کتابچه آماری آموزش و پرورش را ورق می‌زنم اما پیش از آن عکس روی جلد آن جلب‌توجه می‌کند. کتابچه برای سال تحصیلی 96-95 است و روی جلد آن نموداری ترسیم شده و نوشته، حدود 12 درصد مدارس کشور غیردولتی و خصوصی است و اکثریت باقی مانده هم مدارس دولتی است. البته این اکثریت هم مدت‌هاست از دایره دولتی بودن تام و تمام خارج شده‌اند و شخصا مدرسه‌ای را نمی‌شناسم که برای ارائه خدمات آموزشی از همان روز ثبت‌نام تا پایان سال تحصیلی پولی را از خانواده دانش‌آموزان دریافت نکند و خلاصه‌کلام اینکه مدت‌هاست اصل 30 قانون اساسی و ارائه آموزش رایگان برای همه آحاد مردم جامعه از موضوعیت افتاده و کسی به آن توجهی ندارد.
این روزها همه یادشان رفته حق قانونی آموزش‌شان چیست و دولت در این حوزه چه وظایفی برعهده دارد، این روزها دیگر مردم کمتر تعجب می‌کنند که یک مدرسه دانش‌آموزانش را برای آموزش زبان انگلیسی به لندن می‌برد و مدرسه‌ای دیگر با قید اسلامی بودن دانش‌آموزانش را برای تحصیل در خارجه آماده می‌کند. این روزها دیگر دغدغه تحصیل در خیلی از خانواده‌های آن هشتاد و چند درصد دانش‌آموزان مدارس دولتی کمرنگ شده است و همین که تربیت فرزندشان دچار تغییرات منفی محسوسی نشود کلاه‌شان را به آسمان پرتاب می‌کنند و رضایت دارند. درنهایت اینکه ذیل همین فراموش شدن حقوق اصلی و یکه‌تازی پولدارهایی که فکر می‌کنند از همه باهوش‌ترند، ذیل همین طبقات اجتماعی حاصل از طبقات آموزشی دولت هم بیش از گذشته به فکر ارضای امیال سرمایه‌دارانه خودش است و به هر طریق (کاهش بودجه، عدم رسیدگی به وضعیت نیروی انسانی و بدنه آموزش و پرورش کشور، عدم بهبود‌بخشی فرآیند آموزشی و بهبود امکانات آموزشی و... ) سعی می‌کند فرآیند برون‌سپاری آموزش و خصوصی کردن آموزش را تسریع کند و از قبل آن هم ایدئولوژی خود را در این حوزه تحقق بخشد و هم از هزینه‌های خود کم کند؛ هزینه‌هایی که مشخص نیست خرج چه اموری می‌شود که از آموزش و پرورش مهم‌تر است!
کاهش چشمگیر بودجه ۹۹ آموزش و پرورش
چند روز پیش بود که عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی اعلام کرد رئیس‌جمهور روز یکشنبه یعنی دهم آذرماه لایحه بودجه سال 99 را به مجلس ارائه می‌کند. یعنی امروز، اما طی یکی، دو روز گذشته و پیرو اظهارات مسئولان آموزش و پرورش مثل گذشته نگرانی‌های جدی در ارتباط با بودجه این حوزه ایجاد شده است. ابتدا مهدی نویدادهم، دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش دو شب پیش در برنامه تلویزیونی پرسشگر با اعلام نگرانی در ارتباط با بودجه آموزش و پرورش در سال 99 و با اشاره به جلسه روز پنجشنبه با معاونان وزارتخانه در این ارتباط گفت: «متاسفانه بودجه 99 کاهش‌هایی نسبت به 98 دارد، مثلا فعالیت‌های ورزشی حدود 30 درصد کاهش دارد یا پرورشی به همین صورت؛ ما به اقتصاد آسیب‌دیده و تحریم توجه داریم اما اگر به‌عنوان مثال دنبال تقویت آموزش زبان فارسی به‌عنوان عنصر انسجام‌بخش ملی هستیم باید سرمایه‌گذاری کنیم. آموزش ریاضی، تربیت اخلاقی در فضای مجازی و... امکانات می‌خواهد، درحالی که در چنین شرایطی مدیران ما با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند. آموزش و پرورش مطالبه‌گر است و درخواست ما از مسئولان سازمان برنامه، دولت و مجلس این است که مساعدت کنند برای یک‌بار بودجه آموزش و پرورش بدون کسری بسته شود و مطالبات انباشته آموزش و پرورش تسویه شود.»
بودجه، ۲۰ هزار میلیارد کمتر از توقعات
سوای صحبت‌های دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، روز گذشته محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش در دومین نشست خبری خود بعد از گذشت 90 روز از زمان وزارتش به مساله بودجه سال 99 آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: «وضع بودجه آموزش و پرورش خوب نیست، البته در مقایسه با سایر دستگاه‌ها بیشتر است اما این بودجه توان حمایت از آموزش و پرورش را ندارد بنابراین نیازمند توجه بیشتر هستیم و تلاش‌مان این است که افزایش یابد. پیش‌بینی ما ۷۳هزار میلیارد تومان است اما آنچه در بودجه در نظر گرفته شده ۵۴هزار میلیارد تومان است. بودجه هنوز در دولت نهایی نشده و این پیش‌بینی‌های اولیه است و امید داریم بتوانیم بودجه آموزش و پرورش را واقعی‌تر کنیم. باید مشخص شود به ازای چه مقدار بودجه چه میزانی از کیفیت برای آموزش باید محقق شود. حال آموزش و پرورش خیلی خوب نیست و باید همه جریان‌هایی که عمیقا به آموزش و پرورش فکر می‌کنند با جدیت بیشتری وارد شوند و به بهبود حال آموزش و پرورش کمک کنند.»
بودجه سال۹۹، ۲هزار میلیارد کمتر از سال ۹۸
همانطور که مسئولان وزارت آموزش و پرورش اعلام کردند اگر تغییری ایجاد نشود، ما شاهد یک شوک بزرگ بودجه‌ای در آموزش و پرورش خواهیم بود.طبق گفته حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش، بودجه‌ای که دولت برای این مساله در سال 99 در نظر گرفته، چیزی حدود 54 هزار میلیارد تومان است که در قیاس با سال گذشته کاهش عجیب و چشمگیری داشته است. بودجه آموزش و پرورش در سال 98 چیزی حدود 56 هزار میلیارد تومان بود و علی‌رغم انتظارات مبنی‌بر افزایش بودجه هم براساس عرف و هم به دلیل نرخ بالای تورم و مصائب و مسائل اقتصادی و معیشتی بودجه سال 99 آموزش و پرورش با یک کاهش حدود دوهزارمیلیاردی همراه بوده است. البته این یک حساب سرانگشتی در این رابطه است و کاهش بودجه و مشکلات پیش‌روی آموزش و پرورش در سال آینده به همین سادگی و با تکیه بر این رقم دوهزار میلیاردی قابل‌توضیح و تفسیر نیست. بدهی‌های آموزش و پرورش از سنوات گذشته، جذب نیروهای جدید، جبران کمبود‌ها، افزایش هزینه‌ها و سرانه دانش‌آموزان و خیلی دیگر از موضوعات ذیل این مساله و کاهش بودجه دچار مشکل می‌شوند و با کمبود جدی مواجه خواهند بود اما پیش از بررسی جزئی‌تر دوباره باید به این مساله اشاره کرد که بعد از ماجرای بنزین و شوک ناگهانی به مردم در جهت افزایش قیمت‌ها در امور مختلف، مردم باید منتظر یک شوک بزرگ با کاهش بودجه آموزش و پرورش و افزایش هزینه خانوار در نظام آموزشی کشور باشند.
کاهش سهم بودجه آموزش و پرورش از6.15 به ۹ درصد در دولت روحانی
برای بهتر مشخص شدن زوایای مختلف این مساله و مصائبی که بعد از ارائه این مقدار بودجه به مجلس و تصویب آن متوجه نظام آموزشی کشور خواهد شد با برخی صاحب‌نظران این حوزه گفت‌وگو کردیم. حمیدرضا حاجی‌بابایی، وزیر آموزش و پرورش دولت اسبق و نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی در این رابطه ضمن اشاره به ایرادات و انحرافات جدی که دولت فعلی در حوزه آموزش و پرورش ایجاد کرده است، گفت: «این دولت در طول 6 سال گذشته نسبت به رشد بودجه کشور بودجه آموزش و پرورش را هر سال کاهش داده است. به شکلی که بودجه را از ۶/۱۵ درصد بودجه عمومی دولت در سال 91 به کمتر از 9 درصد رسانده و این نشان می‌دهد آموزش و پرورش اولویت اول دولت نیست و به دنبال خصوصی‌سازی آموزش و پرورش است. هم پیشنهادها و سیاست‌هایش در دولت این را نشان می‌دهد و هم بودجه‌ای که ارائه می‌کند و هم طرح‌هایی نظیر خرید خدمات که مطرح و پیاده‌سازی کرده است.»
دولت از خصوصی‌سازی آموزش دست نمی‌کشد
وزیر سابق آموزش و پرورش در ادامه به افعال غیرقانونی دولت در جهت خصوصی‌سازی آموزش اشاره کرد و گفت: «مجلس تمام توانش را برای اینکه جلوی خصوصی‌سازی آموزش و پرورش را بگیرد اعمال کرده است. در برنامه ششم در چهار جا این خصوصی‌سازی در حوزه آموزش ممنوع شده است اما دولت این را رها نمی‌کند و هرسال به صورت غیرقانونی خرید خدمات جذب می‌کند. تراکم کلاس‌ها در کشور به‌شدت رشد پیدا کرده‌اند، کلاس‌های 35 و 40 نفره، بعضی مدارس ابتدایی و دبیرستان‌های نوبت اول را به دلیل نداشتن دانش‌آموز حذف کردند. کمبود معلم هم که مساله مشخصی است.»
سال ۹۸، ۲۳۰هزار و سال ۱۴۰۰، ۳۵۰هزار نفر کمبود معلم داریم
حاجی‌بابایی همچنین به مساله کمبود معلم‌ها و آمار اشتباه دولت در این حوزه اشاره کرد و گفت: «وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است حدود 108 هزار نفر کمبود معلم در کشور داریم، این درحالی است که پیش‌بینی ما برای سال 98 چیزی حدود 230هزار نفر کمبود معلم برای این سال است. یعنی با توجه به حذف معاونت‌ها و حذف نیروهای آموزشی که نفع مدیریتی داشتند، کاهش مدارس و دونوبتی کردن برخی دیگر از مدارس، افزایش تراکم دانش‌آموزان و... ما حدود 230هزار نفر کمبود معلم داریم تا بتوانیم آموزش و پرورش را مطابق سند تحول بنیادین اداره کنیم. اینجا یک معجزه‌ای هم اتفاق افتاده است که من نمی‌دانم این را چطور حل کنیم. آقای فانی به محض اینکه بعد از بنده وزیر آموزش و پرورش شدند، گفتند 350هزار نیروی مازاد در آموزش و پرورش داریم؛ چطور است الان 230 هزار کمبود معلم داریم و تا سال 1400 هم 350 هزار کمبود معلم خواهیم داشت؟ در این کشور کسی نیست افراد را به خاطر حرف‌های بی‌حساب و کتاب‌شان محاکمه کند که بر چه اساسی چنین اظهاراتی داشته است؟»
واقعا نمی‌دانیم با این دولت چه‌کار کنیم
این نماینده مجلس شورای اسلامی در پایان با بیان این نکته که واقعا در کار این دولت مانده‌اند و نمی‌دانند باید با آن چه کنند، گفت: «مجلس تا یک اندازه مشخصی می‌تواند بودجه اعلامی توسط دولت را افزایش دهد که دولت هم این را یاد گرفته است و بودجه آموزش و پرورش را به شدت کاهش می‌دهد تا افزایش مجلس به آن سیاست و نظر دولت آسیبی وارد نکند، مثلا 20 درصد کاهش می‌دهد، بعد مجلس پنج تا 10 درصد این بودجه را افزایش می‌دهد و این همان چاله‌ای که موجود بود را تا حدی پر می‌کند و کفاف امور آموزش و پرورش را نمی‌دهد. واقعا نمی‌دانیم با این دولت باید چه کار کنیم؟ واقعا درمانده شده‌ایم. آن از ماجرای بنزین، این از مساله آموزش و پرورش و... . این بودجه به مجلس بیاید مجلس مخالفت می‌کند اما نکته قابل‌تامل اینجاست که بودجه سایر موضوعات را افزایش می‌دهند و فقط بودجه آموزش و پرورش کاهشی است و این هم پیرو همان ماجرای خصوصی‌سازی آموزش و پرورش است. می‌خواهند به همه بگویند و بفهمانند که مردم خودشان هزینه تحصیل فرزندان‌شان را بپردازند. این ضربه به تمام آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب و نظام و قانون اساسی است.»