اقتصاد میهن: طی سال‌های گذشته برای بسیاری از ایرانیان این موضوع که مردم کشورهای دیگر، میوه‌ها را دانه‌ای می‌خرند امری عجیب بود؛ اینکه برای مثال به میوه‌فروشی بروید و درخواست یک دانه پرتقال یا دو عدد سیب کنید به برکت کشور چهار فصل ایران که انواع و اقسام میوه‌ها را در خود به وفور جای داده است؛ موضوعی دور از ذهن و بعید بود.
سوالی که این روزها با دیدن آگهی فروش میوه‌های دانه‌ای که در میوه‌فروشی‌ها و سایت‌های آنلاین فروش میوه به ذهن متبادر می‌شود این است که طی این چند سال چه اتفاقی افتاده است که فروش دانه‌ای یا چندعددی میوه و سبزیجات امری عادی و معقول به نظر می‌آید؟
میوه دانه‌ای چند؟؟
پاسخ این سوال را می‌توان در قیمت ذکر شده کنار آگهی‌ها جست‌وجو کرد. میوه‌ای مانند سیب را در نظر بگیرید؛ میوه‌ای که شاید معمول‌ترین میوه طی فصول مختلف سال در سبد خرید خانوار باشد. این میزان برحسب اندازه سیب‌ها متغیر است اما به طور معمول هر پنج سیب، وزنی در حدود یک کیلوگرم دارد. میوه‌ها به طور معمول در نقاط مختلف شهر و برحسب کیفیت‌شان در قیمت‌های گوناگون به فروش می‌رسند. رنج قیمت یک کیلوگرم سیب در نقاط مختلف تهران از ۵۵هزار تومان آغاز می‌شود و گاهی و در بسته‌بندی به ۱۴۰هزار تومان نیز می‌رسد. اگر قیمت سیب در مرکز شهر را در نظر بگیریم هرکیلو سیب با قیمتی نزدیک به ۷۰هزار تومان به فروش می‌رسد. میانگین هر کیلوگرم را پنج عدد سیب در نظر بگیریم با یک تقسیم ساده متوجه می‌شویم هر سیب به طور متوسط نزدیک به ۱۵هزار تومان قیمت دارد.
موزه دانه‌ای ۲۵هزار تومان
به بررسی یک مثال دیگر برویم. براساس گزارش‌های میدانی هر کیلوگرم موز در ارزان‌ترین حالت و به صورت فله‌ای در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران با ارقامی بین ۱۱۰ تا ۱۳۰هزار تومان به فروش می‌رسد. البته که قیمت آن به طور متوسط در میوه‌فروشی‌ها بالاتر است و برخی انواع آن مانند موز فلیپینی در نقاط بالای شهر با قیمتی در حدود ۲۴۰هزار تومان به فروش می‌رسد. همچنین موز‌هایی با عنوان موز اورگانیک به شکل دسته‌بندی تا رقم ۳۴۰هزار تومان به فروش می‌رسد. هر شش عدد موز به طور متوسط وزنی در حدود یک کیلوگرم دارد که با توجه به سایز می‌تواند متغیر باشد. اگر قیمت متوسط هر کیلوگرم موز را در میوه‌فروشی‌های سطح شهر دست‌کم ۱۵۰هزار تومان در نظر بگیریم هر دانه موز معمولی رقمی حدود ۲۵ هزار تومان قیمت دارد.
تصمیمات اشتباه
سیب‌زمینی به عنوان یکی از اصلی‌ترین موارد مصرفی در سبد غذایی خانواده‌های ایرانی، از دیگر محصولاتی است که در سال جدید زمزمه کمیاب و گران شدنش به گوش رسیده است. افزایش نرخ تورم و گرانی مواد غذایی دست بسیاری از خانواده را از مصرف گوشت و مرغ و حتی برنج کوتاه کرده است. در این میان استفاده از سیب‌زمینی به عنوان قوت غالب طبقه کم‌برخوردار جامعه در سبد غذایی این گروه اهمیت ویژه‌ای دارد اما کمبود و گرانی این محصول کم‌کم حذف سیب‌زمینی از سبد غذایی همانند مواد پروتئینی را رقم می‌زند.
درباره علت بالا رفتن قیمت این محصول پیش از این ، رییس انجمن ملی سیب‌زمینی ایران گفته بود: مساله سیب‌زمینی به اوایل سال گذشته باز می‌گردد؛ در این دوران چندین و چند تصمیم خلق‌الساعه در ارتباط با ممنوعیت صادرات این محصول گرفته شد که منجر به از بین رفتن تعادل تولید و بازار این محصول شد. به عنوان انجمن ملی سیب‌زمینی تاکید ما همواره بر این مساله بوده است که استمرار تولید یک امر لازم و همیشگی است. تولیدکنندگان از اوایل سال گذشته تا مهر و آبان آن سال، متحمل ضرر کلانی شدند که علت آن پایین بودن قیمت محصول بود.خسرو طالبی در این‌باره ادامه داد: با بررسی آمار بلندمدت ۱۰ساله متوجه می‌شویم که صادرات سیب‌زمینی نسبت به گذشته بیشتر نبود؛ میانگین صادرات سیب‌زمینی ما سالانه حدود ۵۰۰ الی ۶۰۰هزار تن است اما این رقم در سال گذشته کمتر از ۵۰۰هزار تن بود. ضرر کلانی که تولیدکنندگان متحمل شدند باعث از بین رفتن انگیزه تولید محصول در تولیدکنندگان شد و تصمیمات خلق‌الساعه‌ای که از سمت وزارتخانه جهت پایین آوردن اورژانسی گرفته می‌شود نیز کمکی به اوضاع نمی‌کند.
سیب‌زمینی دانه‌ای ۱۲۵۰۰ تومان
براساس مشاهدات میدانی هر کیلوگرم از این محصول در نقاط مختلف تهران از ۵۵هزار تومان تا ۸۹هزار تومان به فروش می‌رسد، سایر صیفی‌جات از جمله خیار نیز قیمت بالایی دارد به طوری که هر کیلوگرم از این محصول در میادین میوه ۴۹هزار تومان و در بازار تا ۸۰هزار تومان به فروش می‌رسد. هر سیب‌زمینی متوسط به طور میانگین وزنی در حدود ۱۵۰ تا۲۰۰ گرم دارد. می‌توانیم هر کیلوگرم سیب‌زمینی را به طور متوسط شش عدد در نظر بگیریم. سیب‌زمینی در حال حاضر در سطح شهر از ۵۵ تا ۹۰هزار تومان به فروش می‌رود. اگر قیمت میانگین را ۷۰هزار تومان در نظر بگیریم هر دانه سیب‌زمینی قیمتی حدود ۱۲۵۰۰ تومان دارد. برای خیار نیز به همین صورت اگر هر کیلوگرم خیار را به طور متوسط ۷۰ تا ۹۰گرم در نظر بگیریم حدودا ۱۱ عدد می‌شود و اگر قیمت میانگین را ۶۰ تومان در نظر بگیریم یعنی هر خیار به طور میانگین ۵۵۰۰ تومان قیمت دارد.
لبه پرتگاه
حذف آرام‌آرام مواد پروتئینی از سفره خانواده‌های ایرانی اتفاق غم‌انگیزی است اما مورد نگران‌کننده این است به نظر می‌رسد این اتفاق برای بسیاری از میوه‌ها و حتی صیفی‌جاتی مانند سیب‌زمینی در حال تکرار است. این حذفیات سفره غذایی خانواده‌ها نیز به آهستگی و البته مستمر رخ می‌دهد. یک روز گوشت گران می‌شود و هر خانواده سعی می‌کند با کم‌کردن مصرفش، به هر سختی که شده آن را در سفره خود نگه دارد تا زمانی که به قیمتی برسد که عملا امکان مصرف آن برای اقشار خاص وجود نداشته باشد. روز دیگر قیمت لبنیات سر به فلک می‌کشد و دست مردم از شیر و ماست کوتاه می‌ماند؛ روز دیگر مردم باید نگران مصرف تخم‌مرغ باشند. به نظر می‌رسد این حذفیات این روزها به میوه و صیفی‌جات رسیده؛ اتفاقی که براساس هشدار کارشناسان می‌تواند در بلندمدت عواقب نگران‌کننده‌ای در بر داشته باشد.
فاطمه عباس پور