقامات اروپایی در نشست اخیر شورای امنیت 4 موضع کلی را در مورد اروپا بیان می‌کند:
الف. کشورهای اروپایی به شدت مخالف نابودی برجام هستند و اعتقاد دارند به هر صورتی که شده باید این سند باقی بماند.
ب. مقامات اروپایی معتقدند که هر گونه خدشه وارد شدن به برجام یا تحریک هسته ای ایران باعث لغو پروتکل الحاقی می‌شود(اینجا بخوانید) واین امر اخیر می‌تواند مشکلات فراوانی را برای آژانس و کشورهای دیگر ایجاد کرده و عملا ایران را در مسیر قدیمی هسته ای قرار می‌دهد.
ج. کشورهای اروپایی نسبت به لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران نگرانند و از این جهت شاید با آمریکا در این زمینه موافق باشند.
د. مقامات اروپایی با بازگشت آمریکا به برجام جهت اعمال تحریم‌ها یا مکانیسم ماشه نیز مخالفند.
تعلیق برجام تا انتخابات آمریکا!
از این 4 موضع اروپایی‌ها چه نتیجه ای حاصل می‌شود؟ مهم ترین نتیجه این است که تا چند ماه دیگر احتمالا فضای تعلیق پروژه هسته ای ایران را فرا می‌گیرد و این بدترین خبر برای ترامپ است که دوست دارد از برجام به‌عنوان یک برگ برنده در انتخابات پیش‌رو استفاده کند.طبق تحلیل وبگاه Bulletin، نشست سازمان ملل به خوبی نشان داد که اروپا در مورد مساله هسته ای ایران اولا تا چه حد از آمریکا دور است و ثانیا تا چه حد بر تصمیات سازمان ملل تاثیرگذارتر است. نویسنده مقاله معتقد است که احتمالا اروپا در این چند ماه قدرتمندتر هم می‌شود؛ چرا که از یکی دو ماه آینده فضای انتخاباتی سراسر آمریکا را فرا می‌گیرد و احتمالا موضوع هسته ای ایران به آینده موکول شود.
اروپا در این زمان می‌تواند موضع قدرتمندتری بگیرد و تاجای ممکن برجام را حفظ کند تا در صورت پیروزی بایدن مجددا آن را به سندی زنده تبدیل کند. از آن طرف اما، ایران نیز ممکن است منتظر انتخابات آمریکا باشد(اینجا بخوانید). چرا که در صورت پیروزی بایدن شاید مجددا آمریکا به برجام بازگردد. بنابراین بعید است تا آن زمان، دست به کاهش تعهدات هسته ای یا لغو پروتکل الحاقی بزند. به همین دلیل، می‌توان نتیجه گرفت که تا چند ماه آینده برجام و کل پرونده هسته ای ایران در یک تعلیق طولانی قرار می‌گیرد.
تنها یک نگرانی وجود دارد
در این میان تنها یک چیز است که شاید برخی را نگران کند؛ دوره زمانی تحریم تسلیحاتی ایران توسط سازمان ملل مدتی قبل از انتخابات نوامبر به پایان می‌رسد. از لحن اروپایی‌ها نیز مشخص است که آنها قصد دارند مانع از لغو کامل آن شوند. این مساله می‌تواند به گرهی کور تبدیل شود، به‌ویژه به این خاطر که ظریف هشدار داده نقض یکی از تعهدات به معنی نقض تمام توافق است.در صورتی که ایران تهدید به لغو پروتکل الحاقی کند (چنانچه برخی نمایندگان مجلس پیشنهاد داده اند) شاید اروپا نیز برجام را از این تعلیق خارج کند؛ چون همانطور که نماینده اتحادیه اروپا گفته، حفظ پروتکل الحاقی از همه چیز برای اروپا مهم تر است.
به همین دلیل، شاید اگر قبل از پایان دوره تحریم های تسلیحاتی، نمایندگان ایران و 4+1 به یک توافق کوتاه مدت (تا پایان فرآیند انتخابات آمریکا) برسند و مساله تمدید یا عدم تمدید تحریم تسلیحاتی را کان لم یکن کنند بتوان مانع از نابودی برجام، زودتر از انتخابات آمریکا شد.با وجود همه این تحلیل‌ها، یک چیز بیش از پیش مشخص است. برجام هر روز ضعیف تر و نحیف تر از گذشته می‌شود. سند مهمی که یک روز دولت حسن روحانی به آن افتخار می‌کرد امروز به تکه پاره ای تبدیل شده است. با وجود این، همین جسم بی‌رمق هنوز هم بسیار مهم است. برجام امروز به پدر پیری می‌ماند که در بستر افتاده و حتی هیچ یک از فرزندانش را نمی‌شناسد اما صرف بودنش باعث جمع شدن فرزندان دور هم و حفظ خانواده می‌شود. باید دید که در آینده این پدر پیر و مریض به طور کامل ارتباطش را با زندگی قطع می‌کند یا جانی دیگر گرفته و بار دیگر به حیات باز می‌گردد.