محسن رضائی عطاقلی‌پور، مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط‌زیست قشم با بیان اینکه این مؤسسه یک مؤسسه غیردولتی و غیرانتفاعی فعال در حوزه حفاظت از تنوع زیستی خلیج‌فارس است، اظهار کرد: آب‌های شمال غرب اقیانوس هند، من‌جمله خلیج‌فارس و دریای عمان، زیستگاه بیش از ۱۵٪ از تمام گونه‌های شناخته‌شده ماهیان غضروفی در جهان است.وی ادامه داد: این یعنی ۱۸۰ گونه از انواع کوسه‌ماهیان، سفره‌ماهیان و کمیراها، که بیش از نیمی ازاین‌گونه‌ها در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان گونه‌های در معرض خطر طبقه بندی شده‌اند؛ بااین‌وجود، متأسفانه این منطقه بسیار مهم توسط کشورهایی احاطه شده که برخی از آن‌ها، ازجمله ایران، در زمره کشورهایی هستند که بیشترین میزان صید کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان در سرتاسر جهان را بر عهده دارند.
صید کوسه‌ماهیان؛ معضلی جهانی
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط‌زیست قشم با اشاره به اینکه موضوع صید کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان مسئله‌ای تنها مربوط به کشور ایران نبوده و متأسفانه این موضوع هم‌اکنون در سراسر جهان به یک معضل تبدیل شده است، اضافه کرد: بااین‌وجود ایران طبق آمار رسمی که به سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) ارائه داده، در طی تقریباً یک دهه بیش از ۱۸۰ هزار تن از انواع کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان را در آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان صید کرده است.
این آمار، کشور ما را در بین ۲۶ کشوری قرار می‌دهد که بیشترین سهم صید کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان در سراسر جهان را بر عهده دارند. وی ادامه داد: برخلاف ماهیان استخوانی که تخم‌گذار بوده و در هر بار زادآوری تعداد زیادی تخم تولید می‌کنند، اغلب ماهیان غضروفی زنده‌زا هستند و در هر بار زادآوری تنها تعداد انگشت‌شماری بچه به دنیا می‌آورند. حتی آن‌هایی که تخم‌گذار هستند، هر بار تنها تعداد محدودی تخم می‌گذارند. لذا جمعیت کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان آهنگ رشد مختصری نسبت به بسیاری از آبزیان دیگر دارد و این باعث می‌شود صید بی‌رویه تأثیر بسیار مخربی بر روی جمعیت آن‌ها بگذارد.
سوپ باله کوسه با طعم انقراض!
این فعال زیست‌محیطی در خصوص نحوه صید ماهیان غضروفی در جنوب ایران بیان کرد: همانند سایر نقاط جهان، صید سفره‌ماهیان و کوسه‌ماهیان در ایران به دو صورت صید هدف و صید ضمنی صورت می‌گیرد. صید هدف کوسه‌ماهی‌ها و برخی از سفره‌ماهی‌ها (همانند برخی از wedgefish ها که در بین صیادان جنوب کشور با نام سوس شناخته می‌شوند) غالباً با هدف صادرات و مشارکت در تجارت باله کوسه صورت می‌پذیرد.
رضائی عطاقلی‌پور افزود: باله‌های پشتی و دمی این ماهیان معمولاً به شکل غیرقانونی به کشورهای عربی و ازآنجا به هنگ‌کنگ صادر می‌شود تا برای تهیه غذایی گران‌قیمت موسوم به سوپ باله کوسه استفاده شوند. اگرچه مسیرهای این تجارت غیرقانونی و گردش مالی آن هنوز به شکل کاملی در کشورمان مطالعه و کمی نشده است، اما فائو در گزارشی در سال ۲۰۰۹ میلادی عنوان کرده که باله‌های کوسه قاچاق شده از ایران به کشور امارات متحده عربی با قیمتی بین ۴ تا ۴۰ دلار آمریکا به ازای هر کیلو، بسته به‌اندازه و کیفیت باله‌ها، معامله می‌شود. وی تصریح کرد: در کنار موضوع تجارت باله کوسه، گوشت کوسه‌ماهی‌ها و سفره‌ماهی‌ها نیز در طول نوار ساحلی جنوبی کشور به‌صورت خشک‌شده و همچنین برای تهیه غذاهایی همچون پودنی (غذایی که با گوشت انواع کوسه‌های کوچک همچون کوسه خاکستری بینی باریک، کوسه شیری، کوسه چانه‌سفید و کوسه پوزه محکم) تهیه می‌شود و همچنین تهیه حلیم سفره‌ماهی استفاده می‌شود.
صید ضمنی، خطری بزرگ‌تر برای گونه‌های در حال انقراض
این فعال زیست‌محیطی عنوان کرد: شکل دیگر صید این آبزیان در معرض خطر انقراض صید ضمنی آن‌هاست؛ بدین معنی که صیاد به دنبال صید آبزیان دیگر به دریا می‌رود اما در تور یا قلاب خود به‌طور اتفاقی انواع کوسه‌ماهیان و سفره‌ماهیان را نیز صید می‌کند.رضائی عطاقلی‌پور ادامه داد: صید ضمنی این ماهیان خطر به‌مراتب بزرگ‌تری را برای جمعیت‌هایشان ایجاد می‌کند، چراکه وقتی یک‌گونه آبزی به‌عنوان صید هدف صید می‌شود، نهادهای ذی‌ربط می‌توانند با تنظیم بازار و کنترل زنجیره ارزش تولید محصولات، مسیرهای تجارت و میزان صید آن را کنترل کنند. اما برخی کوسه‌ماهیان و تقریباً اغلب سفره‌ماهیان دارای ارزش تجاری نیستند و وقتی به مقدار زیاد در تورهای صیادی گرفتار می‌شوند صیادان آن‌ها را دور می‌ریزند. وی خاطرنشان کرد: صید ضمنی نه‌تنها سهم بیشتری از صید این ماهیان در معرض خطر انقراض را نسبت به صید هدف در بر می‌گیرد، بلکه آمار دقیقی هم از آن در دست نیست و همچنین نمی‌توان با مهندسی زنجیره ارزش محصولات شیلاتی میزان صید آن را کنترل کرد.
انگشت اتهام به سمت صیادان صید ترال یا روش‌های مدیریت صید
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط‌زیست قشم در پاسخ به این سؤال که آیا صید ترال تهدیدی برای گونه‌های کمیاب و در حال انقراض خلیج‌فارس محسوب می‌شود یا خیر، گفت: البته که صید ترال، به‌ویژه ترال کف، یکی از مخرب‌ترین شیوه‌های صیادی است؛ زیرا نه‌تنها به‌طور غیرانتخابی تمام آب زیان را در مقطعی از عمق، صید می‌کند بلکه عملاً با شخم زدن بستر دریا زیستگاه‌های کف را که بخش اعظمی از حیات دریا بدان وابسته است، تخریب می‌کند. اما بااین‌وجود ما نباید انگشت اتهام خود را به سمت یک روش خاص از صید یا صرفاً به سمت قشر صیادان بگیریم.
رضائی عطاقلی‌پور با تأکید بر اینکه صیادی، معیشت هزاران نفر از هم‌وطنانمان در طول سواحل جنوبی و شمالی کشورمان را تأمین می‌کند، اظهار کرد: حذف کامل صید و یا به حداقل رساندن و محدود کردن آن به چند روش صیادی خاص که کمترین آسیب را به تنوع زیستی دریا می‌رسانند (همانند صید با قلاب) حالت ایده آلی است که البته دور از دسترس نبوده و بسیاری از کشورهای دنیا توانسته‌اند کم‌وبیش به آن برسند، یا لااقل به‌خوبی در آن مسیر گام بردارند. اما در کنار آن باید به دنبال روش‌های معیشتی جایگزین و حامی محیط‌زیستی برای آن دسته از صیادان که قرار است پیشه صیادی را کنار بگذارند فراهم کنیم. وی افزود: قطعاً اگر زیرساخت‌های لازم و مشاغل جدید و ایمن‌تر فراهم شوند هیچ‌کس حاضر نیست با مشکلات و خطرات فراوان دست‌وپنجه نرم کند، پا به دریا بگذارد و ساعت‌ها یا گاهی روزها دور از خانواده پی کسب صیدی باشد که روزبه‌روز مقدار آن کمتر می‌شود و هیچ تضمینی برای به دست آوردنش نیست. بدون فراهم کردن چنین زیرساخت‌هایی، نمی‌توانیم صیادی را که معیشتش به صیادی گره‌خورده، سرزنش کنیم که چرا یک‌گونه در معرض خطر انقراض را صید کرده است، این به‌هیچ‌وجه عادلانه نیست.